Hiệp ước hạt nhân cuối cùng giữa Nga-Mỹ sẽ được gia hạn 1 năm?
Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 22/9 (giờ địa phương) đã đề nghị tự nguyện duy trì các giới hạn về vũ khí hạt nhân chiến lược được quy định trong hiệp ước New START 2010 thêm 1 năm sau khi hiệp ước này hết hạn vào tháng 2 tới, với điều kiện Mỹ cũng đồng ý làm như vậy. Phía Nhà Trắng cho biết, đề xuất này nghe "khá tốt", nhưng Tổng thống Donald Trump sẽ tự mình đưa ra phản hồi.
Hiệp ước New START là thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân chiến lược cuối cùng còn lại giữa Mỹ và Nga. Thỏa thuận này chỉ cho phép gia hạn một lần duy nhất trong 5 năm, điều mà ông Putin và cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đồng ý thực hiện vào năm 2021.
Đề nghị mới nhất được ông Putin công bố tại một cuộc họp của Hội đồng An ninh Nga, trong bối cảnh Ukraine đang cố gắng thuyết phục ông Trump áp đặt các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt hơn đối với Moskva.
"Nga sẵn sàng tiếp tục tuân thủ các giới hạn số lượng trung tâm theo Hiệp ước New START trong 1 năm sau ngày 5/2/2026", ông Putin nói. "Sau đó, dựa trên phân tích tình hình, chúng tôi sẽ đưa ra quyết định về việc có nên duy trì các hạn chế tự nguyện, tự áp đặt này hay không".
Hiệp ước quan trọng và nguy cơ chạy đua vũ trang
Nga và Mỹ sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, và nhiều chuyên gia lo ngại rằng, việc chấm dứt các giới hạn có thể châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang khi cả hai bên tăng cường triển khai vũ khí chiến lược.
- Hiệp ước New START giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược được triển khai ở mức 1.550 cho mỗi bên.
- Số lượng các phương tiện mang phóng – bao gồm tên lửa, tàu ngầm và máy bay ném bom – được giới hạn ở mức 700 cho mỗi bên.
Trước đó, vào tháng 7, Tổng thống Trump đã cho biết ông muốn duy trì các giới hạn được đặt ra trong hiệp ước New START sau khi nó hết hạn.
Ông Putin cho biết, đề xuất của ông là vì lợi ích của việc không phổ biến vũ khí toàn cầu và có thể giúp thúc đẩy đối thoại với Washington về kiểm soát vũ khí. Tuy nhiên, ông cũng đặt ra điều kiện: "Biện pháp này sẽ chỉ khả thi nếu Hoa Kỳ hành động tương tự và không thực hiện các bước làm suy yếu hoặc vi phạm sự cân bằng hiện có về năng lực răn đe".
Đề xuất này dường như là một sự thay đổi chính sách đơn phương của Moskva, vốn cho đến nay vẫn khẳng định chỉ tham gia với Washington về các vấn đề như vậy nếu quan hệ tổng thể được cải thiện.
Những trở ngại và phản ứng
Những khác biệt về vấn đề Ukraine đã khiến hai siêu cường chưa bắt đầu các cuộc đàm phán về việc gia hạn hoặc sửa đổi hiệp ước, mặc dù ông Trump đã bày tỏ mong muốn thực hiện một thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân mới, có sự tham gia của cả Trung Quốc. Bắc Kinh đã bác bỏ ý tưởng này.
Daryl Kimball, giám đốc điều hành của nhóm vận động Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, cho rằng đề nghị của ông Putin là "một động thái tích cực và đáng hoan nghênh". Kêu gọi Washington có hành động đáp lại, ông Kimball nói rằng ông Trump và ông Putin có thể "giúp giảm bớt mối đe dọa an ninh hiện hữu cấp bách nhất mà thế giới đang phải đối mặt".
Về phía mình, Tổng thống Putin cảnh báo rằng, Nga sẽ theo dõi các hoạt động vũ khí hạt nhân và quốc phòng của Mỹ, đặc biệt chú ý đến các kế hoạch tăng cường phòng thủ tên lửa và đề xuất triển khai các tên lửa đánh chặn trong không gian.
"Việc thực hiện trên thực tế những hành động gây bất ổn như vậy có thể vô hiệu hóa các nỗ lực của chúng tôi nhằm duy trì hiện trạng trong lĩnh vực START", ông Putin nói. "Chúng tôi sẽ đáp trả tương ứng".
Thượng nghị sĩ cấp cao của Nga, Konstantin Kosachyov cho biết, ông Putin đang gửi một thông điệp tới Mỹ rằng ông sẵn sàng tham gia các cuộc đàm phán về một hiệp ước kiểm soát vũ khí mới. "Tôi hy vọng tín hiệu này sẽ được lắng nghe và giải thích một cách chính xác", ông Kosachyov viết trên Telegram.