Nghệ An tìm phương án tái định cư vùng lũ quét

Lũ quét giữa mùa Hè!

Theo ghi nhận của phóng viên, sau trận lũ quét bất ngờ chiều tối 29/5, hiện trường tại xã Hữu Khuông, huyện Tương Dương vẫn còn ngổn ngang đất đá. Máy móc, nhân lực được huy động tổng lực để mở lối cho phương tiện cơ giới và người dân đi lại, nhưng đến thời điểm hiện tại, nhiều khu vực vẫn chưa thể khôi phục mặt bằng như trước.

Tại Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Hữu Khuông, một trong những điểm thiệt hại nặng nhất, dù đã có sự vào cuộc khẩn trương của các lực lượng dân quân, công an, đồn biên phòng và người dân địa phương, nhưng lớp học, ký túc xá và sân trường vẫn còn lấm lem bùn đất. Nhiều bàn ghế, giường tủ, đồ dùng của học sinh bị hư hỏng nặng. Rất may, thời điểm xảy ra mưa lũ trùng với kỳ nghỉ Hè nên học sinh chưa trở lại trường, tránh được những tổn thất về người, việc khắc phục hậu quả cũng không làm gián đoạn đến việc dạy và học của thầy trò.

Không riêng trường học, nhà dân cũng chịu cảnh trắng tay sau mưa lũ. Bên khe Chà Là, gia đình anh Vi Văn Bình ở bản Con Phen vẫn chưa hết bàng hoàng: “Lũ lên quá nhanh, gia đình chỉ kịp chạy lên cao rồi đến nhà người thân ở 2 ngày, nay nắng lên mới dám về. Căn nhà mới xây xuất hiện vết sạt lở lớn, chạy dài từ móng ra đến sân nền, cách nhau chỉ hơn 1 mét. Gia đình không dám ở lại vì sợ tiếp tục sạt lở”.

Tại bản Con Phen, nhiều cây cầu sắt vốn là huyết mạch giao thông nối các bản bị nước lũ cuốn trôi. Người dân hiện phải liều mình lội bộ qua khe nước chảy xiết để di chuyển, tiềm ẩn nguy hiểm cao độ.

Ông Lô Văn Giáp – Chủ tịch UBND xã Hữu Khuông cho biết: Chưa bao giờ lũ quét đến sớm và lại gây nhiều thiệt hại như vậy. Toàn xã có 3 ngôi nhà bị cuốn trôi hoàn toàn, 23 nhà khác bị đất, đá tràn vào; hệ thống trường lớp, khu nội trú học sinh bị hư hỏng nặng. Thiệt hại trong sản xuất cũng rất lớn, với hàng chục ha lúa, hoa màu, sắn bị tàn phá; nhiều lồng cá, ao nuôi, trâu, bò, gia cầm bị cuốn trôi. Ước tính tổng giá trị thiệt hại tại xã Hữu Khuông lên đến hàng tỷ đồng, là rất nặng nề đối với địa phương còn nhiều khó khăn như hiện nay...

Tại xã Tri Lễ (Quế Phong) những ngày này vẫn còn trong cảnh ngổn ngang, cuộc sống của người dân chưa thể trở lại bình thường. Điều đáng nói, đây là lần đầu tiên địa phương chứng kiến lũ ống, lũ quét đến vào thời điểm tháng 5, giữa mùa Hè.

Ông Lữ Văn Cương – Chủ tịch UBND xã Tri Lễ nói: “Tôi làm cán bộ xã đã nhiều năm nhưng chưa bao giờ thấy lũ ống, lũ quét xảy ra trong tháng 5 tại địa phương. Thông thường, lũ chỉ xuất hiện từ tháng 9 đến tháng 11, vào mùa mưa bão. Đặc biệt, bản Lam Hợp được đánh giá một trong những bản là an toàn nhất xã, không nằm trong vùng núi dốc nhiều như các bản khác, vậy mà lần này lại chịu ảnh hưởng nặng nề. Đây là điều rất hiếm gặp, đáng lo ngại”.

Nhiều già làng, trưởng bản tại các xã vùng sâu cũng khẳng định, hàng chục năm qua, chưa bao giờ thấy lũ về giữa mùa Hè nắng nóng. Đây là tín hiệu cho thấy tính cực đoan ngày càng rõ rệt của thời tiết, đòi hỏi sự ứng phó linh hoạt hơn từ cả hệ thống chính quyền lẫn người dân.

