Vì sao bạn nên cẩn trọng khi quét mã QR lạ?

Mã QR giờ đây đã trở thành một phần quen thuộc trong cuộc sống hiện đại. Chúng xuất hiện ở khắp nơi, từ cửa hàng, siêu thị, trong dịch vụ ăn uống cho đến truy xuất thông tin sản phẩm.

Nhờ vào khả năng truy cập tức thì vào website, mạng Wi-Fi hoặc thông tin liên lạc chỉ qua một lần quét, mã QR đã nhanh chóng trở thành công cụ tiện lợi được hàng triệu người tin dùng. Tuy nhiên, chính sự phổ biến rộng rãi ấy lại khiến mã QR trở thành “mồi ngon” cho tội phạm mạng.

Chỉ với vài thao tác đơn giản, bất kỳ ai cũng có thể tạo ra một mã QR trông hoàn toàn hợp pháp. Những kẻ lừa đảo có thể thay thế mã QR thật ở nơi công cộng bằng mã giả, hoặc gửi chúng qua email, tin nhắn văn bản và thậm chí là chèn vào quảng cáo trực tuyến.

Khi bạn vô tình quét những mã độc này, chúng có thể dẫn đến các trang web lừa đảo, đánh cắp thông tin cá nhân hoặc âm thầm cài đặt phần mềm độc hại vào thiết bị của bạn.

Cẩn trọng với mã QR trong email và các gói hàng không rõ nguồn gốc

Một trong những hình thức lừa đảo tinh vi đang ngày càng phổ biến là sử dụng mã QR trong email, được gọi là “Quishing” (lừa đảo bằng mã QR). Những email này thường được thiết kế tinh vi để trông giống như đến từ các tổ chức uy tín, chẳng hạn như ngân hàng, dịch vụ công nghệ hoặc các nền tảng thương mại điện tử.

Nội dung thư thường cảnh báo về sự cố bảo mật, yêu cầu cập nhật mật khẩu hoặc xác nhận thông tin tài khoản, kèm theo một mã QR để bạn “xử lý ngay lập tức”. Nhưng khi bạn quét mã, nó sẽ dẫn đến một trang web giả mạo, yêu cầu nhập thông tin đăng nhập, thẻ tín dụng hoặc dữ liệu cá nhân, tất cả đều được gửi thẳng đến tay kẻ lừa đảo.

Không chỉ dừng lại ở email và tin nhắn, chiêu trò lừa đảo bằng mã QR còn xuất hiện dưới dạng các gói hàng bất ngờ gửi đến địa chỉ nhà bạn. Bên trong thường chỉ có một tờ giấy đơn giản với mã QR và lời nhắn kích thích tò mò như “Quét mã để nhận quà đặc biệt” hoặc “Quét để hoàn tất việc trả hàng”. Nhưng thực chất, những mã này có thể dẫn đến các trang web lừa đảo hoặc khiến bạn vô tình tải xuống phần mềm độc hại đội lốt ứng dụng hợp pháp.

Lừa đảo qua mã QR đặc biệt hiệu quả vì chúng che giấu đường dẫn độc hại đằng sau một chuỗi ký hiệu trông vô hại. Trên thực tế, quét một mã QR không rõ nguồn gốc cũng nguy hiểm như việc nhấp vào một đường link không xác minh, bạn không bao giờ biết điều gì đang chờ ở phía bên kia.

Làm thế nào để tự bảo vệ mình khỏi mã QR độc hại?

Mặc dù mã QR mang lại sự tiện lợi, việc quét chúng một cách thiếu cảnh giác có thể khiến bạn trở thành nạn nhân của những trò lừa đảo tinh vi. Vì vậy, việc nâng cao cảnh giác và áp dụng các biện pháp bảo vệ cơ bản là điều cần thiết.

Trước tiên, hãy luôn đặt câu hỏi về nguồn gốc của mã QR. Nếu bạn nhận được mã trong một email bất ngờ, tin nhắn lạ hoặc gói hàng không rõ ràng, tốt nhất là đừng quét.

Với các mã QR tại nơi công cộng hoặc nhà hàng, hãy kiểm tra kỹ xem mã đó có bị dán đè lên một mã khác hay không, hoặc có dấu hiệu bất thường trong tên thương hiệu, logo hoặc hình ảnh đi kèm, đó có thể là dấu hiệu của sự giả mạo.

Khi bạn buộc phải quét một mã QR, đừng vội nhấp vào liên kết ngay lập tức. Hầu hết các smartphone hiện nay, bao gồm cả iPhone và thiết bị Android đều hiển thị bản xem trước của đường link khi quét mã bằng ứng dụng camera gốc.

Hãy xử lý những liên kết này với cùng sự cẩn trọng như khi kiểm tra email lạ như đọc kỹ địa chỉ trang web URL, để ý lỗi chính tả, tên miền lạ hoặc những dấu hiệu bất thường. Nếu mã QR sử dụng dịch vụ rút gọn liên kết (như bit.ly), bạn càng nên cảnh giác, vì rất khó biết đích đến thực sự của liên kết.

Trong trường hợp bạn lỡ truy cập vào một trang web đáng ngờ, đừng nhập bất kỳ thông tin cá nhân nào. Nếu được yêu cầu tải về ứng dụng, hãy đóng trang và tìm kiếm ứng dụng đó trực tiếp trên App Store hoặc Google Play để đảm bảo bạn không vô tình cài đặt phần mềm độc hại.

Cuối cùng, hãy chủ động cập nhật thông tin về các hình thức lừa đảo mới liên quan đến mã QR, nhận thức sớm là cách phòng thủ hiệu quả nhất trong kỷ nguyên số.

Phan Văn Hòa