Cô gái dân tộc Thái kể chuyện bản làng bằng cả trái tim
Giữa những triền núi phủ xanh nương rẫy, các bản làng của đồng bào các dân tộc thuộc xã Tri Lễ, tỉnh Nghệ An hiện ra yên bình và giàu bản sắc. Nơi ấy, hàng ngày, cô gái Thái Ngân Thị Hồng Quyên, ở bản Tân Thái vẫn bền bỉ biến lát cắt đời thường thành những khung hình trong trẻo với một ước mơ bình dị mà lớn lao: Đưa nông sản quê hương đến gần hơn với người tiêu dùng
Thanh Phúc - Khánh Ly/Kỹ thuật: Hồng Toại • 02/09/2025
Trời vào Thu, nắng vẫn còn gắt, nhưng ở xã vùng cao Tri Lễ đã pha chút se lạnh của sương mai làm dịu mát những triền núi xanh thẳm, phong cảnh hiện lên như một bức tranh thủy mặc được vẽ lên từ màu xanh của rừng già, của lúa nương đang thì con gái, của những con suối róc rách chảy qua khe đá.
Con đường dẫn vào bản Tân Thái quanh co, uốn lượn qua những con dốc cao vời vợi, bên đường là những rừng măng non vừa nhú, thỉnh thoảng xen lẫn với bụi sim tím mướt, hoa đỗ quyên đỏ rực.
Vào sâu trong bản, thấp thoáng những mái nhà sàn đơn sơ ẩn hiện dưới tán cây, tiếng trẻ con cười đùa chạy nhảy trong vườn rau, tiếng đàn môi của các cụ bà ngân nga theo giai điệu bài hát truyền thống... Tất cả tạo nên bức tranh bình dị, gần gũi nhưng chứa chan tình người, ấm áp và chân thật đến nao lòng.
Bản làng ấy là nơi Ngân Thị Hồng Quyên - một cô gái với tâm hồn giàu tình cảm và khát vọng sinh ra và lớn lên. Nhưng ký ức của cô gái sinh năm 1997 không chỉ là sắc màu tươi đẹp của thiên nhiên, mà còn là chuỗi ngày vất vả, nhiều giông gió...
Là con gái đầu trong gia đình có bốn chị em gái, Quyên sớm phải gánh vác trách nhiệm khi mẹ mất sớm. Bố đi bước nữa, Quyên ở với bà nội già yếu, các em cũng chia ra người ở với bố, người ở với chú mự.
Những năm tháng tưởng chừng bình yên ấy lại một lần nữa dậy sóng khi bố Quyên bị ung thư rồi qua đời. Từ đó, bốn chị em chỉ còn biết dựa vào nhau, vào vòng tay gầy guộc của bà, của họ hàng...
Những con đường đất quanh co dẫn lên nương rẫy, mùa mưa trơn trượt, những hôm gùi ngô về muộn… tất cả đã rèn cho Quyên một nghị lực bền bỉ. Cô gái ấy tự nhủ phải nỗ lực học tốt, để một ngày bước qua lũy tre làng, ra khỏi con dốc lên rẫy, vươn đến chân trời mới. Tốt nghiệp THCS, Quyên thi đỗ vào Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh.
3 năm học xa nhà là chuỗi ngày vừa học, vừa gói ghém nỗi nhớ bản, nhớ bà, nhớ thương những đứa em côi cút của mình. Với sự cố gắng và nỗ lực phi thường vượt lên hoàn cảnh, Quyên đậu vào Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Sư phạm, Trường Đại học Vinh - một trong những lựa chọn mà cô gái trẻ hằng mơ ước. Những năm học đại học, Quyên vừa làm gia sư, vừa phụ quán, bưng bê, rửa bát để có tiền trang trải cuộc sống.
Ra trường, cô gái trẻ ở lại thành phố Vinh cũ làm giáo viên hợp đồng 2 năm. Rồi tình yêu đưa em trở về quê, làm cô giáo nơi bản làng vùng biên. Nhưng một thời gian sau, Quyên xin nghỉ. “Không phải em hết yêu nghề, mà là em muốn tìm một hướng đi khác, để vừa được ở gần gia đình, vừa làm điều gì đó ý nghĩa cho bản làng mình…” - Quyên tâm sự.
