Sơn Lâm, sức sống mới nơi biên cương

Tiềm năng và thách thức

Xã Sơn Lâm được hình thành theo Nghị quyết số 1678/NQ-UBTVQH15 ngày 16/6/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Với diện tích tự nhiên 162,94 km², dân số hơn 12.300 người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm tới hơn 95%, xã có 13 bản nằm rải rác ven khe suối, trên sườn núi. Sự đa dạng về thành phần dân tộc: Thái, Khơ Mú, Thổ. Kinh… đã tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu, nơi mỗi bản làng là một nốt nhạc riêng trong bản hòa ca của đại ngàn.

Sơn Lâm có đường biên dài hơn 25 km tiếp giáp huyện Xaychampon, tỉnh Bolykhamxay (Lào). Vị trí ấy không chỉ mang ý nghĩa chiến lược trong bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, mà còn mở ra cơ hội giao thương, hợp tác kinh tế, giao lưu văn hóa giữa hai bên biên giới. Với những con đường mòn xuyên qua rừng sâu, những phiên chợ biên giới nho nhỏ, nơi đây vẫn giữ được mạch kết nối từ bao đời giữa đồng bào hai bên dãy Trường Sơn.

Thiên nhiên ưu ái ban tặng cho Sơn Lâm đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa. Những triền đồi phủ xanh cây chè, những cánh rừng keo, rừng lát bạt ngàn đã trở thành nguồn sống của biết bao gia đình. Độ che phủ rừng đạt tới 75%, một con số không chỉ là lá chắn sinh thái mà còn là tiềm năng để phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững. Cảnh quan thiên nhiên vẫn còn giữ được nét hoang sơ với thác Mưa, thác Liếp, thác Kèm, những dòng khe Giăng, khe Xăng trong vắt, có thể trở thành những điểm đến du lịch cộng đồng độc đáo.

Thế nhưng, vùng đất giàu tiềm năng này vẫn còn bộn bề khó khăn. Địa hình bị chia cắt bởi núi cao, khe sâu khiến giao thông đi lại gian nan. Đường liên bản nhiều nơi vẫn là đất đỏ, mùa mưa trơn trượt, xe máy là phương tiện duy nhất để người dân đến trung tâm xã. Một số bản nằm xa trung tâm, cách trở, việc tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, hành chính còn nhiều hạn chế. Tỷ lệ hộ nghèo còn cao, hơn 25% số hộ, phản ánh cuộc sống còn nhiều nhọc nhằn. Không ít học sinh đến trường phải vượt quãng đường dài, băng qua khe suối, gùi theo bọc cơm nắm. Đó là những hình ảnh vừa thương, vừa khắc sâu quyết tâm đổi thay.

Những đổi thay trên hành trình phát triển

Mặc dù nhiệm kỳ 2020 – 2025 diễn ra trong bối cảnh đầy thử thách, từ dịch bệnh Covid-19, thiên tai đến biến động kinh tế toàn cầu song Sơn Lâm vẫn viết nên một bức tranh đổi thay đáng tự hào. Tổng giá trị sản xuất của xã năm 2025 đạt 429 tỷ đồng, tăng 1,5 lần so với năm 2020. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 9,1%/năm; Thu nhập bình quân đầu người đạt 35,3 triệu đồng/năm, cho thấy đời sống đồng bào từng bước được cải thiện.

Trong nông nghiệp, cây chè trở thành điểm nhấn rõ rệt. Những triền đồi phủ xanh màu chè, cho sản lượng hơn 4.000 tấn búp tươi mỗi năm. Từ những hộ nghèo, nhiều gia đình đã vươn lên khá giả nhờ chè. Điển hình như gia đình ông Lương Văn Phượng (bản Tân Hợp) có hơn 1,5ha chè cho thu hoạch. Mỗi năm 7-8 lứa cắt bán, sản lượng khoảng 20 tấn chè búp cũng mang lại cho ông thu nhập hàng trăm triệu đồng. Bên cạnh đó, diện tích rừng trồng nguyên liệu đạt 2.400 ha, với giá trị bình quân 70 triệu đồng/ha/Chu kỳ 4-5 năm, tạo nguồn thu ổn định cho người dân.

Chăn nuôi cũng có bước phát triển, sản lượng thịt hơi xuất chuồng gần 300 tấn/năm. Nhiều hộ mạnh dạn đầu tư chăn nuôi trâu bò nhốt chuồng, nuôi lợn bản, gà thả vườn theo hướng an toàn, đáp ứng thị trường. Những mô hình ấy tuy chưa thật sự lớn nhưng đã góp phần làm thay đổi tư duy sản xuất của bà con.

Một dấu ấn khác là du lịch cộng đồng bắt đầu hình thành. Thác Mưa, thác Liếp nay không chỉ là nơi vui chơi của trẻ em bản làng mà còn đón những đoàn khách trong và ngoại tỉnh đến tham quan. Một số hộ đã bắt đầu làm homestay, phục vụ ẩm thực bản địa với xôi nếp, gà đồi, cá mát nướng, rượu cần. Du khách tìm đến không chỉ để ngắm cảnh, mà còn để trải nghiệm văn hóa bản địa – những điệu xòe Thái, những đêm đốt lửa trại bên dòng khe Giăng.

