Bố mẹ đi làm ăn xa bỏ lại con nhỏ cho ông bà chăm nuôi đang là thực trạng chung ở nhiều làng quê. Dù việc làm nơi xa xứ có thể cho thu nhập cao, nhưng việc mất kết nối giữa các thành viên trong gia đình đang gây ra những hệ lụy không nhỏ.
Tác giả: Thanh Nga – Mỹ Hà – Diệp Thanh Ngày xuất bản: 23/6/2025 - Kỹ thuật: Diệp Thanh
Vì sinh kế, rất nhiều người đã chấp nhận xa quê và để lại gánh nặng dạy dỗ, chăm sóc con cái cho những người ông, người bà đã già… Có không ít bản làng vùng nông thôn, miền núi đang ngày một vắng bóng người lớn, nhất là trong độ tuổi lao động. Ở Nghệ An cũng vậy.
Đã nhiều năm nay, bà Nguyễn Thị Thảo (bản Bãi Xa, xã Tam Quang, huyện Tương Dương) và người chồng chưa có một ngày nghỉ ngơi dù các con của ông bà đều là trưởng thành và lập gia đình. Gánh nặng kể từ khi các con vì hoàn cảnh, đứa thì ly hôn, đứa thì vợ hoặc chồng mất sớm, đứa thì đi làm ăn xa nên cả 4 đứa cháu cả nội và ngoại đều phải gửi ông bà trông nom. Hiện, đứa lớn nhất chỉ mới học lớp 6, còn lại đang học tiểu học, có những đứa ông bà chăm từ khi mới dứt sữa mẹ.
Ở tuổi gần 70, nhiều người già ở xã Tam Quang - Tương Dương vẫn tiếp tục gánh vác công việc của người bố, người mẹ. Ảnh: Mỹ Hà
Do các cháu còn nhỏ, đều đang tuổi chơi, tuổi học nên dù đã gần 70 nhưng cả hai ông bà đang cùng lúc phải gánh vác nhiều vai, vừa là ông bà, vừa là bố mẹ, vừa là phụ huynh của các con ở trường. Khoản lương ít ỏi của ông – một người thợ mỏ về hưu cũng phải sử dụng để nuôi các cháu, vì số tiền bố mẹ chúng gửi về hàng tháng rất ít ỏi.
Bà Nguyễn Thị Thảo kể thêm: Tôi thường bắt đầu mỗi ngày từ 4h30 sáng để lo cơm nước cho các cháu đi học. Ngoài lo sách vở, tiền học, tiền áo quần, tiền đi viện lúc ốm lúc đau, ông bà còn phải đốc thúc các cháu học hành.
Giáo viên Trường Tiểu học Tam Quang 2 trò chuyện, hỗ trợ những gia đình có cháu ở với ông bà. Ảnh: Mỹ Hà
Ở Trường Tiểu học Tam Quang 2, hiện có hơn một nửa phụ huynh đi làm ăn xa và trường hợp để các con ở nhà cho ông bà nuôi như gia đình bà Nguyễn Thị Thảo chiếm phần nhiều. Là giáo viên chủ nhiệm của lớp 2A, cô giáo Nguyễn Thị Thương kể rằng: Tôi rất ít khi biết mặt của bố mẹ học sinh, bởi hầu hết các cuộc họp phụ huynh đều do ông bà cháu đi thay. Những cháu không có bố mẹ ở bên rất thiệt thòi, vì ông bà hầu hết tuổi đã cao, không sát sao được với việc học của các cháu.
Toàn xã Tam Quang có khoảng 2.000 người trong độ tuổi lao động, nhưng có đến 1.200 người đi làm ăn xa, chủ yếu là ở các tỉnh phía Nam. Bà Kha Thị Hiền – Chủ tịch UBND xã Tam Quang cũng thừa nhận: Trên địa bàn xã “cứ sau mùng 5 Tết là không còn một bóng người”. Số còn lại chủ yếu là người già và trẻ con. Điều kiện kinh tế ở xã còn nhiều khó khăn, làm nông cũng không đủ ăn. Vì thế, bà con chọn đi làm ăn xa là điều dễ hiểu, kinh tế nhờ đó cũng khấm khá, nhà cửa được đầu tư xây khang trang hơn. Chỉ có điều, khi bố mẹ đi làm ăn xa, để con lại cho ông bà có nhiều hệ lụy.
