Trăn trở Mai Lộc

(Baonghean) HTX Vận tải Mai Lộc (xã Hưng Đông, TP. Vinh) đã từng có nhiều thành tích xuất sắc trong thời kỳ bao cấp và đặc biệt có nhiều công lao trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thế nhưng, khi chuyển sang kinh tế thị trường, HTX giải thể, xã viên mất việc làm, rơi vào cảnh thất nghiệp. Hơn 20 năm nay, Mai Lộc trở thành xóm cửu vạn, xe ôm...

Quá khứ đáng tự hào

Những năm 1963 – 1964, giặc Mỹ mở những đợt oanh tạc bằng máy bay và tàu chiến xuống miền Bắc, nhiều hộ dân ở huyện Thạch Hà (Hà Tĩnh) phải di cư ra khu vực cầu Cửa Tiền, bên cạnh chợ Vinh để làm ăn sinh sống. Nghề chính của họ là đánh bắt cá, vận tải bằng thuyền và sống chủ yếu trên sông nước. Khi Đảng và Nhà nước chủ trương quốc hữu hóa, vận động toàn thể nhân dân tham gia Hợp tác xã để xây dựng CNXH và tập trung sức người, sức của phục vụ cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tất cả cư dân vạn chài ở khu vực cầu Cửa Tiền được tổ chức thành HTX Vận tải Mai Lộc.

Bà Lê Thị Đồng (85 tuổi) nhớ lại: “Hồi đó ai cũng hăng hái lắm. Nghe nói vô hợp tác xã phục vụ đất nước là cả nhà đồng ý ngay, tài sản có giá trị đáng kể nhất là chiếc thuyền cũng sẵn sàng hiến cho Nhà nước. Ngoài những công việc hàng ngày là vận chuyển hàng hóa phục vụ đời sống nhân dân, chúng tôi còn tham gia vận chuyển súng ống, đạn dược và gạo cho bộ đội. Bất kể nắng hay mưa, ngày hay đêm, hễ có lệnh điều động là cả HTX sẵn sàng nhận nhiệm vụ. Có những hôm cả HTX được điều động ra ga tàu bốc dỡ hàng hóa suốt đêm. Có lúc lại được giao nhiệm vụ đi nhận hàng tận ngoài Quỳnh Lưu, Diễn Châu đưa về Vinh hoặc chở hàng cho bộ đội từ phà Bến Thủy vào Cẩm Xuyên... Có lần phát hiện địch thả thủy lôi ở khu vực ngoài biển Cửa Hội, một mình tôi chèo thuyền lao ra tháo gỡ, mặc cho máy bay quần đảo trên bầu trời”.

Năm 1969, đế quốc Mỹ tăng cường không kích miền Bắc nước ta, những khu vực như cầu, cống là điểm bắn phá ác liệt nhất, bởi vậy tất cả các gia đình trong HTX Vận tải Mai Lộc được UBND TP. Vinh (thời xưa đang là Thị xã Vinh) ra chủ trương rời thuyền sơ tán lên khu vực xã Hưng Đông dựng nhà cửa định cư lập nên xóm Mai Lộc cho đến ngày nay. Ở xóm Mai Lộc, ngoài các xã viên HTX Vận tải Mai Lộc chiếm khoảng 2/3, còn có nhiều gia đình là công nhân viên Xí nghiệp vôi Vinh và Công ty Vật liệu xây dựng 469. Tuy nhiên, do người của HTX Vận tải Mai Lộc chiếm đa số nên xóm được lấy tên gọi là Mai Lộc.

Xóm cửu vạn, xe ôm

Năm 1990, cả 3 đơn vị HTX Vận tải Mai Lộc, Xí nghiệp vôi Vinh và Công ty Vật liệu xây dựng 469 giải thể, người dân Mai Lộc rơi vào cảnh thất nghiệp. Để kiếm kế mưu sinh, những người đàn ông khỏe mạnh ra Ga Vinh làm nghề bốc vác thuê, một số đi làm thợ xây, nhiều người gom góp được ít vốn liếng sắm chiếc xe máy rẻ tiền làm nghề chạy xe ôm, người không đủ tiền mua xe máy thì mua xe xích lô chở hàng thuê; còn phụ nữ thì rủ nhau mang quang gánh rải khắp các ngã ba, ngã tư các tuyến đường ngồi chờ ai thuê việc gì thì làm việc nấy; những người già cả đảm nhận công việc ở nhà trông trẻ em.



Phụ nữ Mai Lộc chờ việc làm trên vỉa hè đường Lê Hồng Phong (TP. Vinh).

