Siết chặt quản lý, nâng cao khả năng phòng cháy, chữa cháy cho chung cư mini, nhà trọ cao tầng

Nhiều bất cập

Báo Nghệ An điện tử ngày 14/9 đăng bài "Tiềm ẩn nhiều rủi ro cháy, nổ tại các chung cư mini, nhà trọ cao tầng tại thành phố Vinh", phản ánh thực trạng trên địa bàn thành phố Vinh hiện nay tồn tại nhiều chung cư mini và nhà trọ cao tầng. Điểm chung của các chung cư mini và nhà trọ cao tầng cho thuê là hầu hết đều diện tích nhỏ, được xây dựng kiểu nhà ống, hai bên tiếp giáp với nhà ở, nằm xen kẽ trong các khu dân cư, có lối đi nhỏ hẹp. Mặc dù loại hình nhà ở này có chiều cao từ 5-10 tầng, nhưng về phương tiện phòng cháy, chữa cháy, chủ yếu chỉ mới trang bị bình chữa cháy, bảng tiêu lệnh và một số công cụ thô sơ, chứ chưa có hệ thống chữa cháy tự động được gắn cố định trên trần hành lang, trong phòng ở như các chung cư cao tầng khác. Chưa kể, để chống trộm, các căn nhà này đều hàn khung sắt kín tại các ban công hay cửa sổ, khiến cho việc thoát hiểm khi có cháy xảy ra gặp nhiều khó khăn.

Đi sâu tìm hiểu về vấn đề này, chúng tôi còn nhận thấy rất nhiều bất cập trong hệ thống văn bản pháp lý cũng như công tác quản lý đối với 2 loại hình nhà ở này.

Theo quy định, hộ gia đình, cá nhân được phép đăng ký kinh doanh hoạt động cho thuê nhà ở mà không cần phải thành lập doanh nghiệp hoặc hợp tác xã... Vì vậy, rất nhiều hộ gia đình khi tiến hành xây dựng nhà ở gia đình, đã làm thủ tục xin cấp Giấy phép xây dựng, bản vẽ chi tiết mặt bằng, sau đó, khi hoàn thành thì làm hồ sơ đăng ký Giấy phép kinh doanh đối với loại hình cho thuê trọ.

Đối với chung cư mini, Luật Nhà ở cũng đã quy định, căn hộ của nhà chung cư mini được xây dựng theo Giấy phép xây dựng của cơ quan có thẩm quyền cấp, đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng, đảm bảo phòng cháy, chữa cháy và quy hoạch xây dựng... Theo Phụ lục V, Nghị định 136/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng cháy, chữa cháy và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy, chữa cháy thì nhà chung cư, nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000m³ trở lên; nhà hỗn hợp cao từ 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích 5.000m³ trở lên buộc phải có Giấy phép về phòng cháy, chữa cháy.

Thế nhưng, để lách luật, một số hộ dân chỉ làm Giấy phép xây dựng nhà ở gia đình, hoặc làm Giấy phép cho nhà cao chưa đến 7 tầng và khối tích chưa đến 5.000m³, sau đó, bố trí các phòng khép kín rồi cho thuê. Bởi vì các quy định về phòng cháy đối với những công trình này thì đơn giản hơn, như chỉ cần có nội quy, biển báo, biển cấm, sơ đồ/biển chỉ dẫn về phòng cháy, chữa cháy, thoát nạn đúng chuẩn; Có phương án chữa cháy đã được phê duyệt; Hệ thống điện, chống sét, tĩnh điện, thiết bị sử dụng điện, sinh lửa, sinh nhiệt, việc dùng nguồn lửa, nguồn nhiệt đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy đúng theo tiêu chuẩn…

Chưa kể trên thực tế, có những khu nhà trọ cao từ 3-5 tầng sau một thời gian dài xuống cấp đã được cải tạo lại khiến cho hệ thống phòng cháy, chữa cháy chưa đạt chuẩn. Mặc dù có nhiều phòng, nhiều người thuê, nhưng do diện tích chật hẹp, để tận dụng tối đa diện tích nên chủ nhà thường không bố trí sân chơi, chiếu nghỉ, ban công, giếng trời…

Ông Nguyễn Việt Đức - Trưởng phòng Quản lý đô thị thành phố Vinh cho rằng: Trên thực tế hiện nay, có nhiều hộ dùng đất ở để xây dựng nhà kinh doanh, tức là đã thay đổi mục đích sử dụng đất. Tuy nhiên, do hiện nay chưa có quy định nào cụ thể về Giấy phép xây dựng, Giấy phép phòng cháy, chữa cháy đối với loại hình nhà chung cư mini và nhà trọ cao tầng cho thuê. Chính vì vậy, đa số người dân đang làm các thủ tục xin cấp phép theo dạng nhà ở, sau đó làm tiếp thủ tục kinh doanh và đáp ứng được một số yêu cầu về phòng cháy, chữa cháy, an ninh, trật tự là có thể hoạt động.

Siết chặt quản lý và nâng cao ý thức phòng cháy

Có nhiều ý kiến cho rằng, do chung cư mini, nhà trọ cao tầng thường tập trung nhiều đối tượng là sinh viên, người thuê trọ - đây là nhóm đối tượng chưa có việc làm ổn định, chưa được trang bị nhiều kỹ năng, vì vậy, song song với việc nâng cao nhận thức, ý thức phòng cháy, chữa cháy thì quan trọng nhất vẫn phải siết chặt quản lý đối với việc cấp phép xây dựng, cải tạo và hoạt động đối với loại hình nhà ở này. Chỉ cho phép hoạt động khi các loại hình nhà ở này đáp ứng được các yêu cầu về phòng cháy, chữa cháy.