Giáo viên Trường PT DTBT THCS Lượng Minh - Tương Dương phụ đạo, bồi dưỡng cho học sinh ở xa gia đình. Ảnh - Mỹ Hà
Theo thống kê của huyện Tương Dương, hiện địa phương có gần 10.000 người trong độ tuổi lao động đang đi làm ăn xa. Phần lớn lao động rời quê đi làm ở các tỉnh phía Bắc, Tây Nguyên và các tỉnh phía Nam, nên phải gửi lại con cái cho ông bà, người thân chăm sóc.
Về xã Hữu Kiệm (Kỳ Sơn), gặp bà Lữ Thị Diệu (bản Đỉnh Sơn 1), bà cũng tâm sự rằng, “nếu không thương cháu thì tôi đã đi làm rồi”. Ở tuổi mới ngoài 50, bà Diệu cho biết, tuổi của bà nếu đi làm trong xã, trong huyện, mỗi tháng cũng có thể kiếm được 3 – 5 triệu đồng. Nhưng hiện tại, bà buộc phải ở nhà vì một mình đang phải nuôi 5 đứa cháu. "Sinh con xong là chúng bỏ bản, bỏ làng đi làm ăn xa hết, tôi chăm mấy đứa từ nhỏ. Thỉnh thoảng chúng mới gửi tiền về nhưng cũng không có nhiều, bà cháu phải tiết kiệm mới có thể đủ sống…", bà Diệu nói.
Việc chăm cháu nhỏ với những người bà ở xã Hữu Kiệm - Kỳ Sơn càng ngày càng khó khăn. Ảnh: Mỹ Hà
Vì không có bố mẹ ở bên, những đứa cháu của bà Diệu đều phải “tự thân vận động”. Bản thân bà không được học, không có nhiều chữ nên hầu hết việc học ở trường đành “phó mặc cho thầy cô”. Việc dạy dỗ, bảo ban hàng ngày cũng không thể đến đầu đến cuối, bởi bà chủ yếu chỉ ở nhà, không biết đến bạn bè của các cháu và các mối quan hệ xã hội khác. Nỗi lo lớn nhất của bà Diệu là khi các cháu lớn, cần sự định hướng của phụ huynh lại không có bố mẹ các cháu ở bên hỗ trợ: Không ai muốn đi làm ăn xa nhưng nếu không đi thì lấy gì mà nuôi các con, lấy gì lo tương lai!
Trao đổi về vấn đề trên, ông Lữ Hà – Chủ tịch UBND xã Hữu Kiệm, cho biết, hiện nay có khoảng 800 lao động (chiếm 1/3 số người trong độ tuổi lao động) đi làm ăn xa, chủ yếu là đi làm công nhân ở Bắc Ninh và Bình Dương. Trong số này, chỉ có một số trường hợp đi làm cao su ở Binh đoàn 15 (Bình Dương) là đi cả gia đình. Còn lại, hầu hết đều để con ở nhà cho bố mẹ.
Hơn 50% học sinh ở Trường Tiểu học Tam Quang 2 - Tương Dương có bố mẹ đi làm ăn xa. Ảnh: Mỹ Hà
Theo thống kê của Phòng Nội vụ Kỳ Sơn, thời điểm này, toàn huyện Kỳ Sơn có hơn 21.800 lao động đi làm ăn xa, chiếm tới 41% số người trong độ tuổi lao động ở địa phương
Trường PT DTBT THCS Lượng Minh (Tương Dương) có hơn 350 học sinh nhưng mỗi em là một hoàn cảnh. Đáng nói, phần lớn học sinh trong trường đều không có bố mẹ ở bên với nhiều lý do, như bố mẹ đi làm ăn xa, học sinh mồ côi…
Cậu học trò Cụt Phi Hùng (lớp 8, nhà ở bản Cà Moong) là học sinh người Khơ Mú. Nhà em có 3 chị em nhưng vì bố mất sớm, mẹ đi làm công nhân, ông bà lại ở xa nên nhiều năm nay mấy chị em tự chăm sóc nhau. Năm trước, chị gái của Hùng học xong lớp 9, bỏ học rồi đi làm thuê ở Bắc Ninh nên còn lại hai anh em. Trong tuần, Hùng ở bán trú tại trường, em sau lớp 3 không có ai chăm sóc nên phải gửi lên nhà Dì ở bản Minh Tiến. Còn Hùng, cứ 2 tuần một lần em sẽ về nhà. Mỗi lần về, khi thì Hùng tự nấu ăn, khi thì sang nhà bác để ăn qua bữa. Cũng đã nhiều tháng nay Hùng chưa có được một bữa ăn đủ đầy các thành viên trong gia đình, bởi chi phí mỗi lần đi về tốn kém mà tiền lương đi làm thuê của mẹ và của chị lại chẳng đáng là bao.