Nghiên cứu để tái định cư

Sau khi lũ quét bất ngờ xảy ra, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Đệ đã có chuyến kiểm tra thực địa tại các điểm bị ảnh hưởng nặng ở 2 huyện Tương Dương và Quế Phong.

Tại hiện trường, đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh động viên bà con sớm ổn định tinh thần, khắc phục hậu quả, đồng thời nhấn mạnh: “Việc mưa lũ đến sớm bất ngờ là hồi chuông báo động, không thể chủ quan trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan. Phải kích hoạt ngay các phương án ứng phó, đặc biệt là phương châm "4 tại chỗ" nhằm hạn chế tối đa thiệt hại có thể xảy ra trong thời gian tới”.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu các ban, ngành, địa phương nghiên cứu phương án nắn dòng chảy tại các khe, suối ách yếu để hướng dòng chảy đi nơi khác, không vào khu dân cư, hạn chế tối đa xảy ra lũ trong thời gian tới. Đồng thời, về lâu dài, sớm khảo sát vị trí thích hợp để triển khai phương án tái định cư, di dời các hộ sống trong vùng có nguy cơ cao.

Cũng trong chuyến đi kiểm tra, Phó Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu các huyện huy động tổng lực máy móc, nhân lực, phương tiện nhằm khẩn trương san gạt đất, đá, thông tuyến tạm thời để đảm bảo giao thông, cung ứng hàng hóa, thực phẩm, nước sạch cho các hộ dân, ưu tiên những hộ mất nhà cửa, thiệt hại nhiều tài sản.

Các đơn vị biên phòng, công an, dân quân, thanh niên tình nguyện cũng được huy động để dọn dẹp nhà cửa, trường lớp, hỗ trợ bà con khắc phục thiệt hại ban đầu. Cán bộ y tế được tăng cường đến tận các bản xa để phòng, chống dịch bệnh sau lũ, nhất là tiêu chảy, đau mắt đỏ, sốt virus…

Ngoài ra, chính quyền tỉnh cũng chỉ đạo Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp cùng phòng giáo dục và đào tạo địa phương đánh giá mức độ thiệt hại tại các cơ sở trường học, có phương án sửa chữa khẩn cấp để kịp chuẩn bị cho năm học mới, đặc biệt với các trường bán trú nơi học sinh ăn ở tập trung.

Về lâu dài, lãnh đạo tỉnh giao Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các địa phương khảo sát, lập danh mục các khu dân cư có nguy cơ sạt lở, lũ quét để xây dựng lộ trình di dời, bố trí tái định cư. Trong đó, ưu tiên các bản nằm dọc suối, khe sâu, nơi địa chất yếu. Việc xây dựng cụm dân cư mới sẽ gắn với hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ như điện, nước, trường học, trạm y tế để đảm bảo ổn định cuộc sống lâu dài.

Dù đã có những kinh nghiệm trong công tác phòng, chống thiên tai, song trận lũ quét bất thường cuối tháng 5 như một lời cảnh báo rõ ràng rằng, thiên nhiên ngày càng khó lường, không theo chu kỳ truyền thống. Điều này đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý rủi ro thiên tai, nhất là tại các huyện miền núi có địa hình dốc, nền địa chất yếu và hạ tầng còn nhiều hạn chế.

Trong bối cảnh đó, không thể tiếp tục ứng phó theo hướng bị động, giải pháp tình thế hay khắc phục tạm thời. Các địa phương, ngành chức năng cần sớm xây dựng chiến lược dài hạn về phòng, chống thiên tai, trong đó ưu tiên quy hoạch, bố trí lại dân cư phù hợp với đặc điểm địa hình – thủy văn, đầu tư hạ tầng kiên cố tại các khu tái định cư an toàn, chủ động nắn chỉnh dòng chảy tại các điểm nguy cơ cao, đồng thời, củng cố các phương án “4 tại chỗ” sát với thực tế hơn. Đây là điều kiện tiên quyết để giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ sinh mạng và tài sản người dân trong dài hạn./.

Quang An