Xã Mường Xén: Nâng tầm phát triển trước vị thế mới, thách thức mới

Vị thế mới, thách thức mới

Xã Mường Xén ra đời tháng 7 năm 2025 đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình phát triển chung. Việc hợp nhất thị trấn Mường Xén, xã Tà Cạ và xã Tây Sơn của huyện Kỳ Sơn trước đây không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy hành chính mà còn mở ra một không gian phát triển mới, tập trung nguồn lực để xây dựng một trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa cho cả khu vực biên giới phía Tây Nghệ An.

Với diện tích tự nhiên 182,49 km², dân số trên 10.444 người và có chiều dài 6,653 km đường biên giới giáp với huyện Nọng Hét, tỉnh Xiêng Khoảng, nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, Mường Xén được xem là “trái tim” của vùng biên giới. Đây vừa là trung tâm hành chính, vừa là đầu mối giao thương, nơi hội tụ và lan tỏa sự phát triển cho cả khu vực.

Xã Mường Xén có 7 dân tộc anh em cùng chung sống, đông đảo nhất là đồng bào dân tộc Thái, dân tộc Mông, dân tộc Khơ Mú; ngoài ra, còn có dân tộc Kinh, một số đồng bào người Hoa, Thổ, Mường (Tày). Mỗi cộng đồng dân tộc đều mang theo những nét văn hóa riêng, tạo nên một không gian đa dạng, vừa đậm đà bản sắc truyền thống, vừa giàu sức gợi mở cho sự phát triển du lịch, văn hóa và kinh tế dịch vụ.

Chính sự đa dạng ấy là thế mạnh lớn lao để xã Mường Xén khẳng định vị trí trung tâm, đồng thời, cũng là điều kiện để nuôi dưỡng tinh thần đoàn kết, phát huy sức mạnh cộng đồng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển.

Tuy nhiên, cùng với lợi thế là những thách thức không nhỏ. Vùng đất này từ lâu đã nổi tiếng bởi sự khắc nghiệt của thiên nhiên. Những năm gần đây, biến đổi khí hậu khiến tình hình thiên tai càng thêm khó lường, từ lũ ống, lũ quét, sạt lở đất đến ngập lụt diện rộng. Đặc biệt, năm 2022 và tháng 7 năm 2025, Mường Xén đã phải hứng chịu những trận thiên tai lịch sử, gây thiệt hại nặng nề về người và của. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân mà còn cản trở tiến trình phát triển kinh tế - xã hội.

Nguồn lực phát triển của xã vẫn còn hạn chế. Thu nhập bình quân đầu người năm 2025 chỉ đạt hơn 32 triệu đồng, thấp hơn nhiều so với mặt bằng chung của tỉnh. Tỷ lệ hộ nghèo vẫn chiếm gần 30%, cho thấy chặng đường giảm nghèo còn nhiều gian nan. Hạ tầng cơ sở, từ đường giao thông, hệ thống thủy lợi, trường học, trạm y tế đến thiết chế văn hóa vẫn thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu chuẩn hóa trong thời kỳ mới. Bên cạnh đó, tình hình an ninh, trật tự tiềm ẩn phức tạp, đặc biệt là nguy cơ từ tệ nạn ma túy và buôn lậu qua biên giới luôn hiện hữu, đòi hỏi sự cảnh giác cao độ và những giải pháp đồng bộ.

Một thách thức khác là chất lượng nguồn nhân lực chưa cao, trình độ dân trí, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế. Tất cả những yếu tố ấy tạo nên những “nút thắt” trong quá trình phát triển, buộc xã Mường Xén phải nỗ lực nhiều hơn để vượt qua và vươn lên.

Khai thác tiềm năng từ du lịch, văn hóa đến kinh tế đa ngành

Trong định hướng phát triển, xã Mường Xén đã xác định rõ con đường của mình: Phát huy lợi thế về thiên nhiên, văn hóa và vị trí địa lý để thúc đẩy du lịch, dịch vụ, nông nghiệp hàng hóa và công nghiệp nhỏ, từng bước xây dựng nền kinh tế đa ngành, bền vững.

Điểm nhấn đầu tiên chính là du lịch. Xã Mường Xén sở hữu những cảnh quan thiên nhiên và di sản văn hóa bản địa giàu giá trị. Nổi bật nhất là cụm bản Huồi Giảng 1, 2, 3 (xã Tây Sơn cũ), nơi còn lưu giữ những mái nhà sa mu cổ kính, chứng nhân của bao đời người Mông sinh sống trên đỉnh núi cao.

Không chỉ có kiến trúc độc đáo, nơi đây còn được thiên nhiên ưu ái ban tặng những vườn hồng sai quả đỏ mọng, những cánh rừng pơ mu bạt ngàn. Tất cả tạo nên một bức tranh nguyên sơ nhưng đầy hấp dẫn đối với du khách ưa khám phá. Cùng với đó, bản Hòa Sơn, bản Bình Sơn 2 cũng đang được định hướng thành điểm du lịch cộng đồng, đền Cây đa bản Cánh là điểm đến tâm linh linh thiêng, lòng hồ thủy điện bản Cánh hứa hẹn trở thành nơi phát triển du lịch sinh thái.

Điều đặc biệt là xã Mường Xén không chỉ nhìn nhận du lịch như một ngành kinh tế thuần túy mà còn gắn chặt nó với bảo tồn văn hóa dân tộc. Phát triển du lịch đồng nghĩa với việc giữ gìn những nếp nhà sàn truyền thống, khôi phục các lễ hội độc đáo, quảng bá nghề dệt thổ cẩm, nhạc cụ dân tộc và ẩm thực bản địa. Mỗi bản là một điểm đến, mỗi sản phẩm là một câu chuyện. Chính cách tiếp cận ấy sẽ giúp xã Mường Xén vừa phát triển du lịch, vừa bảo tồn được bản sắc văn hóa, tạo ra nguồn sinh kế bền vững cho người dân.