Nghỉ dạy, ở nhà chăm con, Quyên bắt đầu mày mò làm video. Ban đầu, chỉ là những đoạn clip ngắn, ghi lại khoảnh khắc đời thường của bà con dân bản: Buổi sớm ra nương, buổi chiều xuống suối, bữa cơm quây quần bên bếp lửa.
Cảnh quay giản dị, không đạo cụ, không kịch bản cầu kỳ, chỉ gói gọn trong chiếc điện thoại cũ mà em gọi đùa là “điện thoại cùi bắp”, nhờ em họ cầm máy giúp. Trong những video ấy, Quyên vừa là người dẫn chuyện, vừa là nhân vật chính.
Bà nội, bà con dân bản, lũ trẻ con chân đất… trở thành những “diễn viên” mộc mạc nhất. Không hóa trang, không diễn xuất, họ xuất hiện với tất cả sự chân thật và tự nhiên.
Và mỗi ngày, với sự kiên trì, luôn cố gắng để vượt qua giới hạn bản thân, Quyên tự mày mò, học hỏi và sản xuất 7-8 nội dung, đăng đều đặn 2 video/ngày. “Được học, em biết cách làm video một cách bài bản hơn, nhất quán về nội dung hơn, biết tìm điểm nhấn, biết chọn góc sinh động hơn…”, Quyên chia sẻ.
Khung cảnh thiên nhiên trong các video của Quyên được tái hiện chân thực, sống động. Dòng suối nhỏ trong vắt, chảy róc rách quanh co qua những mỏm đá phủ rêu xanh, là nơi cung cấp nguồn tôm, cá quý giá cho người dân.
Những đứa trẻ trong bản cười vang, thỏa thích mò cua, xúc cá giữa những bãi đá mát rượi, để rồi cuối buổi cùng nhau cười khúc khích khoe thành quả.
Những khu rừng xanh mướt quanh bản không chỉ là nơi chốn trú ngụ của chim muông mà còn là “kho báu” chứa đựng các loại lâm sản phụ như măng đắng, măng ngọt, rau dớn, rau ngót rừng…
Hình ảnh Quyên cùng bà con cắt từng bẹ măng non, hái rau rừng tươi ngon đã trở thành điểm nhấn trong các video, khiến người xem cảm nhận được vị mát lành của núi rừng và sự khéo léo, tỉ mẩn của đồng bào Thái trong từng công đoạn lao động.
Những nương ngô trải dài theo triền đồi, những rẫy dưa chín mọng, những ruộng nếp thơm xen kẽ nhau tạo nên một bức tranh nông nghiệp sinh động, đầy sức sống. Quyên đi rẫy cùng bà con chăm sóc cây trồng, từ khâu gieo hạt đến khi thu hoạch, quay lại từng bước một để người xem thấy được sự vất vả nhưng cũng đầy ắp niềm vui lao động.
Một điểm sáng khác trong các video của Quyên là những món ăn truyền thống đậm đà bản sắc Thái được quay cận cảnh, vừa chân thực vừa hấp dẫn.
Khán giả có thể thấy hình ảnh cá suối nướng than hồng thơm phức, từng thớ thịt cá chín mềm quyện cùng vị hơi khói rừng, khiến người xem như ngửi thấy mùi thơm đặc trưng. Hay món cơm lam gắn liền với núi rừng, được quay lại từng công đoạn từ chọn ống nứa, vo gạo, nướng trên than hồng, đến lúc bóc lớp vỏ nứa nóng hổi, hạt cơm trắng ngần, dẻo thơm, làm dậy lên cảm giác gần gũi, thân thương của vùng cao.