Cùng với phát triển kinh tế, hệ thống hạ tầng từng bước được đầu tư. Trong nhiệm kỳ, xã huy động hơn 132 tỷ đồng để xây dựng đường giao thông, nhà văn hóa, trường học, chợ nông thôn, đài tưởng niệm liệt sĩ, sân vận động… Đặc biệt, nhờ chương trình mục tiêu quốc gia và tái định cư thủy điện Bản Vẽ, nhiều công trình trọng điểm đã được hoàn thiện, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn miền núi. Đến nay, xã đã đạt 11/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới.

Văn hóa – xã hội cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Trường THCS Hương Tiến được công nhận đạt chuẩn quốc gia mức độ 1. Tỷ lệ huy động học sinh đến lớp đạt cao, nhiều em vượt khó vươn lên, có em thi đỗ vào các trường đại học lớn. Công tác y tế chăm sóc sức khỏe nhân dân được quan tâm, trạm y tế xã đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ban đầu, 100% người dân tham gia bảo hiểm y tế. Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, từ 39,4% năm 2021 xuống còn 25% năm 2025, cho thấy hiệu quả từ các chính sách giảm nghèo bền vững.

Hệ thống chính trị được củng cố vững chắc. Trong nhiệm kỳ, xã đã kết nạp gần 90 đảng viên mới, trẻ hóa đội ngũ cán bộ, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng. Công tác kiểm tra, giám sát được tăng cường, góp phần phòng ngừa vi phạm. Chính quyền xã đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, 100% văn bản xử lý qua hệ thống điện tử, cán bộ sử dụng chữ ký số. Đó là bước tiến dài, đưa chuyển đổi số đến gần hơn với miền núi biên giới.

Tuy vậy, vẫn còn những hạn chế. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, nguồn lực đầu tư hạn hẹp, dịch vụ du lịch còn nhỏ lẻ, chưa khai thác hết tiềm năng. Nhưng những kết quả đạt được đã khẳng định sự nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Sơn Lâm, tạo nền tảng vững chắc cho nhiệm kỳ mới.

Viết tiếp trang mới...

Bước vào giai đoạn 2025 – 2030, Sơn Lâm đặt ra mục tiêu lớn: trở thành xã phát triển bền vững, có hạ tầng đồng bộ, đời sống nhân dân ngày càng nâng cao, bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn, quốc phòng – an ninh biên giới vững chắc. Tầm nhìn đến năm 2045, Sơn Lâm phấn đấu trở thành một trong những xã phát triển khá của khu vực miền Tây Nghệ An.

Theo đó, xã phấn đấu tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất đạt 8 – 9%/năm, tổng giá trị sản xuất đạt 650 tỷ đồng vào năm 2030. Thu nhập bình quân đầu người tăng lên 50 – 55 triệu đồng/năm. Tỷ lệ hộ nghèo giảm 1 – 2%/năm, 100% tuyến đường xã được cứng hóa. Xã đặt mục tiêu có từ 2 – 3 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, độ che phủ rừng duy trì trên 75%.

Để hiện thực hóa khát vọng ấy, Sơn Lâm tập trung phát triển nông nghiệp hàng hóa, chú trọng cây chè, cây nguyên liệu, kết hợp chăn nuôi tập trung, an toàn sinh học. Song song, xã đẩy mạnh xây dựng các mô hình liên kết sản xuất, gắn chế biến với tiêu thụ sản phẩm, từng bước hình thành chuỗi giá trị. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” được triển khai mạnh mẽ, hướng tới sản phẩm mang bản sắc riêng.

Một hướng đi chiến lược khác là phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống. Những lễ hội bản mường, tiếng khèn, tiếng sáo, điệu xòe, khúc hát dân ca sẽ được khôi phục, tổ chức để trở thành sản phẩm du lịch. Các thác nước, khe suối sẽ được đầu tư hạ tầng, gắn với dịch vụ homestay, trải nghiệm ẩm thực. Đây không chỉ là cách khai thác tiềm năng mà còn tạo sinh kế mới, giúp đồng bào gắn bó với quê hương.

Cùng với đó, Sơn Lâm chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Xã khuyến khích con em dân tộc thiểu số học lên cao, hỗ trợ đào tạo nghề, mở lớp tập huấn về kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, du lịch cộng đồng. Công tác chuyển đổi số được đẩy mạnh, phấn đấu 100% bản có internet tốc độ cao, 80% người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Trên tuyến biên giới, nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền, an ninh được đặt lên hàng đầu. Sơn Lâm phối hợp chặt chẽ với các đồn biên phòng, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc. Đồng thời, xã tăng cường quan hệ hữu nghị với nhân dân nước bạn Lào, xây dựng biên giới hòa bình, hợp tác cùng phát triển.

Trong định hướng ấy, vai trò lãnh đạo của Đảng tiếp tục được đề cao. Đảng bộ xã xác định xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh là then chốt. Công tác phát triển đảng viên mới, bồi dưỡng cán bộ trẻ được quan tâm, coi đây là nhân tố quyết định để dẫn dắt xã bước vào thời kỳ mới. Phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân, khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường, Sơn Lâm quyết tâm đi tới tương lai tươi sáng.

Thanh Phúc