Xây dựng Đảng

Tám mươi năm ấy biết bao nhiêu tình

Ngô Đức Tiến • 26/03/2025 07:50

Trong dịp kỷ niệm 95 năm năm ngày thành lập Đảng mồng 3 tháng 2 năm nay, có hai đồng chí đảng viên lão thành cũng đều là cán bộ kỳ cựu của cơ quan Tỉnh ủy Nghệ An được trao tặng huy hiệu cao quý 80 năm tuổi Đảng và đều Thượng thọ Bách thập. Đó là hai lão đồng chí Nguyễn Đình Triển và Ngô Xuân Lan.

Ngô Đức Tiến • 26/03/2025

Trong dịp kỷ niệm 95 năm năm ngày thành lập Đảng mồng 3 tháng 2 năm nay, có hai đồng chí đảng viên lão thành cũng đều là cán bộ kỳ cựu của cơ quan Tỉnh ủy Nghệ An được trao tặng huy hiệu cao quý 80 năm tuổi Đảng. Đó là hai lão đồng chí Nguyễn Đình Triển và Ngô Xuân Lan.

Đồng chí Nguyễn Đình Triển sinh năm 1925, trong một gia đình nông dân nghèo ở làng Thượng Xá huyện Nghi Lộc, nay là xã Nghi Xá huyện Nghi Lộc. Được thừa hưởng truyền thống yêu nước và cách mạng của gia đình, có cha và anh là những chiến sỹ cách mạng hoạt động trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh 1930/1931, nên Nguyễn Đình Triển đã sớm tham gia tổ chức Việt Minh bí mật trong những tháng đầu năm 1945, rồi tham gia tích cực vào cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945. Ngay sau cách mạng tháng Tám, đồng chí tham gia các công tác kháng chiến từ xã lên huyện. Năm 1953, đồng chí được điều về làm giảng viên trường cán bộ tỉnh Nghệ An, tiền thân của Trường Đảng tỉnh Nghệ An sau này. Năm 1959, thực hiện chủ trương của Trung ương, Tỉnh ủy Nghệ An thành lập Ban nghiên cứu Lịch sử Đảng Tỉnh ủy, đồng chí được điều chuyển sang Ban Sử Đảng. Ngày đầu mới thành lập, ban mới chỉ có mấy cán bộ, do đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Võ Thúc Đồng cựu tù chính trị Côn Đảo làm Trưởng ban kiêm nhiệm, đồng chí Phan Đình Đồng cũng là một cựu chiến sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh làm phó ban, đồng chí Nguyễn Đình Triển làm Ủy viên ban và vài ba cán bộ giúp việc. Năm 1962 đồng chí Phan Đình Đồng nghỉ hưu, đồng chí Nguyễn Đình Triển làm Phó trưởng ban.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cơ quan Tỉnh ủy sơ tán nhiều nơi, dưới sự lãnh đạo chỉ đạo của các đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, đồng chí Nguyễn Đình Triển đã trực tiếp xây dựng Ban nghiên cứu Lịch sử Đảng vừa sưu tầm tư liệu vừa biên soạn xuất bản những tác phẩm ghi lại truyền thống đấu tranh cách mạng của Đảng bộ Nghệ An, nhất là những tấm gương của những người cộng sản tiền bối của Đảng cũng là những người con ưu tú của Nghệ An như Bác Hồ và các đồng chí Lê Hồng Phong, Phan Đăng Lưu, Nguyễn Thị Minh Khai... phục vụ cho công tác tuyên truyền của Đảng bộ.

Đầu năm 1976, hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh sáp nhập, đồng chí Nguyễn Đình Triển được cử làm Trưởng Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Tỉnh ủy Nghệ Tĩnh. Từ năm 1976 đến năm 1988, với cương vị là Trưởng ban, tranh thủ sự lãnh đạo của Thường trực Tỉnh ủy, đồng chí Nguyễn Đình Triển đã xây dựng đào tạo đội ngũ chuyên viên cán bộ ban, đội ngũ này có lúc lên tới trên 20 người, trong đó có nhiều người trở thành những cán bộ quản lý, những cây bút chuyên sâu về đề tài lịch sử như Chu Trọng Huyến, Bùi Ngọc Tam, Trần Huy Tảo, Nguyễn Sỹ Đạm, Nguyễn Văn Đình, Ngô Đức Tiến... Các công trình lớn như Thời niên thiếu của Bác Hồ, Xô viết Nghệ Tĩnh, Lịch sử Đảng bộ Nghệ Tĩnh và Những người cộng sản trên quê hương Nghệ Tĩnh, và hàng trăm hồi ký của các đảng viên hoạt động trong thời kỳ hoạt động bí mật của Đảng 1930-1945. Tất cả các công trình ấy đều có dấu ấn của vị Trưởng ban say sưa sưu tầm, tổng kết, nghiên cứu, biên soạn. Có những đề tài chưa biên soạn thành sách, đồng chí cử cán bộ đến những kho lưu trữ lớn trong Nam, ngoài Bắc sưu tầm sao chép lưu giữ vào kho tư liệu của ban. Bản thân ông cũng trực tiếp ghi chép, nghiên cứu biên soạn.

