Thiếu các ấn phẩm về dân ca ví, dặm xứ Nghệ

(Baonghean) - Từ khi Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, người tìm mua sách nhạc, đĩa nhạc về Dân ca ví, dặm cũng nhiều hơn. Tuy nhiên, các ấn phẩm phục vụ nhu cầu nghe, đọc, tìm hiểu về Dân ca ví, dặm xứ Nghệ vẫn chưa nhiều...

Anh Đồng Văn Tân – cán bộ huyện Phổ Yên (tỉnh Thái Nguyên) trong một lần đi dự đám cưới ở Thanh Chương, nghe hát Dân ca ví dặm xứ Nghệ anh rất thích. Anh tìm mua đĩa nhạc, sách nhạc về Dân ca xứ Nghệ nhưng ở Thanh Chương không có. Sau đó anh phải nhờ bạn bè ở TP.Vinh mua đĩa nhạc gửi ra Thái Nguyên, còn sách nhạc thì đến nay vẫn “bó tay”. Anh Nguyễn Duy Hòa – quê ở Yên Thành, công tác tại cơ quan phía Nam của Tổng Cục 2 (Bộ Công an), trong dịp về quê tìm mua các đĩa nhạc dân ca, ví dặm xứ Nghệ và một số sách nhạc nhỏ in các lời hát các làn điệu Dân ca ví, dặm xứ Nghệ để làm quà tặng. Nhưng cũng chỉ tìm được vài loại đĩa nhạc, còn sách nhạc thì không tìm đâu ra. Còn ông Nguyễn Thành Loan – giáo viên dạy Văn, nghỉ hưu tại xã Nghi Thu (Nghi Lộc), cho rằng, còn rất nhiều những tác phẩm dân ca ví, dặm mà người dân sưu tầm, chép lời cổ và được diễn xướng rất hay, rất đặc sắc, nhưng lại chưa được giới thiệu bằng sách, vở, băng đĩa. Từ những ý kiến trên, chúng tôi đã tìm đến một số cơ sở bán băng, đĩa, nhà sách để tìm hiểu thực tế.

Cửa hàng băng, đĩa nhạc trên đường Đinh Công Tráng (TP. Vinh).

Chị Hồ Thị Hợp, chủ cửa hàng băng đĩa nhạc Quảng trường (số 67, đường Hồ Tùng Mậu, TP Vinh) cho biết, tại cửa hàng của chị, các đĩa nhạc có ca khúc sáng tác mới mang âm hưởng, chất liệu Dân ca xứ Nghệ thì nhiều, nhưng đĩa nhạc chuyên về dân ca ví, dặm lời cổ lại rất ít. Khi UNESCO công nhận Dân ca ví, dặm xứ Nghệ là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, người tìm mua các đĩa có làn điệu và lời cổ nhiều. Tuy nhiên, cửa hàng chỉ có hai loại đĩa nhạc Dân ca ví, dặm xứ Nghệ là: Dân ca xứ Nghệ (NXB âm nhạc) và Tình quê xứ Nghệ (Trung tâm sản xuất băng đĩa nhạc – Nhạc viện Hà Nội).

Tại Trung tâm băng đĩa nhạc Hà My (gồm 2 cửa hàng tại số 2 đường Đinh Công Tráng và số 69 Hồ Tùng Mậu - TP. Vinh), chị Lê Thị Trà My, cho biết, sau khi Dân ca ví, dặm xứ Nghệ được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, người dân tìm mua nhiều hơn, nhưng các đĩa nhạc về dân ca ví, dặm quá ít nên khách hàng không có cơ hội lựa chọn.

NSND Hồng Lựu – Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn và Phát huy Di sản Dân ca xứ Nghệ, cho biết: Đúng là việc tổ chức sản xuất các làn điệu ví, dặm, dân ca lời cổ còn rất ít. Vào các năm 2003, 2004 NSND Hồng Lựu cùng các đồng nghiệp sản xuất 3 đĩa hình nhạc Dân ca ví, dặm xứ Nghệ cùng một số ca khúc dân ca phát triển: Tình quê xứ Nghệ 1, Tình quê xứ Nghệ 2, Tình quê xứ Nghệ 3, loại đĩa hình, nay nén lại thành một đĩa Tình quê xứ Nghệ. Trước đó, NSƯT Tiến Dũng và NSƯT Lệ Thanh sản xuất chung một băng nhạc cát-set Dân ca Nghệ Tĩnh. Năm 2005, Sở Văn hóa Thông tin (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức sản xuất đĩa nhạc Dân ca xứ Nghệ. NSND Hồng Lựu cho rằng sở dĩ văn nghệ sỹ hát Dân ca xứ Nghệ sản xuất các chương trình dân ca ví, dặm còn ít vì kinh phí còn hạn hẹp. Các cá nhân và đơn vị tổ chức sản xuất đĩa nhạc thường bị lỗ vì đĩa sản xuất ra bán với giá cao, vừa đưa ra thị trường thì lập tức có tình trạng sao in đĩa “lậu” – sao in trái phép bán với giá rẻ gấp từ 5 đến 10 lần...

