Sau những giải thưởng văn chương

Lan tỏa tâm thế xã hội từ các cuộc thi viết

Vừa qua, ngày 14/9/2022, Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh tổ chức sơ kết cuộc thi Truyện ngắn hay năm 2022. Sau hơn 30 năm, cuộc thi Truyện ngắn hay Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh mới được tổ chức lại với quy mô giải thưởng cao, bài bản và lan tỏa rộng trong cộng đồng viết lách. Chỉ diễn ra thời gian ngắn từ đầu năm đến cuối năm 2022, thế nhưng, cuộc thi truyện ngắn hay năm 2022 của Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh thu hút được bạn viết khắp cả nước, thậm chí từ các tác giả đang sinh sống ở nước ngoài.

Tính tới giai đoạn này, ban tổ chức đã nhận được hơn 600 tác phẩm dự thi với nhiều đề tài và chọn hơn 100 tác phẩm đăng trên tạp chí. Đây là con số ấn tượng bởi cuộc thi diễn ra ngắn và quy mô ở một địa phương. Qua đó, để thấy các tác giả viết, các nhà văn vẫn luôn miệt mài cống hiến và sống với văn chương bằng tâm thế đau đáu những câu chuyện xã hội.

Càng nhiều cuộc thi viết càng nhiều hấp lực để người sáng tác thỏa chí bung tỏa ngòi bút của mình. Nhà văn Uông Triều - Biên tập viên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, người có thâm niên làm giám khảo nhiều cuộc thi văn chương chia sẻ: “Có nhiều giải thưởng văn chương là điều tốt vì chứng tỏ xã hội và các thể chế khác nhau quan tâm đến văn chương và sức lan tỏa cũng như tác dụng của nó. Có nhiều cuộc thi sẽ kích thích người viết vì khi tham gia họ sẽ có được danh hiệu và phần thưởng - là mục đích và kích thích sáng tạo, đặc biệt với những cây bút trẻ.

Thêm nữa, trong bối cảnh văn chương đang trầm lắng, văn hóa đọc xuống thấp và các phương tiện giải trí hiện đại lên ngôi thì các cuộc thi văn chương sẽ gây được sự chú ý của cộng đồng; văn học sẽ tạo ra hoặc lấy lại được ảnh hưởng với văn hóa và đời sống xã hội”.

Sơ kết Cuộc thi "Truyện ngắn hay năm 2022" do Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh tổ chức.

Không chỉ ở các đơn vị thuần túy văn chương như Hội Nhà văn, các Tạp chí Văn học nghệ thuật, mà năm 2022 còn nở rộ các cuộc thi văn chương của các bộ, ngành, như mới đây Bộ Công an vừa trao giải thưởng văn học cho cuộc thi “Viết về hình ảnh chiến sĩ cảnh sát nhân dân” nhân kỷ niệm 60 năm ngày truyền thống lực lượng Cảnh sát nhân dân.

Cuộc thi này vừa trao giải thì lại có cuộc thi khác tiếp nối như cuộc thi truyện ngắn và bút ký “Người chiến sĩ công an cơ sở vì bản, làng bình yên, vì nhân dân phục vụ”. Cục Cảnh vệ thuộc Bộ Công an cũng tổ chức cuộc thi viết với chủ đề “Hình tượng người chiến sĩ Cảnh vệ Công an nhân dân” nhân kỷ niệm 70 năm thành lập lực lượng. Hay như NXB Giáo dục cũng vừa tổ chức trao giải thưởng cho cuộc thi viết “Trang sách tôi yêu”.

Nhà văn Hoài Hương - một cây bút kỳ cựu của làng văn TP. Hồ Chí Minh, người cũng thường xuyên giành các giải thưởng trong những cuộc thi viết gần đây đã đánh giá: “Đơn vị tổ chức cuộc thi càng uy tín, giải thưởng cao, cách làm việc rõ ràng sẽ đem lại không chỉ chất mà còn lượng cho mỗi cuộc thi. Dù ở cấp độ nào, mỗi cuộc thi văn chương đều mang một ý nghĩa nhất định với xã hội”.

