Tổng thống Donald Trump thăm châu Á: Khi thương mại kết hợp quyền lực

Vị trí hàng đầu của thương mại

Điểm dừng đầu tiên của ông Trump là Kuala Lumpur, nơi ông dự lễ ký kết thỏa thuận hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan. Đó tiếp tục là sự kiện được Nhà Trắng coi là “thành tựu ngoại giao mang dấu ấn Donald Trump”: hòa bình đi cùng thương mại, giống như cách mà ông Donald Trump đã áp dụng với nhiều điểm nóng khác như xung đột Ukraine hay Gaza. Tổng thống Mỹ từng tuyên bố “sẽ không ký bất kỳ hiệp định thương mại nào với các bên còn giao tranh”, buộc hai nước phải hướng tới bàn đàm phán. Việc lễ ký được tổ chức ngay khi ông đặt chân tới Malaysia không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn giúp Washington khẳng định vị thế trung gian trong khu vực vốn đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của Bắc Kinh.

Sau lễ ký kết, ông Donald Trump sẽ hội kiến Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và dự tiệc làm việc của các nhà lãnh đạo ASEAN. Malaysia, với vai trò chủ tịch luân phiên của khối, đã chọn chủ đề “Bao trùm và bền vững” cho hội nghị - một chủ đề mà ông Donald Trump nhanh chóng diễn giải theo cách riêng: “Bao trùm là khi tất cả cùng có lợi, và bền vững là khi Mỹ không còn bị thiệt hại thương mại”. Tại Kuala Lumpur, ông Donald Trump dự kiến công bố một loạt thỏa thuận thương mại song phương, bao gồm lĩnh vực khoáng sản chiến lược và công nghệ bán dẫn - hai trụ cột của nỗ lực tái công nghiệp hóa Mỹ.

Từ Malaysia, ông Donald Trump sẽ tới Nhật Bản, nơi ông được Thủ tướng Sanae Takaichi - nữ thủ tướng đầu tiên của xứ sở hoa anh đào - đón tiếp trọng thị. Với bà Sanae Takaichi, một nhân vật bảo thủ chịu ảnh hưởng sâu sắc từ cố Thủ tướng Abe Shinzo, Tokyo đang hướng tới mục tiêu tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào năm 2027, sớm hơn hai năm so với kế hoạch. Điều này chắc chắn làm hài lòng ông Donald Trump, người luôn kêu gọi các đồng minh “chi trả công bằng hơn” cho an ninh khu vực. Bên cạnh quốc phòng, hai bên tập trung vào vấn đề thương mại. Ông Donald Trump muốn tái đàm phán hiệp định Mỹ - Nhật được ký hồi tháng 7, đặc biệt là các điều khoản liên quan đến nông sản, công nghệ và sản xuất chip. Trong khi đó, bà Sanae Takaichi cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ, như một phần trong chiến lược tăng cường hợp tác kinh tế song phương.

Tâm điểm chuyến công du sẽ là Hàn Quốc, nơi Tổng thống Donald Trump dự kiến tham dự Hội nghị Thượng đỉnh APEC và có cuộc gặp trực tiếp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Đây là lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo đối thoại kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh Mỹ - Trung đang ở giai đoạn căng thẳng mới sau khi Bắc Kinh mở rộng lệnh hạn chế xuất khẩu đất hiếm - vật liệu quan trọng cho ngành quốc phòng Mỹ. Đáp lại, Washington tuyên bố sẽ áp thuế 100% lên hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11 nếu không đạt được thỏa thuận. Chính vì vậy, cuộc gặp giữa ông Donald Trump và ông Tập Cận Bình được coi là cơ hội cuối cùng để tránh một “cuộc chiến thương mại toàn diện lần hai”.

Song song với đó, Tổng thống Mỹ còn nhắc tới khả năng gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, dù Nhà Trắng chưa xác nhận. Dù giới ngoại giao cho rằng khả năng này thấp, nhưng việc ông Donald Trump nhắc lại đề tài Triều Tiên cho thấy ông vẫn coi bán đảo Triều Tiên là một ván cờ chiến lược để thể hiện vai trò người kiến tạo hòa bình.