Ảnh: Mỹ Hà
"Lớp chúng tôi có 33 học sinh và có đến 90% đang ở một mình hoặc ở cùng ông bà. Các em thương lắm, chỉ mới 13, 14 tuổi đã phải tự lập".
Cô giáo Moong Thuỳ Dương - Trường PT DTBT THCS Lượng Minh
Là giáo viên chủ nhiệm của lớp 8A - Trường PT DTBT THCS Lượng Minh, cô giáo Moong Thuỳ Dương chia sẻ, nhiều phụ huynh trong lớp chị chưa từng gặp mặt hoặc chưa từng liên lạc. Cô giáo Thuỳ Dương nói: "Lớp chúng tôi có 33 học sinh và có đến 90% đang ở một mình hoặc ở cùng ông bà. Các em thương lắm, chỉ mới 13, 14 tuổi đã phải tự lập. Nhiều khi tôi cũng muốn kết nối với phụ huynh để trao đổi nhưng lớp không thành lập được nhóm kín trên Facebook hoặc Zalo, vì phụ huynh sử dụng mạng xã hội đếm trên đầu ngón tay. Còn lại, họ đều đi làm ở nơi không có sóng hoặc không sử dụng điện thoại".
Lật giở danh sách của lớp 8A, cô Thùy Dương cũng ngậm ngùi vì đến thời điểm này, cả lớp chỉ có 5 học sinh là đã thoát nghèo. Số còn lại đều thuộc diện hộ nghèo hoặc cận nghèo. Rất nhiều học sinh của chị dù đang được ở bán trú tại trường, nhưng việc đi học của các em cũng rất “lay lắt”, chưa biết nghỉ ngày nào. "Nhiều gia đình cơm còn không đủ ăn lấy đâu ra lo cho con ăn học. Mọi việc của học sinh ở trường đều phó mặc cho thầy, cô giáo. Nhiều lần học sinh ốm đau hoặc có việc gì đột xuất tôi gọi điện cho ông bà còn bị “vặc” lại, ông bà thì chỉ biết chăm cháu thôi, có gì cô giáo phải liên lạc với bố mẹ. Nhưng nói thật, tôi đâu biết số điện thoại mà gọi. Có trường hợp, cả tuần không đi học, tôi không liên lạc được phải nhờ trưởng bản hỗ trợ", cô giáo Thuỳ Dương phân bua.
Nhiều phụ huynh ở xã Hữu Kiệm, huyện Kỳ Sơn đi làm ăn xa và để con ở nhà. Ảnh: Mỹ Hà
Nói về hoàn cảnh của học sinh trong trường, thầy giáo Trần Đức Dũng – Phó Hiệu trưởng Trường PT DTBT THCS Lượng Minh bày tỏ rất lo lắng: "Hầu hết học sinh đều không có bố mẹ chăm sóc. Giờ các em đang học bậc THCS, có bán trú nên dù sao trong tuần các em có cô, có thầy bảo ban, hỗ trợ. Nhưng học xong cấp II, tôi lo ngại nhiều em sẽ bỏ học vì các em không có động lực cố gắng, không có bố mẹ định hướng. Hơn nữa, môi trường ở xã Lượng Minh hiện khá phức tạp, nên nếu buông lỏng, thiếu sự quan tâm các em rất dễ vướng phải tệ nạn"...
.png)
.png)
.png)
