Thủ tướng Australia và thông điệp “ổn định - hợp tác” tại Đông Nam Á

Tầm nhìn hợp tác của Australia

Chiếc chuyên cơ của Thủ tướng Anthony Albanese hạ cánh xuống Kuala Lumpur vào ngày 26/10, đánh dấu khởi đầu cho một tuần lễ ngoại giao được coi là quan trọng nhất của Australia trong năm 2025. Trong vòng chưa đầy 7 ngày, ông sẽ tham dự 3 diễn đàn lớn - Hội nghị ASEAN, Hội nghị Đông Á và APEC - với các chủ đề xoay quanh thương mại, an ninh và phát triển bền vững. Nhưng khác với nhiều chuyến công du mang tính biểu trưng, lần này Thủ tướng Australia đến Đông Nam Á với một mục tiêu thực chất: Định vị lại vai trò kinh tế - chiến lược của Australia trong cấu trúc khu vực đang thay đổi.

Phát biểu tại Diễn đàn Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong khuôn khổ Hội nghị ASEAN, ông Albanese kêu gọi các quốc gia “không khép mình lại” mà “hãy nhìn ra ngoài”. Ông khẳng định, lợi ích của thương mại tự do không nằm trong sách vở, mà thể hiện trong “việc làm, tiền lương, năng lượng và hạ tầng - những yếu tố thay đổi cuộc sống và cộng đồng”. Thông điệp ấy, dù giản dị, lại mang sức nặng đặc biệt trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ đang quay trở lại. Thế giới đang chứng kiến một chu kỳ khép kín mới, khi các cường quốc dựng lên hàng rào thuế quan và rút ngắn chuỗi cung ứng vì lo ngại rủi ro an ninh. Với Australia - quốc gia mà 1/4 số việc làm phụ thuộc vào xuất khẩu, điều đó không chỉ đe dọa tăng trưởng, mà còn thử thách bản sắc quốc gia gắn liền với thương mại tự do. Vì thế, ông đến Malaysia để làm rõ cách tiếp cận của Australia rằng hội nhập mới là con đường duy nhất giúp Đông Nam Á và Australia duy trì đà phát triển.

Với hơn 600 triệu dân và tốc độ tăng trưởng trung bình 5%/năm, ASEAN được xem là một trụ cột chiến lược của kinh tế Australia trong thập niên tới. Từ sau năm 2023, Chính phủ Albanese đã giao cho cựu CEO Macquarie Group Nicholas Moore xây dựng báo cáo chiến lược nhằm tăng cường đầu tư của Australia vào ASEAN. Nhưng kết quả cho thấy trong khi dòng vốn toàn cầu vào Đông Nam Á tăng gấp đôi, tỷ trọng đầu tư của Australia lại giảm mạnh từ 6% xuống còn 3%, phản ánh sự tụt hậu trong một thị trường đầy tiềm năng. Chính vì vậy, việc ông Albanese công bố gói đầu tư 175 triệu AUD vào Quỹ nợ châu Á - Thái Bình Dương của IFM Investors và 50 triệu USD cho Công ty hạ tầng Plenary không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà là thông điệp chính trị: Australia sẽ không đứng ngoài cuộc cạnh tranh phát triển của khu vực. Các khoản đầu tư này được định hướng vào các dự án năng lượng sạch, giao thông, và cơ sở hạ tầng tại Philippines và Indonesia. Cách tiếp cận của Australia nhấn mạnh yếu tố minh bạch, bền vững và hợp tác công – tư. Giới chuyên gia cho rằng, Australia đang nỗ lực vừa cân bằng chiến lược, vừa mở rộng không gian hợp tác kinh tế, giúp Australia khẳng định vai trò “đối tác trung gian đáng tin cậy” ở khu vực.

Tại Kuala Lumpur, Thủ tướng Albanese có hàng loạt cuộc gặp song phương với các nhà lãnh đạo khu vực. Song song với các cam kết kinh tế, ông Albanese luôn gửi đi một thông điệp ngoại giao mềm: Australia là đối tác đồng hành, không áp đặt. Tinh thần này được thể hiện rõ trong phát biểu của ông: “Hợp tác khu vực không thể được xây dựng trên sự lựa chọn phe phái, mà phải dựa trên lợi ích chung về thịnh vượng và ổn định”. Ông Albanese cũng hiểu rằng, để duy trì tầm ảnh hưởng, cần nhiều hơn những bài diễn văn. Đó là lý do tại sao Chính phủ Australia đang xem xét khôi phục Quỹ Kết nối Đông Nam Á - một sáng kiến từng giúp hàng nghìn sinh viên Australia thực tập và học tập tại khu vực trước đại dịch.