Ông Nguyễn Tất Thảo - Phó Chủ tịch UBND phường Trung Đô (TP. Vinh) cho biết: Trên địa bàn phường có 326 nhà ở kết hợp kinh doanh, trong đó, có 36 nhà cao tầng cho thuê. Mặc dù đến tháng 7/2023, UBND phường Trung Đô đã ký cam kết cho 100% hộ có nhà ở kết hợp kinh doanh, đồng thời, xây dựng được 14 điểm chữa cháy công cộng, trong mỗi điểm có 2 bình chữa cháy, 1 búa, 1 dao, 1 kìm cộng lực. Tuy nhiên, điều bất cập là các nhà trọ thường được xây dựng đan xen trong khu dân cư, nhiều khu vực có lối đi chật hẹp sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc chữa cháy khi cần thiết. Trong khi thời điểm vàng để chữa cháy là 5 phút đầu tiên. Chưa kể, hiện nay, các họng nước chữa cháy chỉ mới được lắp đặt tại các đường lớn, trong các tuyến đường nhánh, nơi các nhà trọ tập trung thì lại chưa được kéo đến…

Trong giai đoạn 2020 - 2022, UBND tỉnh Nghệ An đã tham mưu Tỉnh ủy, HĐND tỉnh ban hành 3 Nghị quyết, 3 Kế hoạch; ban hành 39 Văn bản chỉ đạo, đôn đốc các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thành, thị triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 99 về việc tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy.

Cũng trong giai đoạn này, toàn tỉnh đã có 19.000 hộ gia đình và nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh tạo lối thoát nạn thứ 2 theo quy định; xây dựng được 809 mô hình Tổ liên gia an toàn PCCC; 386 mô hình Khu dân cư an toàn PCCC; 16 mô hình Trường học an toàn PCCC; 6 mô hình Rừng an toàn PCCC; 5 mô hình Chợ an toàn PCCC và 1.987 điểm chữa cháy công cộng...

Hay như tại phường Trường Thi (TP. Vinh), hiện có tổng cộng 4.789 hộ dân, trong đó, có 382 hộ có nhà ở kết hợp kinh doanh với 5 chung cư mini từ 5 tầng trở lên, chưa kể nhà trọ 1 đến 2 tầng trở lên.

Để nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy, chữa cháy, đến nay địa phương này cũng đã xây dựng được 32 tổ liên gia, 29 điểm phòng cháy, chữa cháy công cộng. Tuy nhiên, địa hình chật hẹp, mật độ dân cư đông tại các khu vực nhà trọ cho thuê vẫn đang là mối lo lắng lớn đối với chính quyền địa phương trong công tác phòng cháy, chữa cháy. Bởi một khi xảy ra cháy tại những địa điểm này thì không những khó dập mà nguy cơ cháy lan sang các nhà xung quanh cũng rất lớn.

Ngoài việc xây dựng các điểm phòng cháy, chữa cháy công cộng, hiện nay, mô hình “Nhà tôi có bình chữa cháy” là một mô hình mới rất cần được nhân rộng. Thực tế, một số địa phương như TP. Vinh, Nghi Lộc, Diễn Châu, Yên Thành, TX. Hoàng Mai, TX. Cửa Lò… đã triển khai hiệu quả. Thông qua mô hình đã nâng cao được ý thức, trách nhiệm của cán bộ, nhân dân trong phòng cháy, chữa cháy. Đặc biệt, khi người dân tự trang bị phương tiện, thiết bị phòng cháy, chữa cháy tại gia đình, sẽ phát huy được hiệu quả của phương châm “4 tại chỗ”, chủ động phòng ngừa, làm giảm thiểu các sự cố cháy, nổ xảy ra.

Mới đây nhất, ngay sau khi vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội, ngày 13/9/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 796/CĐ-TTg, ngoài việc yêu cầu UBND TP. Hà Nội điều tra làm rõ, xử lý nghiêm thì còn giao cho Bộ Công an, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc, quyết liệt các chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về công tác phòng cháy, chữa cháy. Thường xuyên kiểm tra, rà soát các cơ sở có nguy cơ cháy cao trên địa bàn, nhất là các chung cư mini, cơ sở kinh doanh dịch vụ cho thuê trọ có mật độ người ở cao, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định của pháp luật.

Về phía Công an tỉnh Nghệ An, ngay trong ngày 13/9, cũng đã ban hành Công văn số 3031/CAT-PV01 về việc tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy tại các chung cư, nhà trọ trên địa bàn tỉnh. Trong đó, yêu cầu Công an các huyện, thành, thị tổ chức rà soát, điều tra cơ bản, phúc tra, kiểm tra toàn diện công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ tại 100% chung cư, chung cư mini, nhà trọ (từ 3 tầng trở lên) trên địa bàn tỉnh. Trong đó, tập trung ưu tiên kiểm tra trước đối với các cơ sở có tồn tại, vi phạm điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy...

Từ những vụ hỏa hoạn gây chết người thương tâm xảy ra trong thời gian vừa qua, có thể thấy rằng, bài học về siết chặt quản lý Nhà nước về công tác cấp phép xây dựng, cấp phép hoạt động đối với loại hình nhà ở chung cư mini, nhà trọ cao tầng không bao giờ thừa. Bên cạnh đó, bản thân người dân khi sống trong các căn hộ chung cư hay nhà trọ cao tầng cũng phải tự trang bị cho mình những kỹ năng thoát hiểm, thoát nạn cần thiết, ngoài bình chữa cháy, có thể tự trang bị thêm mặt nạ chống độc, thang dây, thang sắt từ ban công nhà mình xuống, để khi có tình huống khẩn cấp liên quan đến cháy nổ có thể thoát nạn một cách an toàn...