Xã hội

Ngân Hạnh • 13/06/2025 14:36

Xông pha giữa bom đạn

Đến xã Phong Thịnh (Thanh Chương) - một trong những cái nôi của phong trào cách mạng - chúng tôi tìm đến con ngõ nhỏ dẫn vào ngôi nhà nơi anh em, con cháu nhà họ Đặng cùng sinh sống, quây quần. Ít ai biết rằng, trong con ngõ dài chỉ vài trăm mét ấy, có 5 liệt sĩ và 1 thương binh. Trong đó có nhà báo liệt sĩ Đặng Loan – nguyên Tổng Biên tập Báo Miền Tây Nghệ An (sau này sáp nhập về Báo Nghệ An).

Đón chúng tôi ở căn nhà cổ hơn 100 tuổi, bà Đặng Thị Hồng Nga (sinh năm 1950) – con gái của nhà báo liệt sĩ Đặng Loan không khỏi xúc động khi nhớ lại: “Ngày cha mất, tôi chỉ mới 15 tuổi, các em còn thơ dại. Mãi sau này, khi nghe các đồng nghiệp của cha kể lại, tôi mới hiểu được cha tôi yêu nghề, trân quý nghề báo đến nhường nào”.

Nhà báo Đặng Loan, sinh năm 1917, là cán bộ tiền khởi nghĩa. Ông từng là Bí thư Thanh niên cứu quốc, Đội trưởng phụ trách Đội Tự vệ đỏ của tổng Cát Ngạn. Trong cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945, ông được giao nhiệm vụ dẫn đầu Đội Tự vệ đỏ trong cuộc biểu tình toàn dân, là người cắm cờ Đảng lên đồn địch khi cuộc khởi nghĩa thắng lợi.

Từ năm 1946, ông Đặng Loan trải qua các chức vụ: Trưởng ban Thông tin tuyên truyền xã Cát Văn; cán bộ thông tin tuyên truyền huyện Thanh Chương; Trưởng ban Tuyên huấn huyện Con Cuông. Đến năm 1959, ông được tăng cường làm Trưởng ban Tuyên huấn kiêm Chủ bút Báo Miền Tây Nghệ An.

“Những ngày còn công tác, cha thường bận bịu với công việc, ít khi về nhà. Mỗi lần trở về, cha lại cặm cụi viết. Tôi còn nhớ lần cuối cha ở nhà, đó là một đêm trăng sáng. Cha gọi tôi ra dặn dò vài điều trước khi đi. Ngày đó chị cả ở xa, tôi là con lớn nhất trong nhà, cha dặn tôi phải đỡ đần mẹ việc nhà, chăm lo cho các em ăn học. Đó cũng là lần đầu tiên cha kể về công việc của mình, và cũng là lần đầu tiên tôi biết thế nào là nghề báo”, bà Nga kể lại.

Báo Miền Tây Nghệ An phục vụ cho bạn đọc và nhân dân các dân tộc thiểu số của 10 huyện và 14 nông trường, 13 lâm trường của miền Tây của tỉnh. Tờ báo được xuất bản từ năm 1963, phát hành 1 tuần 2 kỳ. Trong những ngày Mỹ leo thang phá hoại miền Bắc, Tổng Biên tập Đặng Loan vẫn kiên cường bám cơ sở, cùng với phóng viên lấy thông tin, biên tập, phát hành báo đầy đủ, kịp thời, phục vụ nhiệm vụ tuyên truyền cho quân và dân miền Tây Nghệ An. Ông viết về gương người tốt, cổ vũ phong trào "Sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi" của đồng bào các dân tộc vùng cao, phong trào tự vệ tại các nông trường, lâm trường vùng kinh tế Phủ Quỳ.

Bà Nga cho biết, sau này nghe các đồng nghiệp của ông kể lại, suốt 4 tháng máy bay Mỹ đánh phá ác liệt vào Nhà máy 250B Phủ Quỳ, phà sông Hiếu, sân bay Cát Mộng, dù cơ quan có lệnh sơ tán nhưng ông và người liên lạc Trần Văn Thông vẫn không rời tòa soạn, bám trụ để đưa tin.

