(Baonghean.vn) - Hãng thông tấn AP đưa tin thỏa thuận mang tính bước ngoặt về vấn đề hạt nhân Iran đã đạt được hôm 14/7 sau khi gạt bỏ những chướng ngại cuối cùng. Một nhà ngoại giao cấp cao cho biết thỏa thuận này bao gồm sự thỏa hiệp giữa Washington và Tehran mà sẽ cho phép các thanh tra của Liên hợp quốc thúc ép các chuyến thăm tới các cơ sở quân sự của Iran trong phạm vi tránh nhiệm giám sát của họ.
 |
Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif vẫy tay với ký giả từ ban công Palais Coburg, Vienna, Áo, nơi diễn ra các đàm phán hạt nhân không công khai với Iran hôm 13/7. Ảnh: AP. |
Nhưng quyền tiếp cận tự do với bất cứ cơ sở nào không nhất thiết sẽ được thông qua, và ngay cả khi được phép thì vẫn có thể bị trì hoãn, điều khoản mà các nhà phê bình đối với thỏa thuận này chắc chắn sẽ theo đuổi khi có khả năng trao cho Tehran thời gian để bao quát các dấu hiệu không tuân thủ theo những cam kết của nước này.
Theo thỏa thuận, Tehran sẽ có quyền không chấp nhận yêu cầu của Liên hợp quốc và ban trọng tài gồm Iran và 6 cường quốc thế giới đàm phán với nước này sẽ phải quyết định về vấn đề đó.
Một thỏa thuận như vẫn sẽ là một sự chuyển hướng đáng chú ý từ những quả quyết của các quan chức hàng đầu Iran cho rằng đất nước của họ sẽ không bao giờ cho phép Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế của Liên hợp quốc (IAEA) tiến vào các cơ sở như vậy. Iran đã lập luận rằng những đợt thanh kiểm tra của IAEA sẽ là vỏ bọc cho hoạt động gián điệp đối với các bí mật quân sự của nước này.
Sáng 14/7, Liên minh châu Âu đã công bố phiên họp toàn thể cuối cùng của Iran và nhóm 6 nước đàm phán với quốc gia này sẽ diễn ra vào lúc 10h30 theo giờ địa phương tại Vienna (15h30 giờ Hà Nội), ngay sau đó là buổi họp báo. Một nhà ngoại giao phương Tây cho biết họ sẽ xác nhận thỏa thuận đạt được đầu giờ sáng. Nhà ngoại giao này đề nghị giấu tên vì ông không có thẩm quyền để bình luận về các cuộc đàm phán tuyệt mật.
Trong khi quyền tiếp cận là một phần then chốt trong việc giám sát những cắt giảm dự tính đối với các hoạt động hạt nhân hiện nay của Tehran, nó cũng hết sức quan trọng đối với IAEA khi cơ quan này cố gắng tái khởi động sau gần một thập kỷ tạm ngừng những nỗ lực nhằm chứng minh các cáo buộc Iran đã sản xuất vũ khí hạt nhân. Washington nói rằng Iran phải hợp tác với IAEA như là phần của thỏa thuận tổng quát trước khi toàn bộ lệnh trừng phạt đối với nước này được dỡ bỏ.
Người Iran khăng khăng rằng họ chưa bao giờ tiến hành các hoạt động liên quan đến vũ khí và đã bác bỏ những yêu cầu của IAEA đòi thăm các cơ sở nơi cơ quan này nghi ngờ những công việc như vậy đang diễn ra, bao gồm cả Parchin, phức hợp quân sự gần Tehran mà IAEA tin là đã tiến hành thử nghiệm các chất nổ có liên quan tới một lò nạp hạt nhân.
Chấp thuận về nguyên tắc của Iran đối với sự tiếp cận các cơ sở quân sự sẽ trao cho cơ quan này thẩm quyền đặc biệt trong những nỗ lực nhằm đặt chân tới cơ sở và các yêu cầu mà trước đó đã bị Tehran bác bỏ là phỏng vấn các nhà khoa học bị nghi ngờ có dính líu vào công việc được cho là liên quan đến các vũ khí hạt nhân.
Bất cứ thỏa thuận nào cũng sẽ được gửi tới Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, bên dự kiến sẽ xác nhận thỏa thuận vào cuối tháng này, nhằm bắt đầu các cơ chế thực thi - những hạn chế trong dài hạn đối với các chương trình hạt nhân của Iran mà có thể đã được sử dụng để sản xuất các vũ khí đổi lấy việc chấm dứt các lệnh trừng phạt đối với nước Cộng hòa Hồi giáo này.
Thu Giang
(Theo AP)
