Nghệ An: Phát huy tổ liên gia trong phòng cháy, chữa cháy
Từ chỗ thụ động với công tác phòng cháy, chữa cháy, người dân tại nhiều khu dân cư ở Nghệ An đã chủ động phối hợp, phản ứng kịp thời nhờ mô hình “Tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy”, góp phần hạn chế thiệt hại và tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức về trách nhiệm phòng cháy, chữa cháy từ chính mỗi hộ gia đình.
Phương châm “4 tại chỗ”
Kể từ khi được triển khai vào cuối tháng 5/2023, mô hình “Tổ liên gia an toàn về phòng cháy, chữa cháy” tại Tổ dân cư số 1, khu tái định cư xóm Khoa Đà, xã Hưng Tây (cũ), nay là xã Hưng Nguyên đã và đang phát huy hiệu quả tích cực trong công tác phòng cháy, chữa cháy.
Với 7 hộ dân liền kề tham gia ban đầu, tổ liên gia được tổ chức theo phương châm “4 tại chỗ” (lực lượng tại chỗ, chỉ huy tại chỗ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ). Các hộ đã tự trang bị các phương tiện chữa cháy như chuông báo cháy, nút ấn khẩn cấp, bình chữa cháy xách tay, thang dây, kìm cộng lực, búa phá dỡ… Đồng thời, người dân được hướng dẫn cài đặt app 114 để báo cháy nhanh, tập huấn kỹ năng xử lý tình huống, được cấp phát tài liệu hướng dẫn, xây dựng tinh thần sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống xảy ra.
Ông Phan Văn Khuyên - Tổ trưởng Tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy chia sẻ: “Từ khi ra mắt mô hình đến nay, tổ chưa ghi nhận bất kỳ sự cố cháy nổ nào trong khu dân cư. Tuy nhiên, phát huy tinh thần chủ động, tổ đã phối hợp cùng lực lượng chức năng tham gia dập tắt đám cháy rừng tại khu vực Đại Huệ vào tháng 7/2024. Khi phát hiện cháy chỉ cách tổ liên gia chưa đến 1 km, các hộ đã nhanh chóng huy động người và phương tiện có mặt tại đám cháy trong “giai đoạn vàng”, dập tắt kịp thời đám cháy vào khoảng 20 giờ đêm, xử lý đợt bùng phát tiếp theo vào khoảng 2 giờ sáng hôm sau. Nhờ phản ứng kịp thời, thiệt hại được hạn chế tối đa”.
Theo Trung úy Lưu Cẩm Ly - cán bộ Công an xã Hưng Nguyên: Từ 7 hộ, với 34 thành viên, đến nay, mô hình đã mở rộng ra 15 hộ, với 73 thành viên, trong đó, có nhiều hộ kết hợp giữa nhà ở và kinh doanh như nhà hàng, nhà nghỉ - những nơi có nguy cơ cháy cao. “Điều đáng mừng là nhận thức của người dân đã thay đổi rõ rệt. Trước đây, nhiều người cho rằng, PCCC là trách nhiệm của lực lượng chức năng. Giờ đây, họ hiểu rằng, đây là việc chung, là trách nhiệm cá nhân trong bảo vệ gia đình, hàng xóm và cộng đồng”, Trung úy Ly nhấn mạnh.
Không chỉ tại xã Hưng Nguyên, mô hình tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy còn được nhân rộng tại nhiều địa phương khác. Tại tổ 4, khối 67, phường Hồng Sơn (cũ), nay là phường Trường Vinh, mô hình với 8 hộ dân liền kề cũng đang hoạt động hiệu quả kể từ khi ra mắt vào tháng 3/2023. Các hộ dân ở đây cho biết, từ chỗ thụ động, nay họ đã chủ động tham gia công tác phòng cháy, chữa cháy, hình thành tinh thần đoàn kết, sẵn sàng hỗ trợ nhau khi có sự cố xảy ra.
Cũng theo người dân, trên địa bàn, tại một số tuyến đường kinh doanh nhiều mặt hàng dễ cháy như: Lê Hồng Sơn, Trần Đăng Ninh, Lê Huân, Cao Thắng, Tạ Công Luyện, Nguyễn Cảnh Chân… Mặt khác, trên địa bàn có nhiều tuyến đường nhỏ, không có nguồn nước tự nhiên, cách xa trụ nước, khi xảy ra sự cố cháy sẽ gặp nhiều khó khăn trong quá trình chữa cháy. Do đó, việc chủ động triển khai các mô hình phòng cháy, chữa cháy là điều cần thiết.
Nhân rộng mô hình, nâng cao ý thức phòng cháy
Theo thống kê mới nhất, đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh Nghệ An đã xây dựng được 1.118 mô hình “Tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy”, 2.190 điểm chữa cháy công cộng, và 751.196 hộ gia đình (đạt tỷ lệ 89,9%) trong tổng số 834.762 hộ dân đã tự trang bị bình chữa cháy xách tay tại nhà.
Cùng với đó, công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về phòng cháy, chữa cháy được triển khai sâu rộng dưới nhiều hình thức: Tuyên truyền trực tiếp, tổ chức tập huấn kỹ năng, phát tờ rơi, clip hướng dẫn trên mạng xã hội, truyền hình… Qua đó, đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và ý thức trách nhiệm của người dân.
