(Baonghean) - Một cơn bão mạnh chưa từng thấy, nước ùa vào từ tứ phía, những bức tường đổ sụp,... và bỗng nhiên nóc nhà tù bị gió lốc cuốn bay: có lẽ đây không phải là giấc mơ thường thấy của những tù nhân Philippines. Thiên tai ngoài ý muốn, tự do trong tầm tay, phải chăng là trong cái rủi có cái may?
Các tù nhân của nhà tù tỉnh Leyte, miền Trung Philippines thoạt tiên không hề nghĩ đến cơ hội trốn thoát khỏi nhà tù khi cơn bão ập đến vào ngày 8 tháng 11. Nỗi sợ hãi, bản năng sinh tồn trước thảm họa thiên nhiên chưa từng thấy trong lịch sử quốc gia này đã khiến họ chỉ biết sợ hãi trong bốn bức tường, nhìn nước dâng lên dần đến bắp chân rồi cao hơn nữa, cầu nguyện cho tòa nhà có thể chịu đựng được sức tàn phá kinh hoàng của cơn bão. Khi những bức tường bắt đầu đổ xuống, các tù nhân tập trung lại trong nhà tù duy nhất còn kiên cố. Gió dịu dần, họ tiến gần đến chấn song và yêu cầu được ra khỏi nhà tù: "Chúng tôi lo lắng cho người thân của mình, họ cần giúp đỡ! Hãy để chúng tôi về nhà!". Lính cai ngục từ chối, mặc dù biết thừa rằng sẽ là vô nghĩa nếu cố ngăn những con người kia ra khỏi nhà tù đã đổ nát. Quả nhiên, sáng thứ 7, những tù nhân đầu tiên bắt đầu rời khỏi nhà tù, kéo theo nhiều người khác. Cai ngục không ngăn cản, bản thân họ cũng chỉ mong được gặp người thân của mình.
 |
| Lều dựng tạm bằng bao tải đựng gạo ở bên ngoài nhà tù cho những tù nhân không nguy hiểm |
Nhà tù Leyte nằm ở giữa vùng nông thôn, dưới chân núi và chỉ cách biển và thành phố Tacloban khoảng 10km, Thành phố hứng chịu sức tàn phá nặng nề nhất của bão Haiyan. 583 tù nhân (trong đó có 7 phụ nữ) đã trốn thoát khỏi nhà tù. Alberto Encina, 86 tuổi, là người cuối cùng rời khỏi nhà tù. "Tôi không nghĩ đến việc rời đi. Nhưng vì tất cả đều đi nên tôi cũng làm tương tự". Ông ấy muốn đến kiểm tra thửa ruộng của mình ở Tanauan, cách đó hơn 20 km bằng đường bộ. Đường ngập khiến ông không thể đi đến nơi và đành ngủ lại nhà một người cháu trai đêm hôm đó. Với một chút do dự, Alberto trở lại nhà tù vào thứ 2 ngày 11. Ông vào tù đã được 3 năm vì có "hành vi xâm hại tình dục" nhưng vẫn chưa được xét xử. "Tôi không phạm tội, nếu tôi không quay lại thì họ sẽ có cái cớ để kết tội tôi. Hơn nữa ở đây tôi có bạn bè, có bộ sưu tập tạp chí Reader's Digest. Chúng tôi cùng nhau chơi cờ vua, domino, con gái tôi gửi sách cho tôi...". Nói rồi ông bắt đầu đọc những bài thơ bằng tiếng Anh của các tác giả Mỹ của thế kỷ thứ 19, ông cười hớn hở, để lộ khuôn miệng móm mém của mình và quay trở lại xà lim, đôi dép tông lết trên đất.
476 tù nhân trên tổng số 583 người được nhà nước kêu gọi đã quay trở về nhà tù, như Alberto Encina. 107 người còn trốn thoát, trong đó có "15 người rất nguy hiểm", theo như lời của người đứng đầu nhà tù George Pacadar Gaditano. "Chúng tôi không thể yên tâm được", ông nói thêm, và sự thật là ông không thể kiểm soát được tình trạng hiện thời. Từ khi cơn bão đi qua, mọi thứ không còn như nó vốn có tại nhà tù siêu thực này. Không còn chấn song, nhà tù giữ chân tù nhân hay tù nhân chống đỡ nhà tù, không thể phân biệt được nữa. Người Philippines dường như đã quá quen với các thảm họa và hình thành cho mình ý thức tương trợ nhau, không kể là tù nhân hay cai ngục.
