Gửi tin phản ánh vi phạm giao thông: Khuyến khích đúng cách, kiểm soát chặt chẽ
Bộ Công an đang lấy ý kiến dự thảo Thông tư quy định chi hỗ trợ cho cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin phản ánh hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực trật tự, an toàn giao thông. Dự thảo này nhanh chóng thu hút sự chú ý của dư luận, khi đề xuất mức hỗ trợ có thể lên tới 5 triệu đồng cho mỗi vụ việc.
Nhiều ý kiến ủng hộ, cho rằng đây là biện pháp thiết thực để huy động sự tham gia của người dân vào công tác đảm bảo an toàn giao thông. Tuy nhiên, cũng có không ít lo ngại về nguy cơ phát sinh tiêu cực nếu chính sách không được triển khai một cách minh bạch, kiểm soát chặt chẽ.
Có thể được thưởng đến 5 triệu đồng
Theo dự thảo, mức chi hỗ trợ sẽ căn cứ vào số tiền xử phạt của vụ vi phạm được phát hiện nhờ thông tin phản ánh từ người dân. Cụ thể, nếu mức xử phạt dưới 30 triệu đồng với cá nhân hoặc dưới 60 triệu đồng với tổ chức, mức hỗ trợ là 5% tổng số tiền phạt, nhưng không quá 2,5 triệu đồng. Với các trường hợp xử phạt từ 30 triệu đồng trở lên (với cá nhân) hoặc từ 60 triệu đồng trở lên (với tổ chức), mức hỗ trợ tăng lên 10%, tối đa 5 triệu đồng/vụ việc. Khoản hỗ trợ sẽ được chi trả trong vòng 30 ngày kể từ ngày ra quyết định xử phạt, sau khi xác minh thông tin là chính xác và có giá trị làm căn cứ xử phạt hành chính.
Thông tin về dự thảo này đã ngay lập tức nhận được sự quan tâm từ phía người dân. Nhiều người bày tỏ sự đồng tình và sẵn sàng tham gia cung cấp thông tin, coi đây là việc vừa góp phần giữ gìn trật tự an toàn giao thông, vừa mang lại một khoản thu nhập chính đáng. Anh N.V.T., hành nghề xe ôm tại phường Thành Vinh cho biết: “Tôi thường xuyên đứng ở các ngã ba, ngã tư nên thấy rất nhiều trường hợp vi phạm rõ ràng. Nếu tranh thủ quay lại gửi cho công an mà được hỗ trợ thì tại sao không làm? Vừa giúp ích xã hội, vừa có thêm thu nhập”.
Không ít người dân khác cũng cho rằng, chính sách này phù hợp với thực tế khi hầu hết mọi người đều có điện thoại thông minh, dễ dàng ghi nhận hành vi vi phạm. Với sự hướng dẫn cụ thể từ cơ quan chức năng, việc phản ánh vi phạm giao thông có thể trở thành một kênh giám sát hiệu quả, phổ biến.
Tuy nhiên, bên cạnh sự đồng thuận, cũng có không ít ý kiến bày tỏ sự lo ngại. Nhiều người cho rằng, nếu khuyến khích “săn thưởng” mà thiếu kiểm soát sẽ dẫn tới hệ lụy tiêu cực. Việc quay lén người khác có thể gây xung đột, xô xát; nghiêm trọng hơn, có thể bị lợi dụng để dàn dựng, gài bẫy hoặc trục lợi từ chính sách.
Ông P.T.H., cán bộ hưu trí, nhận định: “Không thể phủ nhận tính tích cực nếu chính sách được triển khai đúng đắn. Nhưng nếu để xảy ra tình trạng người dân bỏ công việc chính để rình quay vi phạm kiếm tiền, thì sẽ biến một việc đáng khuyến khích thành vấn đề xã hội. Nó có thể làm méo mó chuẩn mực đạo đức và tạo ra môi trường thiếu văn minh.”
Một số ý kiến cũng đề xuất nên giới hạn phạm vi các hành vi vi phạm được phép hỗ trợ khi báo tin, ưu tiên các hành vi nguy hiểm, khó phát hiện như dùng biển số giả, vượt đèn đỏ ở nơi không có camera, chạy quá tốc độ, hoặc vi phạm có nguy cơ gây hậu quả nghiêm trọng. Cách làm này vừa đảm bảo đúng mục tiêu ban đầu của chính sách, vừa hạn chế tình trạng “săn thưởng” tràn lan.
Kiểm soát chặt chẽ
Thực tế cho thấy, tình hình an toàn giao thông vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp. Ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người tham gia giao thông còn hạn chế, trong khi hệ thống giám sát bằng camera mới chỉ được triển khai tại một số tuyến đường, khu vực trọng điểm. Lực lượng Cảnh sát giao thông hiện vẫn còn mỏng, khó có thể kiểm soát toàn diện, liên tục trên tất cả các địa bàn.
