Tạo "sinh khí mới" cho chợ truyền thống ở Nghệ An
Chợ truyền thống từ lâu đã gắn bó với đời sống của người dân, nhưng đang đối mặt với nhiều thách thức trước sự phát triển của thương mại điện tử và hệ thống bán lẻ hiện đại. Vậy đâu là giải pháp để phát triển mạng lưới chợ truyền thống đáp ứng nhu cầu của người dân và phù hợp với xu thế mới?
Nhiều bất cập cần giải quyết
Hiện nay, trên địa bàn Nghệ An có 371 chợ dân sinh đang hoạt động, trong đó, có 7 chợ hạng I, 20 chợ hạng II, còn lại là chợ hạng III và chưa được xếp hạng. Hạ tầng thương mại chưa đồng bộ, chủ yếu tập trung ở thành phố Vinh và một số huyện trung tâm, trong khi vùng sâu, vùng xa còn thiếu chợ đạt chuẩn.
Đối chiếu các tiêu chuẩn kinh tế, kỹ thuật của chợ theo Báo cáo của UBND các huyện, thành, thị thì toàn tỉnh hiện có 154 chợ kiên cố, trong đó, có nhiều chợ thu hút đầu tư có quy mô khá lớn, hiện đại, đáp ứng các yêu cầu về phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh môi trường như: Khu thương mại dịch vụ kết hợp chợ truyền thống Đô Lương, chợ Kim Sơn (Quế Phong), chợ Hoàng Mai, chợ Tân Kỳ,…
Theo thống kê, hơn 22% chợ có cơ sở vật chất tạm bợ, xuống cấp, ảnh hưởng đến điều kiện kinh doanh và an toàn của tiểu thương. Hệ thống phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh môi trường chưa đảm bảo: Nhiều chợ chỉ có bình chữa cháy đơn giản, lối đi bị lấn chiếm. Vào bất kỳ chợ truyền thống nào đều dễ dàng bắt gặp cảnh thương nhân để hàng hóa chắn lối đi, vách ngăn giữa các sạp bằng chất dễ cháy, hệ thống điện câu mắc phức tạp, khó đảm bảo an toàn.
Theo Phòng Quản lý thương mại, Sở Công Thương, phần lớn các chợ được xây dựng trên đất công, một số ít là đất của doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư để làm chợ. Các chợ chủ yếu tồn tại trước thời điểm Nghị định số 02/2003/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực, diện tích các điểm kinh doanh chỉ đạt trung bình từ 2 - 2,5m2 (chưa đạt theo chuẩn quy định hiện nay là 3m2); không có kho chứa hàng riêng mà tận dụng các điểm kinh doanh làm kho chứa hàng.
Cùng với đó, sự phát triển mạnh của thương mại điện tử, siêu thị, cửa hàng tiện lợi khiến mô hình chợ truyền thống gặp nhiều khó khăn. Theo thống kê, có 34,36% chợ hiệu quả hoạt động chưa cao, 10,24% chợ hoạt động không hiệu quả, nhiều chợ rơi vào cảnh ế ẩm do người dân chuyển dần sang mua sắm trực tuyến.
Giai đoạn 2021 - 2024, đã huy động các nguồn lực đầu tư gần 25 tỷ đồng để nâng cấp, sửa chữa 9 chợ; đầu tư xây dựng mới 3 chợ với số tiền là 16,01 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2024 đã được Thủ tướng Chính phủ giao theo đề xuất của các địa phương.
Cần gần 3.000 tỷ đồng cho đầu tư phát triển chợ
Tác động của kinh tế số, chuyển từ hình thức mua bán trực tiếp sang hình thức mua bán qua sàn thương mại điện tử và các nền tảng số, đã làm thay đổi thói quen mua sắm và tiêu dùng của người dân, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của hệ thống chợ, siêu thị, trung tâm thương mại.
Ông Phạm Văn Hóa - Giám đốc Sở Công Thương cho biết: Thị trường trong nước và thế giới trong thời gian tới dự báo tiếp tục còn diễn biến phức tạp và nhiều khó khăn, sự phát triển của thương mại điện tử sẽ tác động lớn đến hiệu quả hoạt động của hệ thống thương mại truyền thống. Vì vậy, cần phải có kế hoạch phát triển mạng lưới chợ, siêu thị và trung tâm thương mại để có định hướng đầu tư, kinh doanh dài hạn, làm cơ sở để huy động nguồn lực đầu tư vào kết cấu hạ tầng thương mại đảm bảo đồng bộ, văn minh, hiện đại.
Ngày 14/2/2025, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Kế hoạch số 91/KH-UBND về phát triển mạng lưới chợ, siêu thị và trung tâm thương mại trên địa bàn tỉnh. Mục tiêu chính là phát triển mạng lưới chợ, siêu thị, trung tâm thương mại đồng bộ với hạ tầng giao thông vận tải, hạ tầng logistics để khai thác tối đa hiệu quả trong đầu tư. Huy động mọi nguồn lực xã hội tham gia đầu tư xây dựng, cải tạo hệ thống chợ, xây dựng trung tâm thương mại, siêu thị; mục tiêu đến năm 2030, hình thành hệ thống chợ văn minh, hiện đại.
Để nâng cao hiệu quả chợ truyền thống, hình thành hệ thống chợ văn minh, hiện đại cần thực hiện đồng bộ các giải pháp. Trong đó, bên cạnh các giải pháp huy động nguồn lực cải thiện hạ tầng, nâng cấp cơ sở vật chất, đầu tư nâng cấp chợ, thì cần chủ động kết hợp chợ truyền thống với mô hình bán hàng hiện đại; Triển khai mô hình chợ kết hợp trung tâm thương mại, chợ điện tử, giúp tiểu thương mở rộng kênh bán hàng. Đặc biệt, cần tích cực chuyển đổi số trong chợ truyền thống, ứng dụng công nghệ vào quản lý gian hàng, thanh toán không dùng tiền mặt, đặt hàng online.
Ngoài ra, phát triển chợ gắn với đặc trưng văn hóa – du lịch, xây dựng chợ đặc sản, chợ đêm, chợ du lịch để thu hút khách hàng và tăng tính cạnh tranh. Liên kết chợ truyền thống với các sản phẩm OCOP, làng nghề, sản vật địa phương nhằm thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa.
Với những giải pháp đồng bộ và hướng đi phù hợp, chợ truyền thống tại Nghệ An sẽ từng bước được hiện đại hóa, giữ vững vai trò là kênh phân phối hàng hóa quan trọng, đồng thời, đáp ứng xu hướng tiêu dùng mới của người dân.
Theo Kế hoạch số 91/KH-UBND của UBND tỉnh Nghệ An, đến năm 2030, tỉnh sẽ phát triển khoảng 100 trung tâm thương mại, trong đó, xây mới 68 trung tâm thương mại. Xây dựng từ 368 siêu thị đạt tiêu chuẩn hạng I – III để phục vụ nhu cầu mua sắm. Tổng nhu cầu vốn đầu tư phát triển chợ khoảng 2.839 tỷ đồng, trong đó, phần lớn đến từ nguồn vốn xã hội hóa.
