Trăn trở nơi quê mới...

(Baonghean) - Đã tròn 10 năm kể từ khi những bản người Thái, Khơ Mú từ lưu vực sông Nậm Nơn về nơi tái định cư ở 2 xã Thanh Sơn, Ngọc Lâm (huyện Thanh Chương). Những dự án dân sinh đang được thực hiện để thay đổi cuộc sống cho bà con với bao tươi mới, dù vẫn thoáng nỗi nhớ quê cũ mà đôi khi, chỉ là nỗi nhớ những mùa lúa rẫy...

“Thế là đã tròn 10 năm chúng tôi rời quê hương về đây. Cũng ngần ấy năm xa mùa lúa rẫy" - Trưởng bản Thái Lâm xã Thanh Sơn (Thanh Chương) nói và tôi chợt nhớ đến những bản làng vừa đi qua. Thanh Sơn có 16 bản tái định cư đến từ lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, hầu hết đều đã được đặt tên lại như Thanh Hòa, Thái Lâm, Tân Lập, Kim Lâm, Kim Hòa… Đâu đó, một vài hàng cau trồng từ những ngày đầu dời bản về đây đã cao quá nóc nhà. 

Một góc khu tái định cư ở xã Ngọc Lâm (Thanh Chương).
Một góc khu tái định cư ở xã Ngọc Lâm (Thanh Chương).

Qua 10 năm, các bản Thái Lâm và Thanh Hòa của xã Thanh Sơn đã phần nào mang dáng dấp bản vùng cao khởi sắc so với sự xác xơ, lạ hoắc hồi mới về. Ngôi nhà sàn dự án thủy điện xây sẵn cho gia đình ông Moong Văn Thắng ở bản Thanh Hòa đã được gia chủ tu sửa lại cho hợp với phong tục cư trú của người Khơ mú. 

Những phụ nữ Thái ở bản Thái Lâm khi ra đường vẫn diện váy truyền thống như hồi còn ở quê cũ. Nếp sống cũ vẫn vậy. Váy Thái, tiếng Thái, tiếng Khơ mú vẫn hiển hiện hàng ngày trong cuộc sống thường ngày của bản.

Trong căn bếp của bà mẹ bản Chà Coong, xã Thanh Sơn, những vật dụng nấu xôi từ thời làm lúa rẫy giờ lại được dùng đồ xôi lúa nếp cấy dưới ruộng. Ngày Tết, ngày vui hay khi có đám tang là phải có rượu cần mới thành phong tục. Họ cũng như những xóm người Nam Đàn, Nghi Lộc lên vùng cao cách đây hàng nửa thế kỷ về trước. Họ cũng “gánh theo tên xã, tên làng trong những chuyến di dân” nhưng đó là những cuộc giãn dân. Còn đối với những người đến từ lòng hồ Bản Vẽ, có thể nói, đó là một sự hy sinh cả nơi chôn rau, cắt rốn cho một công trình trọng điểm quốc gia.

Khác với những chuyến di dân ngược ngàn trước đây của những người địa phương miền xuôi, cư dân lòng hồ Bản Vẽ có thể nói là đã đến một nơi văn minh hơn. Điều này được trưởng bản Thái Lâm, ông Lô Dương Tấn chia sẻ trong một buổi tối khi những đợt lạnh đầu mùa tràn về miền rừng núi Thanh Sơn.

10 năm trước, ông Tấn cùng gia đình chuyển căn nhà sàn từ bản Com xã Kim Tiến (Tương Dương) về bản mới được đặt tên mới là Thái Lâm. Lúc đó xã Thanh Sơn cũng vừa thành lập. Vậy là tên xã, tên bản đều mới toanh.

“Lúc đầu mình cũng hoang mang, vì chẳng biết sẽ sống sao đây khi về nơi không có lúa rẫy, cá sông, không đi săn được gà rừng, nai, hoẵng. Nhưng rồi sau 10 năm, mọi chuyện đã ổn dần. Bây giờ sống quê mới đã thấy quen, thấy gắn bó lắm rồi”.

Ông Tấn bảo, về đây đường sá thuận tiện, người ốm đau đi bệnh viện cũng chẳng phải cách trở đò giang. Con cái học hành cũng dễ dàng hơn trước. Cuộc sống vậy là đổi thay theo chiều hướng tốt hơn rồi.

