Tục trồng lúa của người Xinh Mun

Người Xinh Mun sống chủ yếu bằng nghề làm nương, rẫy. Nương mới phát của người Xinh Mun cách xa nhà từ 4-5km ở trên các sườn núi, trồng lúa nếp là chính.

Mỗi năm một vụ. Từ khâu chọn đất đến thu hoạch, từng gia đình làm theo kinh nghiệm và tin vào các lực lượng thần bí nên đồng bào thường cúng ma. Nghi lễ cúng ma ở từng giai đoạn khác nhau. Khi chọn đất làm nương người Xinh Mun thường chọn những cánh rừng già, đất đai màu mỡ hơn những cánh rừng tái sinh. Chọn đất bằng cách quan sát và kiểm tra rồi lấy dao chặt vào thân cây tùy ý. Sau đó đến các vết chặt trên thân cây theo cách: Nên, không nên, nên... nếu nhát chặt cuối cùng ở từ nên thì làm, không nên thì bỏ.

Trước ngày tra hạt, người Xinh Mun tổ chức cúng ma. Người đàn bà cao tuổi nhất nhà được chọn làm mẹ lúa. Chọn được ngày tốt mẹ lúa lên nương làm hình bông lúa tượng trưng bằng tre nứa rồi lấy gậy chọc lỗ tra hạt giống xung quanh. Khi mẹ lúa trở về, người ở nhà phải dập lửa, tránh để mẹ lúa nhìn thấy lửa, gần lửa, sờ tay vào đồ vật nóng.

Sợ gặp lửa nóng lúa không mọc được. Sợ hồn lúa sẽ sợ hãi bỏ đi. Mẹ lúa phải là người ăn cơm trước cả nhà trong ngày đó. Tra hạt xong mẹ lúa dùng toàn bộ số gậy mọi người đã dùng để chọc lỗ tra hạt tại nơi cúng ma, dùng tre nứa vót thành hình bông lúa giả, cắm vào đó. Mẹ lúa dùng tre uốn thành vòng ngà, vòng xuyến buộc thành chùm, tua nhằm thông báo cho các loại ma biết là nương đã có chủ.

Hiện nay người Xinh Mun đã biết canh tác trồng lúa nước, nhưng việc trồng trọt nương rẫy vẫn giữ quan trọng trong đời sống kinh tế và cơ cấu nông nghiệp. Đây cũng chính là những khó khăn trong quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng vùng đồng bào Xinh Mun sinh sống.

T.N (Sưu tầm)