Trung Quốc - Mỹ: Cuộc chiến giành vị trí dẫn đầu về robot hình người

Tại Triển lãm Điện tử tiêu dùng (CES) 2025 ở Las Vegas (Mỹ) vào ngày 7/1, Jensen Huang, CEO của nhà sản xuất chip bán dẫn Nvidia (Mỹ) đã có một bài phát biểu quan trọng, tuyên bố rằng ngành robot đang tiến gần đến một bước ngoặt lịch sử.

Đứng bên cạnh ông là 14 robot hình người, đại diện cho những thành tựu tiên tiến nhất trong lĩnh vực này, vẫy tay chào khán giả trong ánh đèn sân khấu rực rỡ.

Chỉ vài tuần sau, tại Gala Lễ hội Mùa xuân, chương trình mừng Tết Nguyên đán của Trung Quốc với hơn 1 tỷ người theo dõi, công ty Unitree Robotics (Trung Quốc) đã trình diễn theo một cách khác biệt.

Những mẫu robot hình người H1 của họ, được quảng bá là "người máy đầu tiên có khả năng tương thích với con người", đã thực hiện một điệu nhảy dân gian đồng bộ hoàn hảo, nhờ vào hệ thống điện toán đám mây và công nghệ điều khiển chuyển động AI tiên tiến.

Hai sự kiện quan trọng này đã tạo nên giai điệu mở màn cho năm 2025, một năm chứng kiến cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các nhà sản xuất robot trên toàn cầu. Các công ty từ nhiều quốc gia đang tăng tốc sản xuất hàng loạt và đẩy mạnh thương mại hóa, với tham vọng giành thị phần trong ngành công nghiệp robot đang bùng nổ.

Mặc dù không có quốc gia nào chiếm ưu thế tuyệt đối, nhưng Trung Quốc và Mỹ rõ ràng đang dẫn đầu trong cuộc đua này. Trong số 14 robot được trưng bày trên sân khấu CES, có 6 công ty đến từ Trung Quốc và 4 công ty từ Mỹ, cho thấy sự cạnh tranh gay gắt giữa hai cường quốc.

Trung Quốc tận dụng lợi thế quy mô, tốc độ và chuỗi cung ứng trưởng thành, giúp họ sản xuất nhanh hơn và rẻ hơn. Trong khi đó, Mỹ có lợi thế vượt trội về đổi mới công nghệ, với tiềm năng tạo ra những gã khổng lồ công nghệ mới, tương tự như Tesla hay OpenAI, những công ty có khả năng định hình lại toàn bộ ngành công nghiệp.

Tương lai ngành robot: Ai sẽ chiếm ưu thế?

Năm 2025 được dự đoán sẽ là bước ngoặt của ngành công nghiệp robot, nơi những người đi đầu trong đổi mới công nghệ và sản xuất hàng loạt sẽ quyết định cục diện thị trường toàn cầu.

Trung Quốc và Mỹ đều có chiến lược riêng, nhưng quốc gia nào sẽ vươn lên dẫn đầu? Câu trả lời sẽ dần lộ diện khi robot ngày càng trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống con người.

Xu Xuecheng, nhà khoa học trưởng tại Trung tâm Đổi mới robot hình người Chiết Giang (Trung Quốc) nhận định: "Tại Mỹ, mục tiêu là duy trì vị thế tiên phong về công nghệ, khám phá những thách thức kỹ thuật chưa từng được giải quyết. Trong khi đó, Trung Quốc tập trung vào việc tối ưu hóa và tích hợp các công nghệ hiện có để ứng dụng vào thực tế một cách hiệu quả nhất".

Ông cho rằng, các công ty Trung Quốc ưu tiên phát triển robot hình người có thể vận hành ngay trong môi trường thực tế, trong khi các công ty Mỹ lại tập trung vào xây dựng trí tuệ nhân tạo tổng quát, đôi khi vượt xa những gì mà ngành công nghiệp hiện tại thực sự cần.

