6 cách phụ huynh nên áp dụng để hạn chế trẻ em tiếp xúc với màn hình điện tử

Ngày nay, hình ảnh trẻ em và thanh thiếu niên chìm đắm trong điện thoại, máy tính bảng hay tivi đã trở nên quen thuộc hơn bao giờ hết. Thế nhưng, một nghiên cứu mới từ Đan Mạch cảnh báo rằng, việc dành quá nhiều thời gian trước màn hình không chỉ gây ảnh hưởng đến giấc ngủ hay tâm trạng, mà còn tiềm ẩn nguy cơ tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch của trẻ.

Điều này đặt ra một thách thức lớn cho phụ huynh là làm sao có thể “kéo” con ra khỏi những thiết bị vốn luôn hiện diện ở khắp mọi nơi và đầy sức hấp dẫn, chẳng khác nào cố gắng gỡ một cục nam châm khỏi cánh cửa tủ lạnh.

Thực tế cho thấy, việc lạm dụng màn hình có thể kìm hãm sự phát triển trí não, gây hại cho thể chất và ảnh hưởng đến cảm xúc của trẻ nhỏ. Vậy đâu là cách giúp trẻ hạn chế tiếp xúc với màn hình điện tử mà vẫn duy trì sự cân bằng, thay vì biến cha mẹ thành những “cảnh sát công nghệ” khắt khe trong mắt con?

1. Đặt ra những giới hạn hợp lý và khả thi

Thay vì áp đặt việc “cấm tuyệt đối” các thiết bị điện tử, vốn dễ khiến trẻ phản kháng hoặc cảm thấy bị tước đoạt, phụ huynh nên bắt đầu bằng những giới hạn nhỏ, thực tế và có thể duy trì lâu dài.

Ví dụ, giảm dần 30 phút sử dụng màn hình mỗi ngày, sau đó tiếp tục điều chỉnh theo từng giai đoạn để trẻ có thời gian thích nghi. Để việc này trở nên dễ dàng và minh bạch hơn, cha mẹ có thể sử dụng đồng hồ bấm giờ, bộ hẹn giờ tích hợp trong thiết bị hoặc các ứng dụng quản lý thời gian.

Những công cụ này không chỉ giúp nhắc nhở khi đã hết giờ mà còn tạo cho trẻ thói quen tự nhận biết và điều chỉnh, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào sự kiểm soát của người lớn. Đây là bước đầu quan trọng để xây dựng kỷ luật sử dụng màn hình một cách lành mạnh.

2. Biến thời gian sử dụng màn hình thành phần thưởng xứng đáng

Thay vì coi việc được dùng thiết bị điện tử là một đặc quyền “ban phát”, phụ huynh có thể biến nó thành phần thưởng mà trẻ chủ động “kiếm được”. Một hệ thống khen thưởng rõ ràng sẽ giúp trẻ hiểu rằng màn hình không phải là mặc định, mà là kết quả từ nỗ lực của chính mình.

Ví dụ, 20 phút đọc sách, làm bài tập hay hoàn thành việc nhà có thể đổi lấy 15 phút sử dụng máy tính bảng. Cách tiếp cận này không chỉ khuyến khích trẻ xây dựng thói quen tốt, mà còn giúp chúng cảm thấy mình có quyền kiểm soát và được công nhận, thay vì xem việc bị giới hạn màn hình như một hình phạt. Đây là phương pháp vừa tạo động lực, vừa duy trì bầu không khí tích cực trong gia đình.

3. Tạo ra những lựa chọn thay thế hấp dẫn ngoài màn hình

Một trong những cách hiệu quả nhất để hạn chế trẻ “dán mắt” vào thiết bị điện tử là cung cấp cho chúng những hoạt động thú vị không kém. Phụ huynh có thể chuẩn bị sẵn một “kho giải trí” lành mạnh, từ các trò chơi cờ bàn, xếp hình rèn tư duy logic, đến đồ thủ công mỹ nghệ khơi gợi óc sáng tạo, hay các dụng cụ thể thao, trò chơi ngoài trời giúp trẻ vận động.