Phụ nữ và trẻ em được "ưu tiên" ở trong những xà lim còn lại. Các gia đình được ở cùng với nhau còn những người khác chen chúc 15 người trong những xà lim 10 người. Không có đủ chỗ, những lều bạt được dựng lên bên ngoài cho những tù nhân được đánh giá là không nguy hiểm. Nhà tù Leyte bây giờ là một khung cảnh vô cùng kỳ lạ. Tiếng dép tông loẹt quẹt trên nền xi măng, tiếng cười của trẻ em chen vào tiếng gà và lợn chí chóe. Các tù nhân tắm ở giữa sân bằng xô nước, phơi lên dây một thứ quần áo không bao giờ có thể khô được trong không khí ngột ngạt. Một số người đang bắt tay vào xây dựng lại nhà tù để giam giữ chính mình. "Cần phải thế, chúng tôi đang ở tạm bợ quá, quá chật chội và không thể tiếp tục chịu đựng những cơn mưa về đêm nữa", Roderico Canonigo một tù nhân cao lớn cởi trần giải thích một cách nghiêm túc. Bị kết tội ăn trộm và vào tù đã 2 năm, Roderico vẫn đang chờ đợi phiên toà không biết bao giờ mới đến. Một vài người khác thậm chí còn nghĩ đến việc trang trí Noel, điều dễ hiểu khi mà hầu hết trong số họ là tín đồ Thiên Chúa sùng đạo.
Nhà tù siêu thực với những bức tường vô hình mà không ai bước qua, nhưng tình trạng này kéo dài đến bao giờ? "Luôn luôn có một sự nghi ngại. Bất cứ lúc nào họ cũng có thể đe dọa chúng tôi. Họ yêu cầu chúng tôi điều này, chúng tôi yêu cầu họ điều nọ, chúng tôi phải cùng nhau thiết lập lại quy tắc", Giám đốc nhà tù lo lắng. Không phải tù nhân nào cũng hiền hòa. Nhiều người trong số họ bị kết tội giết người, hiếp dâm, buôn ma túy và phụ nữ. Họ tâm sự rằng mình chỉ là những nạn nhân của một sơ hở pháp lý, của trả thù cá nhân và buộc tội không xác đáng. Sự thật duy nhất và rõ ràng nhất là phần lớn trong số họ đều chờ đợi phiên tòa của mình sau song sắt năm này qua năm khác.
Giam cầm trong một nhà tù siêu thực, những tù nhân này có trở thành siêu thực khi mà tình trạng công dân của họ đang mập mờ giữa vô tội và có tội? Phiên tòa nào sẽ xét xử cho họ khi mà hồ sơ của họ trong tòa án Tacloban đã bị thất lạc do cơn bão. Một vài nhân viên ngồi bệt trên nền xi măng của những văn phòng bị bỏ trống, cố gắng hong khô một ngàn hồ sơ ướt sũng và bắt đầu mủn nát. Các tù nhân vẫn chờ đợi hồ sơ của họ được thiết lập lại và giải đáp. Có thể không? Có bản sao nào cho những bộ hồ sơ đó không? "Có bộ của công tố viên nhưng chúng cũng được lưu trữ trong cùng một tòa nhà", các quan tòa thừa nhận một cách hổ thẹn. 95% hồ sơ của tòa án đang trong tình trạng không thể đọc được, "Nếu không có chứng cứ gì, các tù nhân cần phải được phóng thích", quan tòa xác nhận.
Trong bao lâu nữa? Không ai có thể trả lời được và các tù nhân thì bắt đầu mất đi sự kiên nhẫn của mình. Tự nhận thức được việc quay trở lại nhà tù được đánh giá cao, họ bắt đầu biết đòi hỏi quyền lợi cho mình như một "phần thưởng". Cũng như cơn bão Haiyan, nhà tù Leyte bây giờ trở thành cái cớ, thành chướng ngại vật mà nhà tù lương tâm của những người Philippines phải chống đỡ. Một nhà tù Leyte siêu thực không giam cầm được người ta về thể xác nhưng một nhà tù lương tâm thì luôn ở đó để kiểm soát cái xấu, cái ác trong mỗi người. Vậy thì nhà tù lương tâm của tù nhân Philippines còn thực đến bao giờ?
Nấm Linh Chi