Ngay trước khi Unitree Robotics ra mắt dòng sản phẩm mới, ngành công nghệ tiếp tục xôn xao với sự kiện DeepSeek, một startup AI Trung Quốc, gây chấn động giới công nghệ khi giới thiệu mô hình ngôn ngữ lớn R1. Mô hình này đạt hiệu suất ngang ngửa các sản phẩm tiên tiến của OpenAI nhưng với chi phí phát triển và vận hành chỉ bằng một phần nhỏ.

Việc DeepSeek ra mắt mô hình AI của mình đã làm lung lay quan điểm lâu nay rằng, cần nguồn vốn khổng lồ mới có thể đào tạo các hệ thống AI tiên tiến. Sự kiện này đã gây ra làn sóng bán tháo cổ phiếu của các đối thủ cạnh tranh, đồng thời khiến giới đầu tư phải đánh giá lại chiến lược rót vốn vào lĩnh vực AI.

"Những đổi mới thuật toán của DeepSeek là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng cuộc cạnh tranh công nghệ giữa Trung Quốc và Mỹ đang trở nên gay gắt hơn bao giờ hết. Lợi thế công nghệ của chúng ta không phải là điều hiển nhiên, và ngành công nghiệp AI cần phải không ngừng tối ưu hóa để trở nên hiệu quả hơn," Eric Schmidt, cựu CEO của Google, phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với tờ Financial Times.

Mỹ vẫn nắm giữ những lợi thế quan trọng trong cuộc đua robot. Các trường đại học tại đây liên tục dẫn đầu với những đột phá mới, mở ra những chân trời mới trong nghiên cứu, trong khi các công ty Mỹ lại tiên phong trong việc phát triển công nghệ "mềm", nền tảng hỗ trợ cốt lõi cho ngành công nghiệp này.

Mỗi robot hình người là sự kết hợp giữa một "bộ não" cực kỳ tiên tiến, bao gồm AI, học máy và cảm biến để nhận thức và phản ứng với môi trường, cùng với một "cơ thể" tinh vi làm từ vật liệu nhẹ, tích hợp các khớp linh hoạt cho chuyển động tự nhiên. Hệ thống tích hợp chặt chẽ này giúp robot có thể bắt chước cử chỉ, lời nói và tương tác với môi trường một cách linh hoạt.

Trong bài phát biểu tại CES, CEO của Nvidia – ông Jensen Huang đã công bố Cosmos, một nền tảng AI tiên tiến được kỳ vọng sẽ cung cấp sức mạnh cho thế hệ robot hình người tương lai.

Theo báo cáo của Goldman Sachs Research, một bộ phận nghiên cứu của ngân hàng đầu tư quốc tế Goldman Sachs (Mỹ), phần cứng dành cho robot hình người đã gần như hoàn thiện, với các linh kiện quan trọng như camera, động cơ, cảm biến lực, bộ truyền động và pin đã sẵn sàng cho thương mại hóa.

Ngân hàng này dự đoán rằng, với sự phát triển của AI, quá trình cải tiến robot sẽ diễn ra nhanh hơn, đặc biệt là trong các khả năng như thao tác và tương tác.

Nhiều công ty đặt mục tiêu sản xuất hàng loạt robot hình người vào năm 2025, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc tối ưu hóa chi phí và mở rộng quy mô sản xuất.

Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục củng cố vị thế của mình như một cường quốc sản xuất, không chỉ trong lĩnh vực truyền thống mà còn cả trong ngành robot. Với hàng chục nghìn doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng, từ sản xuất linh kiện, lắp ráp, đến thiết kế nguyên mẫu, Trung Quốc đang từng bước mở rộng "công xưởng thế giới" sang lĩnh vực robot.

Theo Liên đoàn Robot Quốc tế, hơn một nửa số robot được lắp đặt trên toàn cầu vào năm 2023 đã được triển khai tại Trung Quốc, giúp các công ty trong nước có lợi thế đáng kể về chi phí khi họ mở rộng sang thị trường robot hình người.

Cuộc đua cắt giảm giá và giành thị phần

"Nếu các công ty không thể giữ giá dưới 200.000 nhân dân tệ (khoảng 27.825 USD) trong năm nay, họ sẽ gặp khó khăn trong việc thúc đẩy sản phẩm của mình", He Liang, Giáo sư tại Đại học Bách khoa Tây Bắc ở Tây An, nhận định.