Ở cấp độ khu vực, chuyến thăm của ông Albanese cũng được nhìn nhận như một bước đi nhằm khôi phục “cầu nối” giữa ASEAN và các cơ chế hợp tác mới như AUKUS hay QUAD, vốn khiến nhiều nước Đông Nam Á lo ngại bị gạt ra bên lề. Bằng cách tham dự cả Hội nghị thượng đỉnh ASEAN và Hội nghị thượng đỉnh Đông Á trước khi bay đến APEC, Australia muốn chứng minh rằng hợp tác an ninh không loại trừ hợp tác kinh tế, và rằng Australia sẵn sàng làm cầu nối giữa hai trục Mỹ - châu Á.

Cầu nối giữa hai cực quyền lực

Nếu Kuala Lumpur là nơi ông Albanese gửi thông điệp về kinh tế mở cửa, thì Gyeongju - Hàn Quốc lại là nơi ông thể hiện bản lĩnh chiến lược. Tại Hội nghị APEC 2025, diễn ra từ ngày 31/10 đến 1/11, Thủ tướng Australia bước vào không gian với sự chú ý đặc biệt của dư luận quốc tế, bởi đây là diễn đàn đầu tiên chứng kiến cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình kể từ khi chiến tranh thương mại bùng phát trở lại. Trong bức tranh địa chính trị ấy, Australia đóng vai “người thứ ba”, nhưng không phải người ngoài cuộc.

Với Mỹ, Australia vừa ký thỏa thuận hợp tác khoáng sản chiến lược trị giá 13 tỷ USD, mở đường cho các dự án khai thác đất hiếm và khoáng sản quan trọng phục vụ năng lượng tái tạo. Đây là lĩnh vực Trung Quốc từng chiếm tới 70% thị phần toàn cầu. Thỏa thuận này giúp Australia vừa tận dụng nguồn vốn và công nghệ Mỹ, vừa nâng tầm vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu - nhưng cũng đồng nghĩa với việc đối mặt với phản ứng từ Trung Quốc. Tuy nhiên, thay vì né tránh, Thủ tướng Albanese chọn cách đối thoại thẳng thắn. Nguồn tin từ đoàn Australia tiết lộ, ông sẵn sàng gặp Chủ tịch Tập Cận Bình tại Gyeongju nếu Bắc Kinh đồng ý - để “làm rõ rằng hợp tác với Mỹ không nhằm vào Trung Quốc”.

Trong khuôn khổ APEC, nơi quy tụ 21 nền kinh tế và chiếm hơn 60% GDP toàn cầu, Australia không chỉ là thành viên sáng lập mà còn là một trong những quốc gia tích cực thúc đẩy cải cách thương mại khu vực. Ông Albanese coi đây là cơ hội để kêu gọi các nền kinh tế giảm hàng rào thuế quan, mở cửa đầu tư và hợp tác trong chuỗi cung ứng năng lượng sạch. Tại Gyeongju, ông Albanese cũng có các cuộc trao đổi song phương với Hàn Quốc - nước chủ nhà - và Thủ tướng Canada. Những cuộc gặp này xoay quanh chủ đề “an ninh chuỗi cung ứng và chuyển đổi xanh”, cho thấy Australia đang mở rộng trục hợp tác mới với các nước có cùng lợi ích chiến lược.

Có thể thấy Thủ tướng Australia đã liên tiếp thực hiện các chuyến công du thời gian gần đây - từ Từ Washington đến Kuala Lumpur rồi Gyeongju. Đây có thể coi là hành trình khẳng định bản sắc đối ngoại của Australia trong kỷ nguyên mới. Trong khi các cường quốc bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh chiến lược, Australia chọn cách xây dựng - bằng thương mại, đầu tư, và hợp tác đa phương, mang theo thông điệp “ổn định - hợp tác”. Đây cũng là chiến lược dài hạn định hình vai trò của Australia: Một cường quốc tầm trung, nhưng có khả năng kiến tạo ổn định trong thời đại đầy biến động.