Người dân tái định cư xã Thanh Sơn đi làm vào lúc sáng sớm.
Người dân tái định cư xã Thanh Sơn đi làm vào lúc sáng sớm.

Tôi chợt nhớ sáng nay vừa ghé thăm nhà ông Lữ Dương Tình ở bản Kim Lâm trong một buổi sáng mưa mờ mịt. Ông Tình, cũng là một cư dân di dời từ xã Kim Tiến huyện Tương Dương trước đây lên thăm đồi chè của mình.

Ông Tình từng là cán bộ y tế trạm xá xã. Giờ nghỉ hưu về nhà trồng chè. Bây giờ sau hơn 2 năm chăm bón, ông đã có thể hái những lứa chè đầu tiên. Không chỉ có ông Tình mà có khá nhiều hộ trồng chè ở 2 xã Thanh Sơn và Ngọc Lâm đã hái lứa chè bói đầu tiên. Đây là kết quả ban đầu của một dự án được thực hiện bởi chính quyền huyện nhằm tạo thu nhập ổn định cho bà con tái định cư nhà máy thủy điện Bản Vẽ tại huyện Thanh Chương. 

“Nói vậy thì về cơ bản cuộc sống của bà con đang dần ổn định?”, tôi cắt ngang câu chuyện của ông Lô Dương Tấn. Người đàn ông vừa lên chức “ông nội” từ 3 năm nay  khẽ gật đầu với một nụ cười nhẹ và tiếp tục câu chuyện: Điều người dân mong mỏi nhất bây giờ vẫn là đất sản xuất. “Chúng tôi cũng đã đề nghị lên xã nhưng từ tháng 3 đến giờ vẫn chưa giải quyết xong”.

Ông Tấn nhớ lại ngày trước khi những người thực hiện dự án thủy điện lên tuyên truyền với người dân thì về nơi ở mới mỗi nhân khẩu sẽ được mỗi người 3.000m2 đất rừng, 300m2 đất ruộng. Thế nhưng nhiều nơi không thể làm ruộng do địa hình đất dốc. Bản Thái Lâm ruộng nhiều nhất xã cũng chỉ được 270m2 cho mỗi đầu người. 

Đất ruộng coi như vậy đã ổn, riêng đất rừng hiện tại có bản Thái Lâm và Cha Coong 2 là chưa chia được đất. Người Cha Coong nhất quyết phải đủ 3.000m2 cho mỗi khẩu mới chịu nhận đất còn bản Thái Lâm lại vướng chuyện khác. Có những hộ đến trước, siêng làm hơn đã phát lấn sang đất đã chia cho nhà khác. Hiện giờ trên phần đất ấy, cây cối hoa màu đã lớn. Người ở bản quen sống bằng tình nghĩa với nhau, thấy cây trồng đó rồi, dù là đất được chia cho mình cũng khó lòng đòi lại.

Cây chè của người dân tái định cư xã Ngọc Lâm
Cây chè của người dân tái định cư xã Ngọc Lâm

Dự án trồng chè gần đây cũng gặp phải một số vướng mắc. Một số người dân thậm chí đòi bỏ cây chè. Đơn giản là vì chính quyền địa phương đã dùng nguồn chi hỗ trợ cây ngắn ngày cho người dân từ Ban quản lý Dự án Thủy điện 2 chi trả cho việc mua giống chè.

Điều này khiến những nhà trồng chè đều bị cắt giảm khoản chi trả cho cây ngắn ngày. Có hộ còn không nhận được đồng nào. Tìm hiểu từ chính quyền huyện thì nhận được giải thích rằng: Trong dự án trồng chè được phê duyệt bởi UBND tỉnh, trong đó quy định nguồn vốn thực hiện dự án trồng chè có cả phần tiền đền bù tái định cư và giải phóng mặt bằng Thủy điện Bản Vẽ. Nếu từ đầu, cán bộ xã giải thích rõ cho người dân thì chắc không đến nỗi.

Trong câu chuyện dài bên mâm cơm ngày se lạnh, ông Lô Dương Tấn vẫn nói nhiều về quê cũ, dù biết rằng nơi ở mới có nhiều điều tốt hơn. Dễ hiểu, bởi những người từ thuở lọt lòng đã gắn bó với rừng nay đến gần nửa đời người như ông hẳn khó nguôi ngoai nỗi nhớ những mùa cơm gạo rẫy mới. Là ông bảo, gạo nếp rẫy, không bón phân, nên ngon hơn nếp ruộng…

Trò chuyện về những tâm tư ấy, ông Lê Đình Thanh - Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương trăn trở: Rồi phải cố gắng làm những điều thiết thực để bà con an tâm gắn bó quê mới sau khi chấp nhận hy sinh nơi chôn nhau cắt rốn cho một công trình thủy điện lớn của đất nước.