Ông cũng là người đứng đầu một công ty robot hình người hoạt động toàn cầu và cho biết các doanh nghiệp đang vận hành với biên lợi nhuận rất mỏng, buộc họ phải nhanh chóng giành lấy thị phần để tồn tại.

"Trên thực tế, chúng ta đã thấy một cuộc chiến giá cả đang diễn ra tại Trung Quốc", ông nói thêm.

Cuộc chiến này trở nên rõ ràng khi Unitree Robotics, một công ty có trụ sở tại Hàng Châu, công bố kế hoạch sản xuất hàng loạt mẫu G1 với mức giá chỉ 99.000 nhân dân tệ (khoảng 12.520 USD), một con số gây sốc khi so với mức giá tiêu chuẩn 500.000 nhân dân tệ (khoảng 69.560 USD) của các đối thủ.

Người sáng lập Wang Xingxing tiết lộ rằng, giá sẽ còn giảm hơn nữa khi quy mô sản xuất mở rộng, với tham vọng xuất xưởng hàng trăm nghìn robot mỗi năm.

Trong khi đó, Agibot, một công ty khởi nghiệp tại Thượng Hải, thông báo vào tháng 12 vừa qua rằng, họ sẽ bắt đầu sản xuất hàng loạt robot đa năng. Tính đến nay, công ty đã chế tạo tổng cộng 962 robot hai chân có bánh xe, trong đó hơn 200 robot được sử dụng nội bộ và gần 700 robot đã được xuất xưởng, chủ yếu phục vụ các lĩnh vực tương tác dịch vụ và sản xuất.

Không chỉ các công ty Trung Quốc đang ráo riết mở rộng sản xuất, mà ở Mỹ, cuộc đua cũng diễn ra gay gắt. CEO của Tesla, tỷ phú Elon Musk đặt mục tiêu sản xuất hàng nghìn robot đa năng Optimus trong năm 2025, trước khi tăng cường sản xuất với quy mô hàng triệu robot mỗi năm.

Ông dự đoán rằng chi phí sản xuất có thể giảm xuống dưới 20.000 USD, nhưng giá bán cuối cùng sẽ phụ thuộc vào nhu cầu thị trường.

Bên cạnh đó, Agility Robotics, một công ty hàng đầu khác của Mỹ, đã huy động được khoản đầu tư 150 triệu USD từ Amazon và xây dựng nhà máy RoboFab tại tiểu bang Oregon (Mỹ), với công suất sản xuất hàng chục nghìn robot Digit mỗi năm.

Trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, tốc độ và khả năng triển khai nhanh chóng đang trở thành yếu tố quyết định thành công. Giáo sư He Liang nhận định rằng, trọng tâm hiện nay không còn là vượt qua từng thách thức kỹ thuật riêng lẻ mà là tối ưu hóa toàn bộ hệ thống.

"Nếu bạn tụt hậu ở 30 trong số 100 lĩnh vực kỹ thuật, điều đó không quan trọng, miễn là bạn dẫn đầu ở 70 lĩnh vực còn lại", ông nhấn mạnh. "Hiện tại, tôi không thấy có thách thức nào là không thể vượt qua. Cuối cùng, trong cuộc chơi này, cá nhanh sẽ nuốt cá chậm".

Cuộc đua robot hình người: Trung Quốc và Mỹ định hình tương lai công nghệ

Tốc độ triển khai đóng vai trò then chốt, và sự khác biệt giữa các công ty Mỹ và Trung Quốc thể hiện rõ qua quy mô sản xuất, nguồn lực tài chính và nhân tài.

Tesla, với nền tảng điện toán mạnh mẽ và tiềm lực tài chính dồi dào, có khả năng rút ngắn giai đoạn nghiên cứu và phát triển (R&D) và nhanh chóng đưa sản phẩm ra thị trường. Hãng này có thể bán hàng triệu robot mỗi năm, trong khi các công ty Trung Quốc lại chiếm ưu thế về chi phí sản xuất thấp hơn đáng kể.

Tuy nhiên, với số lượng doanh nghiệp khổng lồ, Trung Quốc có thể tạo ra sản lượng cộng dồn ngang bằng, thậm chí vượt qua các đối thủ Mỹ.

