Rong ruổi rộng dài theo câu hát dân ca

(Baonghean) - Đó là nghệ nhân dân gian Trần Quốc Minh ở xóm Đồng Long, xã Đồng Thành (huyện Yên Thành). Người nghệ nhân ấy dường như được dân ca ví, giặm sinh ra để rồi suốt cuộc đời rong ruổi rộng dài theo câu hát dân ca, để gìn giữ, chắt chiu và truyền lửa cho di sản văn hóa của nhân loại.

Nghệ nhân Trần Quốc Minh truyền dạy các làn điệu dân ca cho các em học sinh.

Bên chiếu rượu chiều Thu nơi xóm núi Đồng Long, chúng tôi được thưởng thức những làn điệu dân ca ví, giặm do nghệ nhân Trần Quốc Minh (SN 1942) biểu diễn. Mặc dù ở độ tuổi xưa nay hiếm, nhưng giọng hát ông vẫn khỏe khoắn trầm ấm, ngọt ngào, trữ tình và sâu lắng. Trong không khí vui vẻ của buổi hội ngộ, ông đã kể cho chúng tôi nghe về tình yêu sâu nặng với dân ca ví, giặm.

Ông kể rằng, cha mẹ ông đều là người hát dân ca rất hay ở xã Phúc Thọ (Nghi Lộc), nên từ khi mới chào đời ông đã được “tắm” trong những làn điệu dân ca ví, giặm qua lời ru của mẹ. Thế nên, tình yêu dân ca ví, giặm đã thấm vào tâm hồn ông từ thuở nằm nôi. Lớn lên, 6-7 tuổi ông đã biết hát và còn tự sáng tác những làn điệu dân ca ví, giặm khiến người lớn phải ngạc nhiên và thán phục. Năm 18 tuổi gác bút nghiên và những đam mê ca hát, chàng trai Trần Quốc Minh cầm súng lên đường đi đánh Mỹ.

Nhưng rồi “tiếng hát át tiếng bom” của Minh được mọi người chú ý và anh được hoạt động trong đội văn công của Sư đoàn 375. Thời gian này Trần Quốc Minh sáng tác được nhiều bài hát, kịch ngắn để phục vụ, cổ vũ tinh thần bộ đội ở chiến trường đánh Mỹ, trong đó có nhiều bài “tự biên tự diễn” đã được Đài Tiếng nói Việt Nam ghi âm và quay phim (năm 1964).

Năm 1975, Trần Quốc Minh phục viên về sinh sống và tham gia hoạt động văn nghệ tại xã Đồng Thành. Năm 1975, ông là Đội trưởng Đội văn nghệ của xã. Bằng tài năng và lòng nhiệt huyết của mình, ông quy tụ và gây dựng nên CLB Dân ca xã Đồng Thành.

CLB không chỉ phục vụ cho bà con trong làng xã mỗi dịp Tết đến Xuân về… mà còn được nhiều nơi trong và ngoài huyện mời đi giao lưu, biểu diễn. Từ CLB này dần dần trên địa bàn huyện thành lập được thêm 12 CLB dân ca ở các xã. Mỗi câu lạc bộ đều có sự góp sức không nhỏ của ông.

Suốt hơn 40 năm qua, ông Trần Quốc Minh đã dành thời gian sưu tầm, nghiên cứu về dân ca và các điệu ví, giặm; vừa sáng tác, vừa tự dàn dựng hàng trăm tác phẩm kịch, hoạt cảnh dân ca, tiểu phẩm dân ca cho các đội văn nghệ trong huyện nhà.

Ông Đặng Duy Hưng - Giám đốc Trung tâm Văn hóa huyện Yên Thành cho biết: “Hầu như năm nào CLB Dân ca xã Đồng Thành cũng đều đạt giải nhất, nhì ở các cuộc thi văn nghệ cấp tỉnh và nhiều lần đoạt Huy chương Vàng toàn quốc về dân ca ví, giặm; liên tục 3 năm vừa qua đoạt giải A tại Liên hoan Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh. Tất cả những phong trào, chương trình văn nghệ đều do một tay nghệ nhân Trần Quốc Minh viết kịch bản và đạo diễn”.

Nghệ nhân ưu tú Trần Quốc minh cùng vợ luôn đam mê hát dân ca ví giặm.

Hiện nay đã 76 tuổi, nhưng ông Minh vẫn còn rất hăng hái và nhiệt huyết. Thời gian phần lớn của ông là đi dạy hát, dàn dựng các vở kịch dân ca ví, giặm cho các CLB các xã trong huyện.

Ông tâm sự: “Từ khi các CLB thành lập, tôi đã đi khắp nơi “tiếp lửa” cho dân ca ví, giặm. Hồi đó đói lắm, dựng chương trình cho họ cả buổi xong chỉ có bát cháo hay gói mì tôm lót lòng nhưng rất vui. Tôi vui vì dân ca ví, giặm đã được lan truyền”.

Không dừng lại đó, ông Minh còn đi dạy hát dân ca ví, giặm miễn phí ở các trường học; thậm chí những ngày nghỉ ở nhà ông cũng gọi mấy trẻ chăn trâu vào nhà cho kẹo rồi tập hát cho chúng Ông bảo rằng: “Mình làm vậy cũng là mục đích để “truyền lửa” dân ca ví, giặm cho thế hệ trẻ”.

Với những cống hiến của mình, ngày 1/8/2013, tại Liên hoan dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, ông được Nhà nước tôn vinh nghệ nhân dân gian. Năm 2015, ông được Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An tặng thưởng Bằng khen đã có thành tích xuất sắc trong công tác trình diễn dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, và mới đây vinh dự được Hội Văn học dân gian Việt Nam tặng Bằng công nhận Nghệ nhân ưu tú.

Tiếp xúc và trò chuyện với nghệ nhân dân gian Trần Quốc Minh, chúng tôi hiểu rằng trong từng mạch máu của ông luôn căng tràn tình yêu với dân ca ví, giặm. Người nghệ nhân ấy đã dành phần lớn cuộc đời rong ruổi rộng dài theo câu hát dân ca để gìn giữ, chắt chiu và truyền lửa cho một di sản văn hóa của nhân loại.

Tiến Dũng