Tấm giấy cúng ma của người Mông Nghệ An

(Baonghean.vn) – Người Mông ở miền Tây xứ Nghệ hàng năm đều có phong tục làm giấy để thờ cúng. Tấm giấy ấy từ lâu đã gắn bó với đời sống tâm linh của người Mông, đó là những tờ giấy để cúng ma.

Nghề làm giấy thờ được duy trì lâu đời trong cộng đồng người Mông Nghệ An.

Chị Lầu Y Mái, bản Buộc Mú (Na Ngoi – Kỳ Sơn) giải thích với chúng tôi rằng: “Con người sinh ra ai cũng có hồn, có vía và cần phải có giấy để cúng vía. Vì thế mà phụ nữ Mông, ngoài trồng lanh, tước sợi, ai cũng thạo việc làm giấy thờ”.

Những cây tre được đưa về rửa sạch cho vào đun kỹ.

Cách làm giấy thờ của người Mông cũng cực kỳ đơn giản. Chị Y Mái cho biết nguyên liệu chính là cây nứa, tre, hoặc cây giang non. Độ tuổi của cây lúc ấy không còn là cây măng nữa cũng chưa thành tre. Người ta chặt về chẻ nhỏ, bỏ lớp vỏ ngoài, chỉ giữ lại phần cật bên trong rồi cho vào chiếc chảo lớn. Cứ sau một lớp tre, nứa non lại rải lên phía trên một lớp tro. Sau đó đổ nước vào rồi đun trong vòng nửa ngày. Khi nguyên liệu đã mềm, người ta vớt ra rồi đem rửa sạch và giã nhuyễn.

Giấy được rải ra phơi khô dùng để thờ cúng.

Để tăng thêm độ bền cho tờ giấy, người ta còn cho một thứ nhựa cây rừng vào bột giấy rồi cho thêm nước, khuấy đều lên. Lúc này những thứ nguyên liệu ban đầu trở thành một thứ dung dịch đặc sánh. Sau đó, múc thứ nước sền sệt ấy đổ vào những tấm vải rồi tráng mỏng. Sau khi phơi nắng, người ta có thể bóc lấy những từ giấy và chuẩn bị mẻ tiếp theo. Cứ thế công việc diễn ra cho đến khi gia chủ nhận thấy số lượng giấy đã đủ dùng mới ngừng lại.

Hàng năm người Mông đều tự làm giấy cất giữ trong gia đình để dùng.

Trong các lễ cúng của nhiều dòng họ hay trong những ngày làm vía, lễ tết...người Mông đều phải dùng đến thứ giấy này. Tấm giấy này theo quan niệm của người Mông sẽ mang lại may mắn cho gia đình khi được dùng để cúng thần linh và tổ tiên. Theo anh Xồng Tồng Chò, trú ở bản Buộc Mú, là chồng chị Lầu Y Mái, thì trong đám tang, người Mông họ Xồng phải cúng đến 200 xấp giấy thờ. Những tập giấy được xếp chồng lên nhau cho người chết mang về trời dùng mà không phải mất công làm nữa.

Năm mới hay tang ma, làm vía những tờ giấy này được dùng để cầu an và cúng linh hồn người chết.

Nghề làm giấy của người Mông đã có tự xa xưa và trở thành một nét đẹp trong truyền thống văn hóa của dân tộc này. Những tờ giấy không bao giờ được viết, không bao giờ được dùng để gói đồ mà đơn thuần chỉ để thờ cúng. Gia đình nào cũng thế, tết đến phải có giấy như người Kinh phải có bánh chưng để thờ vậy.

Đào Thọ