 |
| Phụ nữ đồng bào Thái ở bản Lườm, xã Yên Thắng, huyện Tương Dương chuẩn bị thức ăn trong ngày Tết. Ảnh: Hồ Phương |
Họ bắt đầu ngưng các công việc nương rẫy và đi rừng vào cuối ngày 24, đến ngày 25 tháng chạp. Mọi thành viên trong gia đình quây quần trong nhà, kiêng làm những công việc nặng, người phụ nữ lớn tuổi nhất được giao trọng trách xuống chợ, các thành viên còn lại trong gia đình chung tay sửa sang nhà cửa, hàng rào, cột cờ… chuẩn bị đón tết.
 |
| Mâm cúng tổ tiên trong ngày Tết của người Thái Tày Mường ở Nghệ An. Ảnh: Quốc Phòng |
Vào thời khắc giao thừa, các gia đình làm thịt gà cúng mời ông bà tổ tiên về nhà ăn tết. Sáng mồng 1 Tết là ngày quan trọng nhất, nên các gia đình đều mời thầy mo đến nhà cúng gia tiên. Tùy theo phong tục và điều kiện của từng gia đình và địa phương, gia chủ chế biến những sản vật ngon nhất của gia đình để làm lễ cúng tạ ơn tổ tiên, cầu may phúc cho năm mới. Những gia đình khá giả thường làm hẳn một con lợn. Thịt lợn được chế biến thành nhiều món khác nhau, riêng thủ lợn được làm sạch sẽ luộc chín để dâng lên tiên tổ.
 |
| Thầy mo cúng trong ngày Tết của người Thái. Ảnh: Hồ Phương |
Riêng món cá nướng được chế biến rất cầu kì, phải tuân thủ những quy định chặt chẽ theo phong tục từ xa xưa để lại. Cá nướng khi mổ tuyệt đối phải xẻ dọc theo sống lưng chứ không mổ bụng như ngày thường, rồi lấy ruột rửa sạch. Sau khi mổ, cá được banh rộng ra, kẹp tre nướng chín thành món “pá phẻ” (cá chẻ), hoặc cho các loại gia vị, lộc thơm vào bụng cá nướng thành món “pá tộp”(cá gấp), hay được khứa dọc sườn ướp muốn nướng thành món “pá pính diệt”. Cá không yêu cầu phải to, nhưng bất cứ gia đình nào cũng phải có ít nhất 7 con cá và 3 món cá nướng trong mân cơm cúng ngày Tết.
 |
| Cần con dâu và con gái bưng mâm khi mang ra cúng. Ảnh: Quốc Phòng |
Cụ Hà Vĩnh Hoa, một người già bản Khe Choăng, Châu Khê, Con Cuông cho biết, phong tục cúng cá đầu năm là truyền thống lâu đời xuất phát từ lòng tưởng nhớ và biết ơn tổ tiên nguồn cội xa xưa, khi những bản làng dân cư người Thái bắt đầu hình thành ven những con sông, con suối.
Với người Thái, ngoài cúng ngày mồng 1, còn có một ngày khác không kém phần quan trọng đó gọi là ngày “làm tết”. Mỗi gia đình người Thái thường chọn một ngày tổ chức ăn uống linh đình nhất trong dịp tết. Vào ngày này, gia đình sẽ chuẩn bị các món ăn theo phong tục, mời thầy cúng, anh em, bạn bè, xóm giềng đến ăn uống, chung vui rượu cần.
 |
| Người dân bản Boong xã Lạng Khê, huyện Con Cuông vui chơi trong ngày tết. Ảnh: Hồ Phương |