Hữu Vi - Hồ Phương

Tin mới

8.5

Nam sinh lớp 9 trường làng chia sẻ bí quyết đạt IELTS 8.5

(Baonghean.vn) - Tại sao không làm được bài thi học sinh giỏi lại phải khóc, tại sao lại tự tạo áp lực cho mình ở các kỳ thi - Nguyễn Quốc Tuấn Kiệt đã từng đặt câu hỏi như vậy trước các kỳ thi. Nam sinh này cũng chưa bao giờ nghĩ thi IELTS để làm “tấm vé” vào trường chuyên.
Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 1/6

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 1/6

(Baonghean.vn) - Tập trung tháo gỡ điểm nghẽn giải phóng mặt bằng tại các công trình, dự án trọng điểm; Chương trình "Tự hào cờ Tổ quốc' trao tặng quà tại Nghệ An; Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tổ chức Lễ tuyên thệ chiến sĩ mới năm 2023... là những nội dung chính trong ngày 1/6.
Lực lượng kiểm ngư và đại diện địa phương ven biển tuyên truyền 1 chủ tàu cá vi phạm

Cuối năm 2023 phải gỡ được thẻ vàng EC

(Baonghean.vn) - Chiều 01/6, Ban chỉ đạo Quốc gia về chống đánh bắt thủy sản bất hợp pháp, không quy định và không báo cáo (gọi tắt là IUU) tổ chức cuộc họp trực tuyến với các bộ ngành và địa phương lần thứ VII về tiếp tục tăng cường các giải pháp xử lý vi phạm IUU.
Giá gas giảm mạnh

Giá gas giảm mạnh

Giá gas bán lẻ trong nước từ hôm nay (1/6) giảm tới 33.640 - 35.500 đồng/bình 12kg. Nguyên nhân khiến giá gas trong nước giảm mạnh là do giá gas thế giới hạ nhanh.
Lo cắt điện, người dân Nghệ An sắm quạt tích điện

Lo cắt điện, người dân Nghệ An sắm quạt tích điện

(Baonghean.vn) - Theo dự báo, Nghệ An đang bước vào những ngày nắng nóng đỉnh điểm kéo dài, trong khi đó, công suất điện thiếu hụt trầm trọng buộc ngành điện lực phải cắt điện luân phiên để giảm tải… Để ứng phó tình trạng này, người dân đã chọn giải pháp mua các thiết bị tích điện để dùng thay thế.
Chương trình 'Tự hào cờ Tổ quốc' trao tặng quà tại Nghệ An

Chương trình 'Tự hào cờ Tổ quốc' trao tặng quà tại Nghệ An

(Baonghean.vn) - Sáng 1/6, tại huyện Nam Đàn, chương trình "Tự hào cờ Tổ quốc" của Báo Người Lao Động trao tặng cờ Tổ quốc cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Nghệ An, tặng 150 triệu đồng cho Hội Khuyến học tỉnh và trao 100 suất học bổng hỗ trợ học sinh nghèo hiếu học huyện Nam Đàn.
Ước mơ của trẻ em làng chài ven sông Lam

Ước mơ của trẻ em làng chài ven sông Lam

(Baonghean.vn) - Dẫu đã có những đổi thay, nhưng cuộc sống người dân các làng chài ven sông Lam vẫn còn nhiều khó khăn. Ước mơ của những em nhỏ làng chài về chỗ ở, học hành, sự vui chơi... vẫn còn bao trăn trở.
Tập trung tháo gỡ điểm nghẽn giải phóng mặt bằng tại các công trình, dự án trọng điểm

Tập trung tháo gỡ điểm nghẽn giải phóng mặt bằng tại các công trình, dự án trọng điểm

(Baonghean.vn) - Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đức Trung nhấn mạnh, các công trình, dự án trọng điểm ngành Giao thông vận tải là nền tảng về hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Vì vậy, những khó khăn, vướng mắc cần phải được tháo gỡ kịp thời để đẩy nhanh tiến độ triển khai.