Song hành với du lịch là phát triển kinh tế đa ngành. Trong nông nghiệp, xã đặt mục tiêu hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, mở rộng diện tích trồng rau màu, dược liệu dưới tán rừng, nâng cao năng suất lúa, ngô. Chăn nuôi gia súc, gia cầm quy mô trang trại tiếp tục được khuyến khích, kết hợp với nuôi trồng thủy sản nhằm nâng cao giá trị sản xuất. Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp cũng từng bước phát triển, từ khai thác thủy điện nhỏ, cơ khí sửa chữa, chế biến nông, lâm sản đến phát triển hợp tác xã dệt thổ cẩm, tất cả đều nhằm tạo việc làm cho lao động địa phương.

Trong lĩnh vực thương mại - dịch vụ, vị thế trung tâm huyện lỵ tạo điều kiện để xã Mường Xén nâng cấp chợ trung tâm, mở rộng mạng lưới bán buôn, bán lẻ, phát triển các dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận tải, ngân hàng. Tổng giá trị sản xuất dự kiến đến năm 2030 đạt gần 470 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm từ 6,5 đến 7,5%, thu nhập bình quân đầu người tăng gần 20% so với năm 2025. Những con số này không chỉ phản ánh khát vọng mà còn thể hiện sự quyết tâm của Đảng bộ và nhân dân xã trong nhiệm kỳ mới.

Một yếu tố then chốt để hiện thực hóa các mục tiêu trên chính là cải cách hành chính và chuyển đổi số. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính sẽ tạo môi trường thuận lợi để thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất tham gia đầu tư và kinh doanh. Chính quyền cơ sở hoạt động hiệu lực, hiệu quả sẽ là điểm tựa để nền kinh tế địa phương cất cánh.

Giữ vững quốc phòng - an ninh, hướng tới phát triển bền vững

Trong chiến lược phát triển của xã Mường Xén, kinh tế và văn hóa chỉ có thể bền vững khi được bảo đảm bởi một nền quốc phòng- an ninh vững chắc. Là xã biên giới tiếp giáp Lào, xã Mường Xén luôn xác định nhiệm vụ then chốt là giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân. Phương châm “giữ vững 3 yên: yên dân, yên địa bàn, yên biên giới” đã trở thành kim chỉ nam trong mọi hoạt động.

Trong những năm qua, xã đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để bảo đảm an ninh biên giới. Lực lượng dân quân, công an xã được xây dựng vững mạnh toàn diện, thường xuyên huấn luyện, sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống. Công tác phòng, chống ma túy, buôn lậu được siết chặt, phong trào "Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc" được phát động sâu rộng. Đặc biệt, mô hình “Xã sạch về ma túy” đã đi vào thực chất, gắn với các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, tạo sự đồng thuận cao trong nhân dân.

Một điểm nhấn khác là quan hệ đối ngoại. Với hơn 6 km đường biên giới giáp huyện Nọng Hét (Lào), xã Mường Xén không chỉ là địa bàn chiến lược về quốc phòng mà còn là cầu nối hữu nghị Việt - Lào. Các hoạt động kết nghĩa bản - bản, giao lưu văn hóa, thương mại biên giới đã và đang góp phần thắt chặt tình đoàn kết, đồng thời, tạo môi trường hòa bình, ổn định để phát triển. Đây là nền tảng quan trọng để xã Mường Xén vừa giữ vững an ninh biên giới, vừa mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế.

Trong tầm nhìn dài hạn, xã đặt mục tiêu trở thành trung tâm phát triển bền vững của miền Tây Nghệ An. Điều đó không chỉ có nghĩa là nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững, cải thiện hạ tầng, mà còn là xây dựng một xã hội văn minh, giàu bản sắc, một địa bàn “phên dậu” vững chắc của Tổ quốc. Các khâu đột phá được xác định rõ: Phát triển kinh tế tư nhân gắn với du lịch sinh thái, xây dựng trung tâm xã văn minh, xanh, sạch, đẹp, và xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, khát vọng cống hiến. Tích cực liên kết với các xã trong khu vục huyện Kỳ Sơn cũ để khai thác, phát huy tiềm năng lợi thế trong phát triển văn hoá, du lịch, kinh tế và đảm bảo an ninh quốc phòng. Tất cả đều hướng tới một mục tiêu chung: Để xã Mường Xén vừa là trung tâm phát triển, vừa là biểu tượng của sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc, vừa là điểm tựa vững chắc nơi biên viễn.

Con đường phát triển phía trước của xã Mường Xén chắc chắn không ít gian nan. Thiên tai vẫn còn đó, nghèo đói vẫn là nỗi lo, thách thức an ninh biên giới chưa hề giảm bớt. Nhưng với khát vọng vươn lên, sự đồng lòng của nhân dân các dân tộc, sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị cùng sự quan tâm hỗ trợ của tỉnh và Trung ương, xã Mường Xén có đầy đủ cơ sở để hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm phát triển mới, một điểm sáng nơi biên viễn phía Tây Nghệ An. Từ nền tảng ấy, xã không chỉ phát triển cho riêng mình mà còn lan tỏa sức sống cho cả vùng Kỳ Sơn (cũ), góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh Nghệ An trong chặng đường hội nhập và đi lên.

Nguyễn Viết Hùng - Bí thư Đảng uỷ Mường Xén