"Đây chính là vấn đề", He Liang nhận định. "Càng bán nhiều, bạn càng thu thập được lượng dữ liệu khổng lồ từ tình huống thực tế của khách hàng. Khi kết hợp với nền tảng điện toán mạnh, dữ liệu này giúp robot trở nên thông minh hơn".

Về lâu dài, vòng lặp cải tiến này có thể kéo giãn khoảng cách giữa những công ty dẫn đầu và các đối thủ chậm chân, đặc biệt khi ngành công nghiệp đạt đến độ chín muồi.

Wang Lei, Chủ tịch Shanghai Qingbao Engine Robot, một công ty đã bán hàng chục robot vào năm 2024 cảnh báo rằng doanh nghiệp Trung Quốc không nên đi theo lối mòn của Tesla.

"Một khi Tesla đã mở đường trong một lĩnh vực cụ thể, chúng ta không nên sao chép họ", ông nhấn mạnh. "Họ đang lái một tên lửa, còn chúng ta đang bay bằng máy bay, nếu cố gắng bắt kịp, khoảng cách chỉ ngày càng lớn".

Không giống Tesla, vốn đã có chỗ đứng vững chắc trong ngành xe điện, các công ty Trung Quốc đang tìm cách khai phá những thị trường ngách chưa được khai thác.

"Nếu chúng ta chỉ mải chạy theo Tesla, chúng ta sẽ luôn là kẻ bám đuổi", Wang nói, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo ra những phân khúc độc đáo để duy trì lợi thế cạnh tranh.

Cùng lúc đó, khi cuộc đua công nghệ giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng nóng lên, Washington đang siết chặt kiểm soát đối với những công nghệ chiến lược, đặc biệt là chip AI, tạo thêm áp lực lên tham vọng công nghệ cao của Bắc Kinh và đặt ra câu hỏi về tương lai của ngành robot hình người.

Tháng trước, cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đã công bố các quy định mới nhằm hạn chế xuất khẩu chip AI, nhắm vào Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên.

Những biện pháp này, được ban hành ngay trước khi Biden rời nhiệm sở vào ngày 20/1, sẽ cắt đứt hoàn toàn hoạt động xuất khẩu công nghệ này sang 4 đối thủ địa chính trị, đồng thời đảm bảo các đồng minh thân cận của Mỹ tiếp cận không giới hạn các linh kiện quan trọng.

Dù vậy, Lu Hancheng, Giám đốc Viện Nghiên cứu Công nghiệp Robot Gaogong tại Thâm Quyến nhận định rằng, các công ty robot hình người của Trung Quốc hiện tại chưa chịu ảnh hưởng lớn, vì các chip phổ thông vẫn đáp ứng đủ nhu cầu đào tạo. Tuy nhiên, điều này có thể thay đổi khi nhu cầu tính toán tăng theo cấp số nhân.

"Khi ngành chuyển từ tập trung vào dữ liệu sang đòi hỏi sức mạnh tính toán vượt trội, đó mới là lúc thách thức thực sự bắt đầu", Lu cho biết.

Dẫu vậy, giữa những căng thẳng địa chính trị và cạnh tranh khốc liệt, vẫn có một điểm sáng, sự hợp tác học thuật giữa hai nước phần lớn không bị gián đoạn.

Xu Xuecheng, chuyên gia tại Trung tâm Đổi mới Robot hình người Chiết Giang, chia sẻ: "Trong giai đoạn khai phá, Trung Quốc và Mỹ có xu hướng cùng mở rộng ranh giới trí tuệ nhân tạo, hơn là cạnh tranh một cách đơn lẻ".

Ông cũng chỉ ra rằng, các dự án hợp tác giữa hai nước diễn ra thường xuyên, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển trí thông minh robot và thiết kế mô hình não bộ.

Thêm vào đó, những hội nghị robot hàng đầu thế giới vẫn ghi nhận sự tham gia của các nhà khoa học đến từ cả hai cường quốc, với nhiều công trình nghiên cứu được đồng tác giả bởi các chuyên gia từ hai quốc gia.