Sức sống mới ở các bảo tàng Nghệ An

Di sản trên không gian số

Trong không gian trưng bày trải nghiệm số với chủ đề “Nghệ An - Đất và Người” rộng gần 200m² tại Bảo tàng Nghệ An, Nguyễn Hữu Trung - sinh viên năm thứ 3, Khoa Du lịch và Công tác xã hội (Trường Đại học Vinh) tỏ ra rất thích thú khi chỉ cần chạm tay vào màn hình là có thể tìm kiếm đầy đủ thông tin về các hiện vật. “Công nghệ giúp em cảm nhận được sự kỳ diệu của những hiện vật hàng nghìn năm tuổi. Chỉ với một thao tác chạm ngón tay, những thông tin, những chi tiết chạm khắc dù là nhỏ nhất cũng được thể hiện rõ nét mà trước đây khi đến với Bảo tàng chỉ được ngắm nhìn qua tủ kính”, Trung chia sẻ.

Không chỉ chạm tay vào màn hình, tại không gian trưng bày trải nghiệm số này, du khách đến với Bảo tàng Nghệ An còn được trải nghiệm công nghệ thực tế ảo - Virtual Reality (VR). Với công nghệ này, người xem sử dụng kính VR đeo trên mắt và tương tác với môi trường ảo thông qua các thiết bị định vị và kiểm soát chuyển động, tạo ra cảm giác đầy chân thực và sinh động.

Ngoài ra, tại đây còn có gian trưng bày trải nghiệm số về hang Thẩm Ồm - Di chỉ khảo cổ học tiêu biểu cho giai đoạn hậu thời kỳ đá cũ ở Nghệ An, có niên đại cách đây khoảng 20 vạn năm. Với công nghệ 3D Mapping, việc thể hiện những nội dung thông qua các hiệu ứng dạng 3D hình thành lên các khối hình ảnh tương tác trong một không gian 3 chiều thay vì chỉ 2 chiều như truyền thống.

Được biết, không gian trưng bày trải nghiệm số “Nghệ An - Đất và người” khánh thành vào tháng 3/2024 được xem là một dấu mốc quan trọng của Bảo tàng Nghệ An nhằm đáp ứng thực tiễn phát triển và nhu cầu thưởng lãm giá trị lịch sử, văn hóa ngày càng cao của đông đảo công chúng.

Theo ông Nguyễn Trọng Cường - Giám đốc Bảo tàng Nghệ An, hiện nay, ứng dụng công nghệ số trong trưng bày và giới thiệu trưng bày là một xu hướng tất yếu của các bảo tàng hiện đại. Dù mới chỉ là những bước đi ban đầu, nhưng thông qua sự kết hợp của các ứng dụng công nghệ mà Bảo tàng đang thực hiện tại không gian trưng bày “Nghệ An - Đất và người” đã khiến các “câu chuyện” bên trong các hiện vật trở nên sinh động hơn bao giờ hết.

Chìm đắm trong một không gian vừa lạ, vừa quen, được chiêm ngưỡng những hiện vật theo từng đường nét chi tiết, được hòa mình vào không gian giao thoa giữa hiện đại và cổ xưa, sẽ mang lại cho công chúng những cảm xúc mới. Sự kết hợp giữa bảo tàng và công nghệ cũng khơi gợi sự hứng thú và kích thích khám phá tìm hiểu của thế hệ trẻ; là cầu nối kéo gần khoảng cách và thúc đẩy giới trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động liên quan đến lịch sử.

Trải nghiệm thú vị gắn với giáo dục

Đầu tháng 12/2024, hoạt động trải nghiệm “In ấn tài liệu” do Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh phối hợp với Trường THCS Vinh Tân (TP. Vinh) tổ chức đã để lại ấn tượng sâu sắc đối với các em học sinh lớp 9 tham gia vào chương trình này. Trong chương trình, các em không chỉ được tìm hiểu, quan sát những tư liệu, hiện vật sinh động liên quan đến phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930 - 1931), mà còn tham gia trò chơi tìm hiểu kiến thức “Ô chữ bí mật” và trực tiếp trải nghiệm cách in ấn tài liệu như truyền đơn cách đây hơn 90 năm.

Em Nguyễn Thảo My - học sinh lớp 9C, Trường THCS Vinh Tân chia sẻ: “Tham gia hoạt động này, em đã biết thêm nhiều về cách thức tuyên truyền, in ấn tài liệu của các bậc tiền bối năm xưa. Từ đó, em rất tự hào vì được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Xô viết anh hùng”.

Trước đó, cuối tháng 11/2024, Chương trình trải nghiệm “Âm vang di sản quê hương” do Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh phối hợp với Trường THCS Lê Mao (TP. Vinh) tổ chức cũng đã thu hút hàng trăm học sinh tham gia. Tại chương trình, các em được tận mắt chiêm ngưỡng trên 30 sản phẩm nhạc cụ trong tổng số hơn 100 nhạc cụ của Nghệ nhân Nguyễn Thanh Phúc đến từ thị trấn Thanh Chương (huyện Thanh Chương); được giới thiệu về cách làm, cách sử dụng, công dụng và không gian sử dụng các nhạc cụ khác nhau của từng dân tộc như đàn bầu, đàn T'rưng đá, các loại kèn, sáo... Đặc biệt, những loại nhạc cụ như trống, chiêng, tù và… từng đóng vai trò làm hiệu lệnh tập hợp lực lượng, hay cổ vũ tinh thần đấu tranh của quần chúng trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh cũng được giới thiệu qua các màn biểu diễn sống động.