Đàm phán - nơi thể hiện quyền lực

Không chỉ là hành trình tìm kiếm các thỏa thuận kinh tế, chuyến công du lần này của ông Donald Trump phản ánh tầm nhìn quyền lực kiểu “giao dịch” mà ông vẫn áp dụng trong chính sách đối ngoại. Mỗi điểm dừng - từ Kuala Lumpur đến Tokyo và Seoul - đều là một bàn đàm phán, nơi thương mại được dùng như công cụ định hình ảnh hưởng chính trị. Việc ông Donald Trump chủ trì lễ ký thỏa thuận hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan là một sự kiện hiếm hoi: một Tổng thống Mỹ trở thành nhân tố hòa giải cho một xung đột khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, phía sau thông điệp “hòa bình” là chiến lược củng cố vị thế Mỹ thông qua sức ép kinh tế. Cả Campuchia lẫn Thái Lan đều phụ thuộc mạnh vào thương mại với Mỹ, và lời đe dọa “ngừng các thỏa thuận nếu xung đột tiếp diễn” đã khiến hai bên nhanh chóng xuống thang.

Dù hòa bình được nhấn mạnh trong thông điệp, thương mại mới là “sợi dây xuyên suốt” chuyến công du của ông Donald Trump. Từ các “thỏa thuận bắt tay” ở Đông Nam Á tới những cuộc đàm phán phức tạp với Nhật Bản và Hàn Quốc, Mỹ đều theo đuổi mục tiêu duy nhất: bảo vệ sản xuất và việc làm trong nước. Trong bối cảnh nước châu Á phải đối mặt với lựa chọn khó khăn khi Mỹ áp đặt quy tắc xuất xứ mới nhằm ngăn Trung Quốc lợi dụng các nước trung gian để né thuế, ông Donald Trump được cho là đang cố gắng tái định hình trật tự thương mại khu vực theo hướng có lợi nhất cho Mỹ. Các thỏa thuận song phương mà ông theo đuổi có thể không mang tính bao trùm như các hiệp định đa phương, nhưng lại giúp Washington linh hoạt hơn trong việc áp dụng chính sách “thuế quan đòn bẩy”.

Trong chuyến công du, cuộc gặp dự kiến giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Busan là tâm điểm được thế giới đặc biệt chú ý. Dù Trung Quốc chưa xác nhận chính thức, các nhóm đàm phán song phương đã có mặt ở Malaysia từ cuối tuần để chuẩn bị. Từ những giờ đầu tiên của chuyến đi, thông điệp của ông Donald Trump đã rất rõ ràng: đây là chuyến công du vì lợi ích kinh tế của Mỹ. Trên chiếc Air Force One, Tổng thống khẳng định với báo giới rằng ông “sẵn sàng trợ giá cho nông dân Mỹ nếu chưa đạt được thỏa thuận với Trung Quốc”, đồng thời tuyên bố sẽ bàn với Chủ tịch Tập Cận Bình “một thỏa thuận toàn diện” có thể giúp hai nền kinh tế lớn nhất thế giới tạm hạ nhiệt căng thẳng thương mại. Hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ mang tới bàn đàm phán những toan tính riêng. Ông Donald Trump cần một chiến thắng ngoại giao để chứng minh rằng chính sách thuế quan của ông đang phát huy hiệu quả, trong khi ông Tập Cận Bình muốn duy trì ổn định thương mại trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc chững lại. Dự kiến, hai bên có thể đạt được một thỏa thuận tạm thời, kéo dài “lệnh đình chiến thương mại” và mở đường cho giai đoạn đàm phán kế tiếp. Các chủ đề nhạy cảm khác - từ vấn đề Đài Loan (Trung Quốc), mua dầu của Nga, đến nạn buôn bán tiền chất fentanyl - cũng sẽ được đưa ra thảo luận. Mặc dù giới phân tích cho rằng không nên kỳ vọng quá cao vào cuộc gặp này bởi hai bên hiện vẫn đang duy trì quan điểm cứng rắn, nhưng với ông Donald Trump, hình ảnh ngồi đối diện ông Tập Cận Bình giữa lúc kinh tế toàn cầu chao đảo đã đủ để củng cố thông điệp: nước Mỹ vẫn là trung tâm của các quyết định lớn.

Chuyến công du châu Á của Tổng thống Donald Trump - dù mới ở chặng đầu - đã phần nào hé lộ chiến lược đối ngoại trực diện, thiên về thương lượng song phương, và sẵn sàng dùng lợi ích kinh tế để đạt mục tiêu chính trị. Từ hòa giải Campuchia - Thái Lan đến đàm phán với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, từ thúc ép các đồng minh gia tăng chi tiêu quốc phòng đến cam kết đầu tư vào Mỹ, ông Donald Trump đang tạo dựng hình ảnh một “Tổng thống doanh nhân” - người định hình trật tự bằng hợp đồng và thỏa thuận.