Các quyền lợi mới của BHXH tự nguyện từ 1/7/2025, người dân phải biết để tránh bị thiệt thòi
Từ ngày 1/7/2025, bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện tại Việt Nam đã có những thay đổi đáng kể. Mang lại quyền lợi thiết thực hơn cho những người lao động tự do
Nghị định 159/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, được xem là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam.
Trước đây, Nghị định 134/2015/NĐ-CP, vốn là văn bản hướng dẫn về BHXH tự nguyện, còn nhiều hạn chế, đặc biệt là thiếu quy định rõ ràng về thay đổi mức đóng góp và hoàn trả tiền đóng. Những bất cập này khiến người tham gia gặp khó khăn trong việc quản lý tài chính và tận dụng tối đa lợi ích từ BHXH tự nguyện.
Nghị định mới không chỉ khắc phục những hạn chế này mà còn bổ sung các quyền lợi chưa từng có, giúp BHXH tự nguyện trở thành một lựa chọn hấp dẫn hơn cho người dân, đặc biệt là những người lao động tự do, kinh doanh cá thể, hoặc làm việc trong khu vực phi chính thức.
Các thay đổi chính trong BHXH tự nguyện
1. Linh hoạt trong lựa chọn và thay đổi mức thu nhập
Theo Điều 4 của Nghị định 159/2025/NĐ-CP, người tham gia BHXH tự nguyện giờ đây có thể tự do lựa chọn mức thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm, đồng thời được phép thay đổi mức thu nhập này khi cần thiết. Quy định này mang lại sự linh hoạt, giúp người tham gia điều chỉnh đóng góp phù hợp với tình hình tài chính cá nhân, từ đó khuyến khích nhiều người tham gia hơn.
Ví dụ, một người lao động tự do có thu nhập không ổn định có thể chọn mức đóng thấp trong những tháng khó khăn và tăng mức đóng khi tài chính ổn định hơn. Điều này khắc phục hạn chế của Nghị định 134/2015/NĐ-CP, khi việc thay đổi mức đóng không được quy định rõ ràng, gây khó khăn cho người tham gia.
2. Đa dạng phương thức đóng góp
Nghị định 159/2025/NĐ-CP mở rộng các phương thức đóng BHXH tự nguyện, mang lại sự tiện lợi và phù hợp với nhiều đối tượng. Theo Điều 6 và Điều 8, người tham gia có thể chọn các hình thức đóng sau:
- Đóng hàng tháng: Phù hợp với những người có thu nhập đều đặn.
- Đóng 3 tháng/lần: Giảm tần suất đóng cho những người muốn quản lý tài chính theo quý.
- Đóng 6 tháng/lần: Phù hợp với người có thu nhập theo mùa hoặc không ổn định.
- Đóng 12 tháng/lần: Tiện lợi cho những người muốn đóng một lần cho cả năm.
- Đóng một lần: Có thể đóng cho tối đa 5 năm tới hoặc cho số năm còn lại nếu người tham gia đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu.
Các phương thức này giúp người tham gia lập kế hoạch tài chính dài hạn một cách hiệu quả, đặc biệt phù hợp với những người có thu nhập không cố định hoặc muốn tối ưu hóa đóng góp để sớm đủ điều kiện hưởng lương hưu.
3. Quy định về hoàn trả đóng góp
Một điểm mới quan trọng là quy định về hoàn trả tiền đóng BHXH tự nguyện, được nêu rõ tại khoản 1, Điều 8 của Nghị định 159/2025/NĐ-CP. Người tham gia có thể được hoàn trả trong các trường hợp sau:
- Chuyển sang tham gia BHXH bắt buộc (ví dụ, khi người lao động tự do tìm được việc làm ổn định có tham gia BHXH bắt buộc).
- Nhận BHXH một lần theo quy định.
- Tử vong hoặc được tòa án tuyên bố là đã chết.
- Đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Quy định này giúp người tham gia quản lý nguồn đóng góp một cách linh hoạt hơn, đồng thời giảm thiểu rủi ro tài chính khi hoàn cảnh thay đổi. Trước đây, Nghị định 134/2015/NĐ-CP không có hướng dẫn cụ thể về hoàn trả, dẫn đến nhiều trường hợp người tham gia gặp bất lợi.
4. Quyền lợi mới: Trợ cấp hàng tháng
Một trong những quyền lợi nổi bật nhất của Nghị định 159/2025/NĐ-CP là quy định về trợ cấp hàng tháng cho người tham gia BHXH tự nguyện. Cụ thể, nếu người tham gia đóng BHXH từ 15 năm trở lên nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu, họ sẽ được nhận trợ cấp hàng tháng thay vì chỉ nhận BHXH một lần như trước đây. Quy định này đảm bảo người tham gia có nguồn thu nhập ổn định hơn trong giai đoạn nghỉ hưu, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.
5. Chế độ hưu trí và tử tuất
Ngoài trợ cấp hàng tháng, BHXH tự nguyện còn cung cấp các quyền lợi về chế độ hưu trí và trợ cấp tử tuất trong trường hợp người tham gia không còn khả năng lao động. Những quyền lợi này không chỉ bảo vệ người tham gia mà còn hỗ trợ gia đình họ trong các tình huống khó khăn, như mất người thân hoặc mất khả năng lao động.
So sánh với quy định cũ
Để hiểu rõ hơn về sự cải tiến của Nghị định 159/2025/NĐ-CP, bảng dưới đây so sánh các điểm chính với Nghị định 134/2015/NĐ-CP:
| Tiêu chí | Nghị định 134/2015/NĐ-CP | Nghị định 159/2025/NĐ-CP |
|---|---|---|
| Lựa chọn mức thu nhập | Không có quy định rõ ràng về thay đổi mức thu nhập. | Linh hoạt chọn và thay đổi mức thu nhập (Điều 4). |
| Phương thức đóng | Hạn chế, chủ yếu đóng hàng tháng hoặc một lần. | Đa dạng: hàng tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng, hoặc một lần cho tối đa 5 năm (Điều 6, Điều 8). |
| Hoàn trả đóng góp | Không có quy định cụ thể. | Hoàn trả trong các trường hợp cụ thể (Điều 8, khoản 1). |
| Trợ cấp cho người đóng 15 năm trở lên | Nhận BHXH một lần. | Nhận trợ cấp hàng tháng nếu không đủ điều kiện hưởng lương hưu. |
Nghị định 159/2025/NĐ-CP không chỉ mang lại sự linh hoạt trong việc tham gia BHXH tự nguyện mà còn nâng cao quyền lợi cho người tham gia, giúp họ bảo vệ tương lai một cách hiệu quả hơn. Đặc biệt, các quy định mới khuyến khích những người lao động tự do, kinh doanh cá thể, hoặc làm việc trong khu vực phi chính thức tham gia BHXH, từ đó mở rộng phạm vi bảo vệ của hệ thống an sinh xã hội.
Để tận dụng tối đa các quyền lợi này, người dân cần:
- Tìm hiểu kỹ Nghị định 159/2025/NĐ-CP và các quy định liên quan.
- Liên hệ cơ quan BHXH gần nhất để được tư vấn về mức đóng, phương thức đóng, và quyền lợi.
- Lập kế hoạch tài chính dài hạn để đảm bảo đủ thời gian đóng góp, đặc biệt là để hưởng trợ cấp hàng tháng hoặc lương hưu.
Với những thay đổi này, BHXH tự nguyện trở thành một công cụ quan trọng giúp người dân, đặc biệt là những người không thuộc diện BHXH bắt buộc, xây dựng một tương lai an toàn và ổn định hơn.