Trước thực trạng đó, phong trào “Toàn dân tham gia phát hiện, cung cấp thông tin phản ánh vi phạm giao thông” đã được nhiều địa phương phát động và bước đầu mang lại kết quả tích cực. Nhiều hành vi như đi ngược chiều, dừng đỗ sai quy định, chở quá tải, vượt đèn đỏ… đã được người dân ghi lại và gửi tới lực lượng chức năng để xử lý.
Để tăng cường hiệu quả, Cục Cảnh sát giao thông mới đây đã thiết lập hệ thống tiếp nhận thông tin phản ánh vi phạm trên phạm vi toàn quốc, công khai số điện thoại Trưởng phòng CSGT tại các địa phương, tích hợp trên các nền tảng như Zalo, Viber… Thiếu tướng Đỗ Thanh Bình – Cục trưởng Cục CSGT cũng công khai số điện thoại cá nhân để tiếp nhận phản ánh trực tiếp. Các kênh chính thức như website, fanpage Facebook và tài khoản Zalo của Cục cũng đang được duy trì.
Các phản ánh từ người dân đều được tiếp nhận, kiểm tra, xác minh kỹ lưỡng. Sau khi xác định rõ hành vi vi phạm và chủ phương tiện, lực lượng chức năng sẽ mời người vi phạm đến làm việc, xử lý theo đúng quy định, với nguyên tắc “phạt đúng, phạt nghiêm, không để nhầm lẫn”.
Thượng tá Hoàng Mạnh Hùng – Phó Trưởng phòng CSGT Công an tỉnh Nghệ An
Tuy nhiên, do hiện chưa có cơ chế hỗ trợ rõ ràng nên việc người dân tham gia phản ánh vi phạm vẫn còn hạn chế và chưa thực sự lan tỏa. Dự thảo Thông tư mới được kỳ vọng sẽ giúp tạo thêm động lực, khuyến khích sự chung tay rộng khắp của cộng đồng trong công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông.
Theo dự thảo, để được nhận hỗ trợ, thông tin phản ánh phải là video (có hoặc không có âm thanh), do chính cá nhân/tổ chức ghi lại bằng thiết bị cầm tay hoặc gắn trên phương tiện; không sử dụng thiết bị chuyên dụng đã được lắp đặt theo quy định. Ngoài ra, hành vi vi phạm phải xảy ra tại nơi không có hệ thống camera giám sát hoặc không có lực lượng chức năng làm nhiệm vụ tại thời điểm ghi nhận.
Thông tin phải đảm bảo là bản gốc, không chỉnh sửa, khách quan, trung thực và ghi rõ phương tiện, biển số, thời gian và địa điểm xảy ra vi phạm. Người cung cấp thông tin cần tuân thủ Nghị định 135/2021/NĐ-CP về sử dụng dữ liệu kỹ thuật làm căn cứ xử phạt. Chỉ khi thông tin được xác minh và ra quyết định xử phạt, cơ quan chức năng mới thực hiện chi hỗ trợ.
Việc chi hỗ trợ sẽ được thực hiện qua tài khoản ngân hàng hoặc trực tiếp tại cơ quan CSGT. Tuy nhiên, cơ chế chi trả cần được thiết kế chặt chẽ, rõ ràng, nhằm ngăn chặn tình trạng bị lợi dụng vì mục đích cá nhân.
TS. LS Nguyễn Trọng Hải - Giám đốc Công ty Luật Trọng Hải & Cộng sự, cho rằng: “Trước giờ, dù không có tiền thưởng, người dân vẫn chủ động cung cấp thông tin vi phạm. Việc có chính sách hỗ trợ sẽ giúp động viên, khuyến khích thêm. Trong bối cảnh lực lượng chức năng không thể có mặt ở khắp nơi, người dân chính là mắt xích quan trọng trong mạng lưới giám sát cộng đồng.
Tuy vậy, ông cũng cảnh báo: “Chính sách hỗ trợ cần có giới hạn rõ ràng. Nếu không kiểm soát chặt, sẽ phát sinh hiện tượng lợi dụng, ‘săn thưởng’, xâm phạm quyền riêng tư. Điều quan trọng là phải minh bạch, công bằng, có hướng dẫn cụ thể về hành vi áp dụng, quy trình xác minh và hình thức chi trả.”
Có thể thấy, việc huy động người dân tham gia phản ánh vi phạm giao thông, kèm theo hỗ trợ kinh phí hợp lý, là chủ trương đúng đắn, phù hợp với xu hướng tăng cường vai trò cộng đồng trong quản lý xã hội. Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả và tránh biến tướng, cần sự vào cuộc đồng bộ từ cơ quan chức năng, với cơ chế minh bạch, kiểm soát chặt chẽ, hướng tới mục tiêu xây dựng một môi trường giao thông văn minh, an toàn và nhân văn.