Những mẹo hay giúp bảo vệ người cao tuổi tránh khỏi lừa đảo trực tuyến
Tội phạm mạng ngày càng nhắm vào người cao tuổi, nhóm nhân khẩu học dễ bị tổn thương nhất trong kỷ nguyên số. Các chuyên gia cảnh báo mức độ nguy hiểm ngày càng tăng và đưa ra nhiều giải pháp giúp bảo vệ cha mẹ, ông bà khỏi mất dữ liệu, tiền bạc và thông tin cá nhân.
Khả năng tiếp cận công nghệ nói chung và Internet nói riêng của người cao tuổi ngày càng cao, và điều đó vô tình khiến họ trở thành mục tiêu hấp dẫn của tội phạm mạng. Khi sự hiện diện số của người cao tuổi tăng lên, tội phạm công nghệ liên tục tìm cách khai thác vào sự thiếu cảnh giác, thói quen phản hồi tin nhắn lạ và tâm lý tin người của họ.
Dưới đây là những lời khuyên quan trọng giúp bảo vệ người thân lớn tuổi của bạn trước nguy cơ lừa đảo trực tuyến.
1. Lắng nghe và xây dựng lòng tin
Khi nghi ngờ người thân đang trao đổi với kẻ lừa đảo, điều quan trọng nhất không phải là chỉ trích, mà là lắng nghe. Người cao tuổi có thể cảm thấy xấu hổ hoặc phòng thủ khi bị nhắc nhở về khả năng mất cảnh giác.
Trước tiên hãy để họ kể câu chuyện, chia sẻ cảm xúc và giải thích những gì đã xảy ra. Khi được lắng nghe, họ sẽ mở lòng và ít có xu hướng che giấu tình huống.
Sau đó, hãy nhẹ nhàng hỏi xem họ có muốn bạn hỗ trợ hay không. Đây là yếu tố tối quan trọng: bạn không thể giúp người không muốn nhận sự giúp đỡ. Nếu họ đồng ý, hãy thu thập bằng chứng như email, ảnh chụp màn hình, giao dịch ngân hàng, tin nhắn,…để phục vụ việc báo cáo hoặc xử lý với ngân hàng.
Hãy tham gia vào quá trình này cùng người thân, thay vì làm mọi thứ thay họ. Điều đó giúp họ cảm thấy được tôn trọng thay vì bị kiểm soát.
2. Nhắc họ rằng không cần phản hồi ngay lập tức
Tất cả kẻ lừa đảo đều dùng thủ thuật gây áp lực thời gian. Chúng tạo cảm giác “khẩn cấp” như tài khoản sẽ bị khóa trong 24 giờ, cơ hội tài chính chỉ xuất hiện một lần hay một người thân đang “gặp nạn” cần chuyển tiền ngay.
Các chuyên gia an ninh mạng cho rằng, người cao tuổi thường phản hồi nhanh hơn khi nhận tin nhắn mang tính đe dọa. Điều này biến họ thành mục tiêu lý tưởng trong mùa mua sắm và các đợt lừa đảo hàng loạt.
Do vậy, hãy khuyến khích cha mẹ, ông bà bạn bỏ qua tin nhắn từ số lạ, không bấm vào liên kết, không nghe voicemail bất thường. Bạn cũng có thể đề nghị họ chuyển tiếp tin nhắn đáng ngờ cho bạn trước khi phản hồi.
Khi không nhận được sự tương tác, kẻ lừa đảo sẽ nhanh chóng bỏ qua và chuyển sang mục tiêu khác.
3. Tìm đến các tổ chức chống lừa đảo khi cần thiết
Nếu người thân có dấu hiệu đang bị thao túng trong các vụ lừa đảo tình cảm, đầu tư tiền ảo hoặc chuyển tiền, bạn cần tiếp cận tình huống tinh tế hơn. Việc buộc tội hoặc chỉ trích dễ khiến họ rơi vào trạng thái chống đối.
Thay vào đó, hãy khuyến khích họ trò chuyện với một người bạn hoặc chuyên gia trung lập. Nếu cần, bạn có thể tìm đến các đơn vị hỗ trợ như công an và các cơ quan thực thi pháp luật; các trung tâm người cao tuổi địa phương.
Bạn cũng nên khuyến khích người cao tuổi tham gia các hội thảo, sự kiện phòng chống lừa đảo để tăng nhận thức. Việc giao lưu cộng đồng giúp họ tránh cảm giác cô đơn, yếu tố mà kẻ lừa đảo thường khai thác mạnh mẽ.
4. Khuyến khích sử dụng công cụ bảo mật
Người cao tuổi nên được hướng dẫn cài đặt các công cụ bảo mật cơ bản, dễ sử dụng như phần mềm diệt virus tích hợp tính năng phát hiện lừa đảo (phishing), công cụ chặn cuộc gọi rác, trình duyệt có cảnh báo trang web nguy hiểm hay ứng dụng nhắn tin có tính năng phát hiện nội dung đáng nghi.
Trên các thiết bị Android, Google đã bổ sung cảnh báo lừa đảo trực tiếp trong ứng dụng nhắn tin. Hãy hướng dẫn người thân của bạn cách đọc cảnh báo, cách chặn số điện thoại, và cách báo cho bạn mỗi khi họ nhận thông báo bất thường.
5. Giữ liên lạc thường xuyên
Giám sát thiết bị của người lớn tuổi mà họ không hay biết thường phản tác dụng và gây mất lòng tin. Do đó, giải pháp tốt hơn là duy trì tiếp xúc thường xuyên như gọi video hằng tuần, trò chuyện trực tiếp khi có thể và hỏi thăm về những người họ gặp gỡ, những trang họ truy cập, những email họ nhận được
Khi bạn hiện diện trong cuộc sống của họ, họ sẽ chia sẻ sớm hơn nếu có điều gì đáng ngờ. Điều này đặc biệt quan trọng khi người thân có dấu hiệu suy giảm nhận thức, gặp khó khăn trong việc đánh giá rủi ro hoặc đang sống một mình.
Nếu cần theo dõi một số thiết bị như điện thoại hoặc máy tính bảng, hãy nhận sự đồng ý của họ trước. Hầu hết các hãng như Apple và Samsung đều có sẵn các tính năng quản lý cơ bản giúp bạn theo dõi an toàn mà không làm họ cảm thấy bị xâm phạm.
6. Báo cáo lừa đảo với các cơ quan chức năng
Nếu sự việc đã xảy ra, điều quan trọng nhất là hành động ngay bằng cách báo cáo sự việc với công an, thông báo ngay cho ngân hàng và yêu cầu chặn giao dịch, đổi toàn bộ mật khẩu liên quan và kiểm tra thiết bị để loại bỏ phần mềm độc hại.
Tóm lại, người cao tuổi là mục tiêu hàng đầu của tội phạm mạng. Nhưng với sự quan tâm, giao tiếp chân thành và các biện pháp bảo mật phù hợp, bạn có thể giúp cha mẹ, ông bà tự tin sử dụng Internet mà không trở thành nạn nhân của kẻ lừa đảo.
Hãy bắt đầu bằng việc lắng nghe, hướng dẫn nhẹ nhàng và ở bên cạnh họ, bởi sự an toàn của người thân chính là trách nhiệm và cũng là món quà ý nghĩa nhất mà chúng ta có thể làm cho người thân của mình.