Nhiều vụ cháy nhỏ đã được phát hiện và dập tắt ngay từ khi mới phát sinh, nhờ vào sự chủ động của lực lượng tại chỗ. Những mô hình “Tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy” phát huy hiệu quả như một hệ thống cảnh báo và phản ứng nhanh trong khu dân cư. Khi có sự cố cháy nổ, chỉ cần một hộ dân phát hiện và bấm chuông báo động, các hộ còn lại trong tổ sẽ lập tức nhận được tín hiệu và phối hợp xử lý. Mô hình không chỉ góp phần phòng cháy hiệu quả mà còn thắt chặt tình đoàn kết, tương trợ giữa các hộ gia đình trong tổ.
Từ chỗ xem công tác phòng cháy, chữa cháy là nhiệm vụ riêng của lực lượng chức năng, đến nay, người dân đã nhận thức rõ đây là trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người, mỗi nhà. Mô hình tổ liên gia không chỉ giúp kịp thời phát hiện, xử lý các tình huống cháy, nổ mà còn là cầu nối giữa lực lượng chuyên nghiệp và cộng đồng.
Thượng tá Nguyễn Đình Hạnh - Phó trưởng Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH, Công an tỉnh Nghệ An
Tuy vậy, bên cạnh những kết quả tích cực, thực tế vẫn còn nhiều hạn chế. Trong 9 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh xảy ra 45 vụ cháy, trong đó, có 18 vụ cháy liên quan đến nhà ở hộ gia đình hoặc nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh. Nguyên nhân chủ yếu là do một số mô hình chưa hoạt động hiệu quả, thiếu diễn tập phương án chữa cháy định kỳ; nhiều hộ chưa trang bị đầy đủ phương tiện chữa cháy hoặc không có lối thoát hiểm thứ hai - đặc biệt là các nhà cao tầng.
Thời gian tới, để tiếp tục phát huy hiệu quả các mô hình hiện có và khắc phục những hạn chế nêu trên, cùng với tiếp tục thực hiện chỉ đạo của cấp trên, gần đây nhất là chỉ đạo của UBND tỉnh tại Công văn số 9406/UBND-NC ngày 09/9/2025 về việc tiếp tục tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đối với khu dân cư, nhà ở hộ gia đình, nhà để ở kết hợp sản xuất, kinh doanh. Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức PCCC và CNCH, tập trung vào việc nhân rộng các mô hình “Tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy”, “Điểm chữa cháy công cộng” và phong trào “Mở lối thoát nạn thứ hai”. Việc triển khai sẽ ưu tiên tại các khu vực trọng điểm đông dân cư, tổ dân phố, khu nhà liền kề có nguy cơ cháy cao.
Chỉ đạo lực lượng Công an cấp xã tham mưu UBND cùng cấp tổ chức rà soát, thống kê đầy đủ các mô hình đã được xây dựng nhưng chưa đúng tiêu chí (như tổ liên gia chưa đủ số lượng hộ liên kết, điểm chữa cháy công cộng bố trí chưa phù hợp), đồng thời, có kế hoạch khắc phục, nâng cấp hoặc điều chỉnh.
Hướng dẫn duy trì hoạt động hiệu quả của các mô hình đã xây dựng, đảm bảo các phương tiện, thiết bị chữa cháy được trang bị phải luôn trong tình trạng sẵn sàng hoạt động. Tổ chức diễn tập định kỳ phương án chữa cháy của các tổ liên gia nhằm nâng cao kỹ năng xử lý tại chỗ, chủ động ứng phó hiệu quả khi có sự cố xảy ra.
Tăng cường công tác huấn luyện, tập huấn kỹ năng phòng cháy, chữa cháy, thoát nạn cho các đối tượng trọng điểm: Học sinh, sinh viên, người lao động, lực lượng phòng cháy, chữa cháy tại cơ sở, hộ gia đình, hộ kinh doanh... Việc tập huấn sẽ được tổ chức bằng hình thức linh hoạt, phù hợp với điều kiện và đặc điểm từng địa phương, đối tượng.
Phối hợp UBND cấp xã, phường đẩy mạnh phong trào “Nhà tôi có bình chữa cháy”, xem xét đưa nội dung này vào tiêu chí bình xét danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa” hàng năm nhằm tạo động lực thi đua sâu rộng trong cộng đồng.
Vận động nguồn lực xã hội hóa từ các doanh nghiệp, nhà hảo tâm để hỗ trợ trang bị bình chữa cháy cho các hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất phương án hỗ trợ từ ngân sách địa phương để thực hiện đồng bộ chủ trương trang bị phương tiện phòng cháy, chữa cháy tại cơ sở.
Đồng thời, tăng cường công tác quản lý Nhà nước về phòng cháy, chữa cháy theo đúng quy định của Nghị định số 105/2025/NĐ-CP, chú trọng lồng ghép yêu cầu an toàn phòng cháy, chữa cháy trong quản lý quy hoạch, xây dựng, cấp phép hoạt động các cơ sở, nhà ở kết hợp kinh doanh nhằm phòng ngừa cháy nổ ngay từ giai đoạn đầu.