Có thể khẳng định, làng Mai Lộc có tỷ lệ người dân làm nghề cửu vạn, chạy xe ôm cao nhất Thành phố Vinh. Dạo quanh một vòng các ngả đường thành phố, từ ga tàu, bến xe cho đến khu vực Vườn hoa tam giác, Vườn hoa Cửa Nam... gặp những nhóm nữ cửu vạn ngồi tụm năm, tụm ba chờ việc, chúng tôi hỏi thăm và tất cả những người phụ nữ này đều cho biết là người xóm Mai Lộc.

Bất kể trời nắng hay mưa, hàng ngày những người phụ nữ Mai Lộc vẫn quang gánh ra đứng bên lề đường ở các khu vực ngã ba, ngã tư ngóng chờ việc làm. “Bốc vác hàng hóa, vận chuyển đồ đạc, phụ hồ, lau chùi nhà cửa ... chúng tôi làm bất cứ việc gì, miễn là chính đáng, để kiếm chút tiền đem về nuôi con ăn học” – chị Nguyễn Thị Hà cho biết. Nghề cửu vạn đã vô tình đeo đẳng những người phụ nữ này hàng chục năm nay, bởi ngoài công việc đó ra họ chẳng có việc làm nào khác.

Từ “làng thất học” trở thành xóm dẫn đầu

Mai Lộc là xóm nghèo nhất xã Hưng Đông, dân số khoảng 1.500 người với tổng số hơn 260 hộ. Nằm lẻ loi giữa cánh đồng, thuộc địa bàn Thành phố Vinh, nhưng ở đây không khác gì những ngôi làng ở các vùng nông thôn hẻo lánh. Đường đi lối lại trong xóm hiện vẫn chật hẹp không đủ cho một chiếc xe ô tô 4 bánh đi lọt, những khi trời mưa to nước ngập sâu đến tận đầu gối. Trận mưa kéo dài hồi tháng 9 vừa qua, nhiều ngôi nhà trong xóm bị ngập, nước vào đến tận giường ngủ. Tuy nằm giữa bốn bề là đồng ruộng, nhưng người dân Mai Lộc không có lấy một tấc đất sản xuất.

Những năm trước đây, Mai Lộc bị coi là “làng thất học”, bởi đa số trẻ em lớn lên chỉ học hết THCS rồi bỏ học đi làm thuê kiếm sống, thậm chí có những đứa trẻ không một ngày được đến trường vì gia đình quá nghèo. Nhiều người dân xã Hưng Đông và chính người Mai Lộc cũng tự nhận mình là “dân vùng sâu, vùng xa”, họ tự ti vì tất cả mọi thứ đều thua kém các xóm làng khác. Tuy nhiên, những năm gần đây, Mai Lộc bỗng nổi lên như một “hiện tượng” ở xã Hưng Đông, tỷ lệ thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng rất cao, nhiều con em Mai Lộc đạt danh hiệu Học sinh giỏi của trường, thành phố và tỉnh. Có nhiều gia đình cả hai con đều vào đại học.

Ông Nguyễn Xuân Hưng – Phó Chủ tịch UBND xã Hưng Đông cho biết: “Năm 2011, xóm Mai Lộc có hơn 20 em thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng và là một trong những xóm dẫn đầu xã. Năm nay Mai Lộc cũng có 16 em thi đỗ vào các trường, trong đó có những trường danh giá như Đại học Ngoại thương, Đại học Quốc gia”.

Cũng theo lời ông Nguyễn Xuân Hưng, tuy là xóm nghèo nhất xã Hưng Đông và có thể nói là nghèo nhất TP. Vinh, nhưng người dân Mai Lộc có ý thức rất tốt trong mọi vấn đề thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Ở Mai Lộc tệ nạn xã hội gần như không có, số người sinh con thứ ba rất ít.

Ông Phạm Ngọc Thành – xóm trưởng Mai Lộc trăn trở: “Vấn đề cấp thiết nhất đối với Mai Lộc là công ăn việc làm. Nghề lao động tự do vừa vất vả vừa thiếu ổn định. Nhiều gia đình nhận được tin con đỗ đại học vừa mừng vừa lo. Mừng vì hy vọng con cái sẽ có một tương lai tốt hơn, thoát được kiếp nghèo, lam lũ như bố mẹ. Lo vì không biết lấy đâu ra tiền để nuôi con ăn học. Hiện nay một số gia đình cũng muốn cho con đi xuất khẩu lao động, nhưng không có tiền chi phí, đa số các hộ dân ở Mai Lộc chưa được cấp bìa đỏ nên muốn vay vốn ngân hàng cũng không có gì để thế chấp. Chúng tôi mong Nhà nước có những chính sách hỗ trợ việc làm cho dân Mai Lộc để giúp người dân nơi đây ổn định cuộc sống”.

Hoàng Hảo