Hoặc món thịt giàng, hay canh bon nấu từ lá rừng, món ột… những món ăn chứa đựng hương vị núi rừng, được chế biến theo phương pháp truyền thống, hiện lên đầy hấp dẫn và quý giá qua từng khung hình. Bên cạnh đó, không thể thiếu các món đặc sản từ thiên nhiên như nhộng ong rang muối, rêu đá xào tỏi, vốn rất ít nơi có, lại được người Thái trân trọng giữ gìn, nay được Quyên đưa lên sóng để nhiều người biết đến và yêu thích.
Quyên không chỉ ghi lại cảnh lao động, ẩm thực, mà còn tỉ mỉ đưa người xem đến với những lễ hội, phong tục đặc sắc của đồng bào Thái. Những nghi lễ mừng lúa mới tưng bừng sắc màu, với tiếng khèn, tiếng chiêng réo rắt, hình ảnh các bà, các cô trong trang phục thổ cẩm truyền thống, tay cầm hoa ban, cử chỉ trang nghiêm mà đầy niềm vui.
Tục làm vía, một nghi thức linh thiêng để cầu mong mùa màng bội thu, sức khỏe cho dân bản, cũng được thể hiện qua những thước phim đầy sống động. Các cụ già truyền dạy cho thế hệ trẻ những điệu múa, câu hát truyền thống, khiến người xem cảm nhận được sự gắn bó máu thịt giữa con người và núi rừng, giữa quá khứ và hiện tại.
“Em chỉ muốn ghi lại những gì đang diễn ra hằng ngày, để ai ở xa cũng cảm nhận được hương lúa mới, tiếng cười trong veo của trẻ con bản, hay ánh mắt rạng rỡ của bà con khi gùi nông sản về nhà” - Quyên chia sẻ. Những video mà Quyên làm không đơn thuần là những đoạn clip, mà đó là những lát cắt sống động về cuộc sống lao động và sinh hoạt của người dân bản. Ta có thể thấy rõ hình ảnh bà con người Thái cheo leo trên những triền núi, chân trần bám rễ cây, đôi tay thoăn thoắt cắt từng nắm rau rừng, vun xới từng luống ngô, chăm bẵm từng nại dưa...
Có những cảnh quay thật giản dị mà đậm đà tình người như hình ảnh người mẹ gánh gùi rau rừng trở về bản, đứa trẻ theo mẹ đi bắt cá suối, tiếng nước vỗ rì rầm bên bờ đá như bản nhạc của núi rừng. Quyên không ngại lội suối, hái măng, xúc cá, rồi nấu những món ăn đặc trưng của đồng bào Thái như món cá nướng, cơm lam, rau rừng xào tỏi… những món ăn ấy được nêm nếm bằng cả tâm hồn và ký ức tuổi thơ.
Những video mộc mạc ấy, bất ngờ, lại chạm vào trái tim nhiều người. Bình luận yêu mến, động viên xuất hiện dưới mỗi clip. Nhiều người nói xem mà nhớ bản làng thuở nhỏ, còn những người dân bản xa quê thì rưng rưng vì thấy lại bóng dáng cha mẹ, bà con.
Từng bước, nhẫn nại mà chắc chắn, các video của Quyên chinh phục, thu hút người xem bằng sự chân thành, mộc mạc, dung dị nhưng thấm đẫm tình yêu bản làng. Hiện tại, kênh TikTok của Quyên có 10.000 lượt theo dõi, Fanpage “Cô gái Trường Sơn” đạt 50.000 lượt theo dõi.
Cách kể chuyện dung dị, cùng hình ảnh sinh động của cô gái người dân tộc Thái đã đưa người xem như bước vào một hành trình khám phá miền núi thật gần gũi. Khung cảnh ấy không phải chỉ là hình ảnh đẹp, mà còn là cách Quyên kể câu chuyện về sự cần cù, chịu thương, chịu khó, về bản sắc văn hóa, về sự gắn bó máu thịt giữa con người và núi rừng.
Điều đặc biệt ở Quyên là cô không chỉ làm video để giải trí hay lưu dấu kỷ niệm, mà còn mang sứ lan toả tình yêu quê hương, quảng bá vẻ đẹp, sự bình yên của bản làng người Thái, là trao truyền cảm hứng cho những người xung quanh em... Từ những video lan tỏa rộng rãi, Quyên trở thành nhịp cầu nối giữa bản làng và thế giới bên ngoài.