“Nhưng rồi, một ngày Chủ nhật cuối tháng 5/1965, bom đạn đã cướp cha đi, chỉ vài ngày sau khi cha để lại lời căn dặn cho chị em tôi. Khi đó, ông đang giúp dân cứu người, cứu của, đến khi quay trở lại tòa soạn thu dọn tài liệu, thì một đợt bom dội xuống, phá tung căn nhà tranh, cướp đi sinh mạng của ông và người liên lạc Trần Văn Thông”, bà Nga xúc động kể lại.

Từ cây bút khắc tên đến biểu tượng bất tử của nghề báo

Cùng hy sinh trong trận bom ác liệt dội xuống Tòa soạn Báo Miền Tây Nghệ An cuối tháng 5/1965, còn có nhà báo liệt sĩ Trần Văn Thông.

Nhìn tấm ảnh phục chế của người anh cả, bà Trần Thị Xuân (em gái nhà báo liệt sĩ Trần Văn Thông) không giấu được xúc động: “Đã 60 năm trôi qua, nhưng mỗi khi nhắc đến anh là tôi lại xúc động, nhìn lại ảnh của anh là nước mắt lại rơi. Người anh cả trụ cột của gia đình, là người nâng đỡ, dìu dắt các em nên người, vẫn mãi ở tuổi 41”.

Bà Xuân xúc động kể: “Sáng ngày hôm ấy, anh chưa kịp ăn gì, chỉ kịp cầm theo một củ khoai, vừa đi vừa bóc. Anh nói phải đi vội để kịp làm công việc của mình. Làm nghề báo, không kể Chủ nhật hay ngày thường, mặc kệ bom đạn, khói lửa, anh vẫn đi để làm nhiệm vụ. Tôi không ngờ, lần gặp gỡ cuối cùng lại vội vàng đến thế”.

Nhà báo, liệt sĩ Trần Văn Thông, sinh ngày 14/3/1924, tại xã Cẩm Thành, huyện Cẩm Xuyên (thị xã Hà Tĩnh). Theo lời của ông Trần Văn Điu (em trai nhà báo liệt sĩ Trần Văn Thông), ông tham gia cách mạng từ sớm, năm 20 tuổi được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (sau này là Đảng Cộng sản Việt Nam). Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tiếp tục tham gia Đội Tự vệ kháng chiến Thái Hòa rồi chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi, Quảng Nam. Đến năm 1957, ông về Nghĩa Đàn và được giao nhiệm vụ phụ trách Văn phòng Huyện ủy. Sau khi Tỉnh ủy Nghệ Tĩnh thành lập Ban Chỉ đạo miền Tây, ông được điều sang làm việc ở Báo Miền Tây Nghệ An (sau này sáp nhập vào Báo Nghệ An).

“Anh tôi rất thích viết lách. Sau này khi về làm việc ở Báo Miền Tây Nghệ An, anh lại càng say mê hơn. Anh thích viết những mẩu chuyện đời thường, viết về gương người tốt, việc tốt, lên án những tội ác xấu xa. Giữa chiến tranh bom đạn, giữa tiếng gầm rú của máy bay trên bầu trời, anh vẫn kiên trì bám cơ sở. Hành trang anh mang bên mình luôn có một chiếc bút, một quyển sổ. Nhờ vậy, mà chúng tôi tìm thấy anh…”, ông Trần Văn Điu - em trai nhà báo liệt sĩ Trần Văn Thông, kể lại, sau trận bom ác liệt tháng 5/1965, gia đình ra sức tìm kiếm nhưng không tìm được thi thể của nhà báo liệt sĩ Trần Văn Thông. Mãi đến năm 2011, tức 46 năm sau, một gia đình ở khu vực trụ sở Báo Miền Tây Nghệ An năm xưa, trong lúc đào móng nhà đã phát hiện một bộ hài cốt, tình cờ phát hiện một chiếc bút khắc tên “Trần Văn Thông – Nghệ An”.

“

“Đó là cây bút màu đen anh thường mang bên mình, kiểu dáng giống với cây bút năm xưa anh tặng tôi màu nâu sữa. Tìm được anh, gia đình tôi mới thực sự yên lòng. Chúng tôi thương anh và rất tự hào vì sự nghiệp vẻ vang mà anh đã để lại”.

Bà Trần Thị Xuân - Em gái nhà báo liệt sĩ Trần Văn Thông

Ngân Hạnh