Khi được trao vào tay những lựa chọn đủ hấp dẫn và phù hợp với sở thích, trẻ sẽ dễ dàng rời màn hình để trải nghiệm niềm vui mới. Quan trọng hơn, những hoạt động này còn mang lại lợi ích lâu dài cho sự phát triển trí tuệ, thể chất và kỹ năng xã hội, thay vì chỉ thỏa mãn nhu cầu giải trí ngắn hạn như màn hình điện tử.

4. Cha mẹ hãy làm gương trong việc sử dụng màn hình

Trẻ em học hỏi nhiều nhất thông qua việc quan sát, và chúng thường bắt chước hành vi của người lớn hơn là nghe lời nhắc nhở. Nếu cha mẹ vẫn thường xuyên lướt web, kiểm tra điện thoại trong bữa cơm hay ngay cả lúc trò chuyện, trẻ khó có thể hiểu được tại sao mình phải từ bỏ thiết bị.

Thay vì chỉ yêu cầu, hãy bắt đầu bằng việc xây dựng những thói quen chung trong gia đình, chẳng hạn quy tắc “không dùng điện thoại trong bữa tối” hoặc dành một khoảng thời gian nhất định trong ngày để cả nhà cùng sinh hoạt mà không có sự hiện diện của màn hình.

Những khoảnh khắc này không chỉ giúp trẻ hình thành ý thức sử dụng thiết bị một cách có chừng mực, mà còn nuôi dưỡng sự gắn kết gia đình, một yếu tố quan trọng mà không màn hình nào có thể thay thế.

5. Xây dựng những “vùng không màn hình” trong gia đình

Một cách đơn giản nhưng rất hiệu quả để hạn chế trẻ phụ thuộc vào thiết bị điện tử là thiết lập những khu vực “cấm màn hình” trong nhà. Phòng ngủ, chẳng hạn, nên là nơi để cơ thể và não bộ được nghỉ ngơi, không bị ánh sáng xanh từ điện thoại hay máy tính bảng làm gián đoạn giấc ngủ.

Tương tự, bàn ăn có thể trở thành không gian kết nối, nơi các thành viên dành trọn vẹn sự chú ý cho nhau thay vì cho màn hình. Khi những nguyên tắc này được duy trì nhất quán, trẻ sẽ dần hình thành thói quen tách rời thiết bị trong những bối cảnh nhất định, từ đó ngủ sâu hơn, giao tiếp cởi mở hơn và gắn bó với gia đình nhiều hơn. Đây cũng là bước quan trọng giúp trẻ học cách cân bằng giữa công nghệ và đời sống thực.

6. Khuyến khích trẻ vận động và tận hưởng không gian ngoài trời

Một trong những cách tự nhiên nhất để giúp trẻ rời xa màn hình là khuyến khích chúng tham gia các hoạt động vận động. Từ việc vui chơi ngoài trời, chạy nhảy trong công viên, đạp xe quanh khu phố, cho đến những buổi dạo bộ cùng cả gia đình, tất cả đều mang lại lợi ích vượt xa những gì màn hình có thể đem lại.

Không khí trong lành giúp cải thiện tâm trạng, vận động thể chất hỗ trợ phát triển xương cơ và đốt cháy năng lượng thừa, từ đó giảm hẳn nhu cầu “ngồi ì” trước điện thoại hay máy tính bảng.

Quan trọng hơn, cha mẹ cần nhớ rằng mục tiêu không phải là cấm đoán tuyệt đối, mà là tìm kiếm sự cân bằng lành mạnh giữa công nghệ và đời sống thực. Với sự kiên nhẫn và cách tiếp cận vui vẻ, trẻ sẽ dần quen với thói quen mới./.

Phan Văn Hòa