Phía sau những cuộc thi

Văn chương không chỉ là một cuộc đến và đi bất chợt. Một giải thưởng không làm nên tên tuổi của bất kỳ nhà văn nào mà chính hành trình dặm dài với văn chương bằng các tác phẩm mới là minh chứng cho cái duyên nghiệp của mình với văn chương. Tuy vậy, vẫn không thiếu những trường hợp lóe sáng lên từ một cuộc thi, rồi chìm khuất đâu đó trong dòng chảy văn học mà không ai nhớ đến.

Lý giải điều này, nhà văn Uông Triều chia sẻ: “Trong sự nở rộ “trăm nhà đua thi” thì không ít cuộc thi, giải thưởng chỉ ở cấp độ phong trào hoặc ở một ngành nghề, vùng, miền, bối cảnh rất hẹp; có thể chất lượng, dư âm cũng chỉ đạt một ngưỡng nhất định. Giải thưởng đôi khi chỉ là bông hoa đẹp trên hành trình văn chương, nó không quyết định giá trị tuyệt đối của tác phẩm, tác giả và thực tế, ở nhiều cuộc thi, ban tổ chức, ban giám khảo họ có những tiêu chí đặc thù của riêng mình. Giải thưởng kích thích sự sáng tạo và đi tiếp chứ không phải đạt được là đỉnh cao rồi ngừng lại. Kiêu hãnh thái quá hoặc ảo tưởng, thỏa mãn về giải thưởng là một sai lầm, văn chương đòi hỏi nội lực và sự bền bỉ của mỗi cá nhân, giải thưởng chỉ là một chất xúc tác thôi, xin đừng tuyệt đối hóa nó”.

Các cuộc thi văn chương hiện nay cũng tạo ra được nhiều tên tuổi trẻ, nổi bật như Phan Đức Lộc (Nghệ An), Trần Thị Tú Ngọc (Hà Tĩnh), Lê Quang Trạng (An Giang), Hiền Trang (Hà Nội)… Những người trẻ này luôn miệt mài viết, cần mẫn như con ong trong tổ chữ của mình. Để rồi, hằng năm họ lại có những tập sách mới ra mắt như Phan Đức Lộc với “Tôi sẽ bay” - tháng 9/2022; Lê Quang Trạng với “Vệt sáng của bụi” vừa giành giải thưởng Văn học tuổi 20 của NXB Trẻ.

Cũng từ cuộc thi Văn học tuổi 20 này, một tác giả trẻ đã giành giải Nhì (không có giải Nhất) với tác phẩm “Vụn ký ức”, đó là Yang Phan (TP. Hồ Chí Minh). Với một tác giả trẻ đến từ những trang viết mạng với lần đầu thử sức ở cuộc thi lớn. Yang Phan chia sẻ: “Tùy thời điểm của người viết mà mỗi giải thưởng văn chương có ý nghĩa khác nhau. Với những tác giả trẻ, đó là động lực và bệ đỡ để họ phát triển hơn. Ở thời điểm hiện tại, các giải thưởng văn học cũng là cách để thế hệ tác giả trẻ đánh giá sự thích ứng của giới phê bình và góc nhìn của nhà văn đi trước”.

Trao giải thưởng cho Cuộc thi "Viết về hình ảnh chiến sĩ cảnh sát nhân dân" do Bộ Công an tổ chức.

Dễ dàng nhận thấy chính các tác giả trẻ, những thế hệ 9X, 2K luôn là điểm sáng và bất ngờ cho các cuộc thi viết ngày nay. Chính họ đã khiến cuộc thi đa dạng hơn về đề tài, cách viết. Sự hiện đại và năng động của các tác giả trẻ khiến các cuộc thi thành một đường đua gay cấn và đầy thử thách. Tuy nhiên, mỗi một cuộc thi viết, sau khi tìm được chủ nhân giải thưởng đều ấp ủ gửi trao những kỳ vọng sau đó. Hành trình phía sau một giải thưởng với người đoạt giải luôn là hành trình cam go nhất, chứ không phải là giai đoạn đang tham gia cuộc thi.