Với vốn kiến thức chữ Nôm chữ Quốc ngữ được cha mẹ cho đi học trước cách mạng, nhưng với trí nhớ tuyệt vời ông đã tự học, tự nghiên cứu, trở thành "kho tư liệu sống", hễ ai hỏi ông về sự kiện nào, nhân vật nào hoạt động trong thời kỳ vận động thành lập Đảng 1925-1930, trong thời kỳ 1930-1945... ở Nghệ Tĩnh ông kể chi tiết, rành rọt. Từ năm 1988 ông về nghỉ hưu, lại trực tiếp giúp họ Đại tôn Nguyễn Đình sưu tầm biên soạn Gia phả dòng họ của Cương Quốc công Nguyễn Xí mà ông là một trong những hậu duệ.

Với chiếc xe đạp cũ kỹ ông đạp xe về các chi họ Nguyễn Đình đại tôn với hơn 150 trung chi lớn ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa…chắp nối ngành ngang trục dọc, thế thứ, ông cùng Giáo sư Nguyễn Đình Chú, nhà báo Nguyễn Thanh Tiên... biên soạn cuốn tộc phả họ Nguyễn Đình, một trong những cuốn tộc phả đồ sộ, phong phú tư liệu về một dòng họ lớn có 600 năm lịch sử lẫy lừng. Đây là công trình tổng kết mấy chục năm nghiên cứu lịch sử của lão đồng chí Nguyễn Đình Triển.

Ngày ông vinh dự được công nhận cán bộ Tiền khởi nghĩa có sự chứng kiến của người vợ tào khang nhưng ngày ông được trao tặng huy hiệu 80 năm tuổi Đảng bà đã về miền mây trắng, ông đem Huy hiệu và Bằng công nhận để trang trọng cạnh ảnh bà, để ghi nhớ người vợ đã giúp ông có được những vinh dự cao quý của Đảng trao tặng.

* * *

Cũng có những nét tương đồng như đồng chí Nguyễn Đình Triển, ông Ngô Xuân Lan xuất thân trong một gia đình nông dân nghèo có truyền thống yêu nước. Giữa năm 1945 khi được người bác họ là Ngô Xuân Hàm, vừa mới ở tù Ban Mê Thuột ra gặp gỡ móc nối giao nhiệm vụ làm công tác viết truyền đơn và sao chép các tài liệu tuyên truyền của Việt Minh và tham gia giành chính quyền ở địa phương. Cuối năm 1946, ông Ngô Xuân Lan vinh dự được kết nạp vào Đảng và được phân công làm tổ trưởng tổ đảng đầu tiên của làng Vĩnh Tuy.

Giữa năm 1947, huyện Yên Thành lập Trường trung học tư thục Lê Doãn Nhã, ông Ngô Xuân Lan nhập học và được giao trách nhiệm làm Hiệu đoàn trưởng (chức vụ như Bí thư đoàn trường) của trường. Trong suốt 3 năm học trung học, đồng chí Ngô Xuân Lan đã cùng tập thể lãnh đạo nhà trường góp phần đào tạo những thanh niên trí thức bổ sung vào nguồn nhân lực cung cấp cho cuộc kháng chiến chống Pháp. Năm 1950, hơn 50 giáo viên học sinh trường Lê Doãn Nhã xung phong tòng quân bổ sung vào các đơn vị bộ đội chủ lực. Vì chân bị tàn tật, Ngô Xuân Lan phải ở lại hậu phương và được cử đi học lớp sư phạm kháng chiến ở Nghệ An. Sau một năm học tập với tấm bằng loại giỏi, Ngô Xuân Lan được điều về làm giáo viên trường Lê Doãn Nhã.