Trao đổi với bà Nguyễn Thị Nụ, Trưởng phòng quản lý di sản (Sở VH, TT&DL) được biết, ngoài những băng, đĩa nhạc nói trên, năm 2012 Sở VH-TT&DL cũng sản xuất đĩa tiếng Dân ca ví, dặm xứ Nghệ, đĩa CD. Tuy nhiên, đĩa tiếng Dân ca ví, dặm xứ Nghệ 2012 ít được bày bán tại các cửa hàng.

Nếu đĩa nhạc Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh tuy ít nhưng còn có thể tìm kiếm để mua tại các cửa hàng bán đĩa nhạc, còn sách nhạc về Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh gần như không còn xuất hiện tại các nhà sách, trung tâm phát hành sách trên địa bàn tỉnh. Tại nhà sách tự chọn – Công ty Phát hành sách Nghệ An (đường Lê Mao – TP. Vinh), anh Nguyễn Văn Khoa - nhân viên nhà sách cho biết, hiện nay không có nguồn sách về đề tài Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh để bày bán. Thỉnh thoảng vẫn có khách hỏi mua, tuy nhiên nhà sách không thể đáp ứng vì không có nguồn.

Ông Vũ Hải – Giám đốc Nhà xuất bản Nghệ An cho biết, năm 2013, xuất bản cuốn Bảo tồn và Phát huy các giá trị Dân ca ví, dặm xứ Nghệ, nhiều tác giả, in 500 cuốn. Mới đây, NXB Nghệ An vừa cấp giấy phép xuất bản cho cuốn Dân ca ví, dặm xứ Nghệ trong đời sống đương đại, in 300 cuốn. Theo ông Vũ Hải thì những cuốn nói trên chủ yếu vẫn là sách nghiên cứu và số lượng in rất ít. Trước đó, sách nghiên cứu về dân ca ví, dặm xứ Nghệ khá nhiều. Sách nhạc cũng đã có một số tác giả, tập thể tác giả tổ chức biên soạn, tuy nhiên in với số lượng ít. Được biết, đã từng có ít nhất 7 cuốn sách nhạc về Dân ca ví dặm xứ Nghệ được biên soạn gồm: Dân ca Thanh Nghệ Tĩnh (tập 1,2), Nxb Âm nhạc 1960 – 1961; Dân ca Hà Tĩnh, Lê Hàm, Ty Văn hóa Hà Tĩnh xuất bản 1970; Dân ca Nghệ Tĩnh, Sở Văn hóa - Thông tin Nghệ Tĩnh, Nxb Âm nhạc 1991; Hát ví Nghệ Tĩnh, Đào Việt Hưng, Nxb Âm nhạc 1998; Âm nhạc dân gian xứ Nghệ, Lê Hàm, Hoàng Thọ, Thanh Lưu, Hội VHDG Nghệ An 2000; Dân ca dùng trong trường học, Dương Hồng Từ, Thanh Lưu, Nxb Nghệ An, 2001; Dân ca xứ Nghệ, nhiều tác giả, Sở VH – TT & DL Nghệ An, 2012. Tuy nhiên, các sách nhạc này phần lớn xuất bản cách đây hàng chục năm, hiện nay không tái bản và hầu như không có để bày bán tại các nhà sách.

Về kế hoạch xuất bản ấn phẩm sách nhạc, đĩa nhạc trong thời gian tới, bà Quách Thị Cường – Trưởng phòng quản lý nghiệp vụ, Sở VH,TT&DL cho biết, thực hiện chủ trương của UBND tỉnh, hiện nay bộ phận nghiệp vụ đã tập hợp 11 tác phẩm dân ca ví, dặm để xây dựng đĩa nhạc Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh. Các khâu chuẩn bị nội dung tác phẩm và nghệ sỹ biểu diễn đã hoàn tất, công việc còn lại là tìm nhà xuất bản âm nhạc để cho ra đời đĩa nhạc mới. Như vậy là sự chờ đợi của công chúng về chương trình đĩa nhạc Dân ca ví, dặm xứ Nghệ mới ít nhiều sẽ được đáp ứng. Còn về sách nhạc, ông Vũ Hải – Giám đốc NXB Nghệ An cho biết, đến nay đơn vị này vẫn đang trăn trở để tìm hướng đi mới, vẫn chưa có một kế hoạch cụ thể nào cho sách nhạc trong thời gian tới...

Bài, ảnh: Ngô Kiên