Bà Trần Thị Hồng Nhung - Phó Giám đốc Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh cho biết: “Những năm gần đây, cùng với trưng bày tại chỗ, trưng bày chuyên đề, trưng bày lưu động, các hoạt động trải nghiệm do Bảo tàng phối hợp với các trường học trên địa bàn tỉnh tổ chức là một trong những điểm nhấn quan trọng trong các hoạt động thường xuyên của Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh. Trong năm 2024, Bảo tàng đã tổ chức thành công các chương trình trải nghiệm đặc sắc như: “Sắc hoa mùa Xuân”, “Giữ hồn nón lá quê hương”, “Theo dấu chân Đảng”, “Sen”, “Nén hương tri ân”, “In ấn tài liệu”, “Âm vang di sản quê hương”… với sự tham gia của hàng nghìn học sinh đến từ các trường học, cơ quan, đoàn thể trên địa bàn tỉnh.

Bảo tàng Nghệ An những năm qua cũng tổ chức nhiều chương trình trải nghiệm in tranh dân gian Đông Hồ, làm gốm, làm tiêu bản hiện vật, làm hương trầm, làm bánh Trung thu, vẽ tranh về Trung thu. Đặc biệt, Bảo tàng đã phối hợp với Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh tổ chức trình diễn dân ca ví, giặm tại các chương trình trải nghiệm.

Hào hứng cùng con tham gia trải nghiệm in tranh dân gian Đông Hồ, chị Lê Thị Ngọc Thu ở phường Hà Huy Tập (TP. Vinh) bày tỏ: "Đã nhiều lần cùng các con tham gia các hoạt động trải nghiệm tại Bảo tàng Nghệ An, tôi cảm thấy rất vui khi được hòa mình vào các hoạt động vui chơi, trải nghiệm sôi nổi cũng như được khám phá, tìm hiểu thêm về văn hóa dân tộc".

Theo ông Hồ Mạnh Hà - Phó trưởng Phòng Quản lý di sản (Sở Văn hóa và Thể thao, với 60 - 70% khách tham quan là học sinh, bảo tàng là nơi để các em đến tìm hiểu những kiến thức cơ bản về lịch sử, văn hóa, di sản dân tộc. Tuy nhiên, để các em có thể cảm nhận, hiểu và giữ ấn tượng tốt về di sản, cần đa dạng hóa hoạt động giáo dục và trải nghiệm. Sự chuyển mình này không chỉ giúp bảo tàng duy trì mối liên hệ trong đời sống xã hội hiện đại mà còn mở ra cơ hội mới cho giáo dục và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Theo đó, bảo tàng không chỉ là nơi để “nhìn” mà còn để “trải nghiệm” và “tương tác” và ở đó, mỗi cá nhân có thể tìm thấy một phần của mình trong dòng chảy của lịch sử và văn hóa.

“Hai từ “bảo tàng” cần được hiểu theo nhiều nghĩa mới, không chỉ là nơi lưu giữ những gì đã qua, mà còn là nơi cho công chúng tìm đến trải nghiệm, học hỏi những kiến thức mới và có những phút giây thoải mái”, ông Hà chia sẻ.

“

Những năm qua, sau dịch Covid-19, các bảo tàng trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã chú trọng nâng cao chất lượng hoạt động; có nhiều phương thức hoạt động, thu hút khách tham quan trong nước và quốc tế ngày càng đông. Để đạt được kết quả đó, các bảo tàng đã có nhiều cố gắng, đổi mới các hoạt động nhằm thích ứng với sự chuyển biến của xã hội và nhu cầu hưởng thụ văn hóa cộng đồng. Bên cạnh các hoạt động trải nghiệm, các bảo tàng ở Nghệ An cũng chú trọng cải tiến phương pháp trưng bày. Không gian các phòng trưng bày được cải tạo, nâng cấp một cách sáng tạo, có sự kết hợp hài hòa giữa hệ thống chiếu sáng, màu mảng, họa tiết trang trí phù hợp với nội dung, chủ đề trưng bày và đặc biệt là ứng dụng công nghệ số vào hoạt động trưng bày. Hoạt động truyền thông, giáo dục lịch sử địa phương kết hợp quảng bá di tích được tổ chức tại các bảo tàng dưới nhiều hình thức phong phú, hấp dẫn.

Thời gian tới, các bảo tàng cần đẩy mạnh phối hợp với các với công ty du lịch để có các sản phẩm độc đáo, thu hút đa dạng đối tượng du khách ngoài đối tượng học sinh, sinh viên.

Ông Bùi Công Vinh – Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao

Có thể khẳng định, với sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và giá trị di sản truyền thống, với việc đa dạng hóa các hoạt động trải nghiệm, các bảo tàng tại Nghệ An đang khoác lên mình diện mạo mới. Không chỉ là nơi trưng bày hiện vật, bảo tàng đã trở thành không gian sống động để tương tác, gắn kết cộng đồng. Sự đổi mới này không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa mà còn mở ra cơ hội để truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, góp phần xây dựng hình ảnh một Nghệ An năng động và giàu bản sắc.