Năm 1953 khi trường trung học Phan Chu Trinh từ Vinh tản cư về nhập với trường Lê Doãn Nhã, Ngô Xuân Lan được cử làm Hiệu trưởng kiêm Bí thư chi bộ giáo dục huyện Yên Thành. Năm 1961 trường cấp 3 Yên Thành được thành lập, ông Ngô Xuân Lan được điều sang làm giáo viên và được cử làm Bí thư chi bộ đầu tiên của Trường cấp 3 Yên Thành. Năm 1963, Trường cấp 3 Yên Thành chia tách thành 2 trường, Ngô Xuân Lan được điều về làm bí thư chi bộ trực tiếp cùng lãnh đạo nhà trường xây dựng đội ngũ, xây dựng cơ sở vật chất, thi đua dạy tốt học tốt.

Ở đây ông có sáng kiến đề xuất với Chi bộ, với Huyện ủy Yên Thành bồi dưỡng kết nạp những học sinh ưu tú lớp 10 cuối cấp vào Đảng, có năm Chi bộ Trường Yên Thành 2 kết nạp được 28 đảng viên học sinh. Nhiều người sau này trở thành những cán bộ thành đạt như Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Tâm Chiến, Đại tá - Tiến sĩ Trần Quang Châu, PGS.TS Đào Khang, kỹ sư Đào Quang Hòa, Đại tá - Tiến sĩ Trần Ngọc Khải, Thường vụ Tỉnh ủy - Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Hồ Thị Hà, Bí thư Huyện ủy Yên Thành Phạm Xuân Hợi...

Từ sáng kiến của Chi bộ trường Yên Thành 2, phong trào bồi dưỡng kết nạp Đảng cho học sinh cuối cấp lan tỏa ra các trường cấp 3 ở Nghệ An. Từ năm 1968, nhà giáo Ngô Xuân Lan được cử đi học dài hạn trường Nguyễn Ái Quốc, sau đó được cử đi lớp Nghiên cứu sinh Triết học Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc. Học xong đồng chí được điều về Ban Tuyên huấn tỉnh Nghệ An và được phân công làm Trưởng phòng Tuyên truyền. Là báo cáo viên chính của Tỉnh ủy, với kiến văn sâu rộng, vừa kết hợp lý luận với thực tiễn, với năng khiếu bẩm sinh và trí nhớ đặc biệt, đồng chí Ngô Xuân Lan đã đạp xe về các cơ sở đảng, các trường học, các trận địa các công trường... phổ biến các chủ trương của Đảng và Nhà nước. Ở đâu đồng chí cũng được quần chúng đón nhận nồng nhiệt. Trong chiến công chung của Đảng bộ và nhân dân Nghệ An trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, có sự đóng góp xuất sắc của đội ngũ làm công tác tuyên huấn của Đảng mà đồng chí Ngô Xuân Lan là một hạt nhân ưu tú.

Năm 1976 hai tỉnh Nghệ An Hà Tĩnh hợp nhất, Trường Đảng Trần Phú được thành lập, đồng chí Ngô Xuân Lan được điều chuyển sang làm Trưởng khoa Triết học của trường. Ở đây đồng chí đã phát huy năng lực của mình vừa giảng dạy vừa nghiên cứu khoa học, vừa tổng kết thực tiễn để viết bài tham gia mục xây dựng Đảng của các báo từ địa phương đến Trung ương như Báo Nghệ Tĩnh/Nghệ An, Tạp chí Cộng sản... Năm 1989, đồng chí được tổ chức cho nghỉ hưu, nhưng vẫn tiếp tục làm báo cáo viên cho Đảng bộ xã Đông Vĩnh và giúp Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy viết tập sách Lịch sử 50 năm ngành Tuyên giáo Nghệ An. Cho đến đầu năm 2024, đồng chí vẫn thường xuyên tham gia họp chi bộ, hàng ngày vẫn nghe đài, đọc báo đọc sách và ghi cảm nhận vào sổ tay.

* * *

Cả hai đồng chí Nguyễn Đình Triển và Ngô Xuân Lan mùa xuân Ất Tỵ này đã hưởng trọn lộc trời Thượng thượng thọ Bách tuế, đều được tặng thưởng Huy hiệu 80 năm tuổi Đảng. Trước đó cả hai đồng chí đều được công nhận cán bộ tiền khởi nghĩa và đều được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến chống Pháp/chống Mỹ hạng Nhất. Đó là điều hiếm có. Hai đồng chí cán bộ lão thành Nguyễn Đình Triển và Ngô Xuân Lan là tấm gương học tập và làm theo tấm gương đạo đức Bác Hồ, là niềm tự hào của các đảng bộ nơi hai đồng chí đã từng công tác, cống hiến, và cả Đảng bộ huyện Nghi Lộc và Đảng bộ huyện Yên Thành - quê hương hai đồng chí.