Khát vọng của cô gái trẻ là mong muốn được kết nối, mở rộng đầu ra cho nông sản quê mình, những sản vật làm ra bằng mồ hôi, bằng tâm huyết, bàn tay khéo léo của bà con dân tộc: Ngô rẫy, dưa rẫy, nếp thơm, lợn bản, cá suối… đều mang hương núi rừng, nhưng chưa được nhiều người biết đến.
Quyên trăn trở: “Làm sao để sản phẩm sạch, chất lượng không chỉ dừng lại ở bản làng mà vươn xa hơn? Làm sao để bà con yên tâm sản xuất, từng hạt ngô, từng con cá được trả đúng giá trị. Em ấp ủ một ngày sản phẩm người Thái Tri Lễ có thương hiệu riêng, chỗ đứng trên thị trường, mang sinh kế bền vững cho đồng bào.
Trong video, hình ảnh gùi ngô vàng rộm, thúng dưa xanh non, bó rau đẫm sương, cá suối quẫy nước… không chỉ đẹp mà còn gửi thông điệp: Đây là sản vật tinh túy của núi rừng. Nhờ các video của Quyên mà ngô rẫy, nếp nương, lợn bản, cá suối được lan tỏa khắp các miền, trong Nam, ngoài Bắc, thậm chí vượt biên giới.
Bà Lô Thị Tiền, người dân thường xuất hiện trong clip, cười rạng rỡ: “Lần đầu tiên trong đời thấy mình trên mạng, lại được nhiều người hỏi thăm. Vui, phấn khởi lắm chứ. Nhờ Quyên mà người ta biết bản mình nhiều hơn”.
Giữa bộn bề công việc, Quyên vẫn giữ tình yêu sâu đậm với lối mòn, con dốc, bờ suối quê hương. Mỗi video là lát cắt của cuộc sống: Phiên chợ cuối tuần rộn rã tiếng cười, lễ hội Xăng Khan tưng bừng sắc màu, mùa gặt vàng ươm triền nương, hay bữa cơm giản dị bên bếp củi hồng. Cô gái nhỏ bé ấy kể chuyện bản làng không chỉ bằng lời, mà còn bằng trái tim, bằng tình yêu dành cho từng hạt ngô, bó rau, con cá…
“Sau mỗi video được đăng tải là niềm mong mỏi lan tỏa nông sản quê hương, là kết nối tiêu thụ những sản vật địa phương. Mọi thứ mới chỉ bắt đầu, tất cả đang là “vạn sự khởi đầu nan. Trên hành trình ấy, em rất cần những bàn tay đồng hành, từ bà con, chính quyền đến những người yêu mến miền núi”.
Em cũng mong, câu chuyện về bản thân mình như cách em vượt qua tuổi thơ cơ cực, rồi học hỏi, tự kiếm tìm cơ hội sẽ truyền cảm hứng cho những người xung quanh, những người trẻ nơi bản làng xa xôi này thêm tự tin, sẽ có thêm nhiều người xây kênh, sẽ kể nhiều câu chuyện đẹp hơn, sâu hơn, lay động lòng người hơn..."
Giữa vùng biên heo hút, có một trái tim luôn hướng về bản làng, một giọng kể trong trẻo và bền bỉ như tiếng suối chảy qua bao mùa mưa nắng…
Câu chuyện của Ngân Thị Hồng Quyên như ánh lửa nhỏ, le lói giữa đêm núi, thắp sáng hy vọng, thổi bùng ước mơ cho bản làng vùng cao. Khi chiếc điện thoại cũ vẫn sáng màn hình mỗi sớm chiều, hành trình của Quyên còn dài. Và các bản làng ở vùng biên Tri Lễ nói riêng, vùng cao Nghệ An nói chung sẽ được nhắc tới không chỉ bởi phong tục, cảnh quan, mà còn bởi những sản phẩm sạch mang hương núi rừng bước ra thị trường bằng con đường chân thật.