“Túi nước” Kẻ Khoang và vấn đề của kênh tiêu Châu Bình
Tình trạng ngập lụt bản Kẻ Khoang, xã Châu Bình rạng sáng 23/7 có nguyên nhân mưa lớn kéo dài cùng việc các thủy điện xả lũ khiến nước sông Hiếu dâng cao tràn vào, nhưng, một phần còn do hệ thống kênh tiêu chưa phát huy đúng công năng!
Nhật Lân • 31/07/2025
Tình trạng ngập lụt bản Kẻ Khoang, xã Châu Bình rạng sáng 23/7 có nguyên nhân mưa lớn kéo dài, cùng việc các thủy điện xả lũ khiến nước sông Hiếu dâng cao tràn vào, nhưng một phần còn do hệ thống kênh tiêu chưa phát huy đúng công năng!
Trọn ngày 22/7, do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 3, toàn xã Châu Bình có mưa to kéo dài. Đến chiều tối cùng ngày, một số nhà máy thủy điện ở huyện Quế Phong (cũ) đồng loạt xả lũ với lưu lượng nước lớn nên nước sông Hiếu dâng rất nhanh. Đến 2h sáng 23/7, nước sông Hiếu dâng cao tràn qua khu vực đang thi công đập phụ số 3 (công trình thuộc Dự án Hồ thủy lợi Bản Mồng), cùng với lượng nước mưa lớn trong ngày 22/7 đã gây ngập một số khu vực vùng trung tâm xã Châu Bình, đặc biệt tại bản Kẻ Khoang và Quốc lộ 48.
Tham gia ứng trực phòng, chống bão số 3 ngày 22/7, Phó phòng Kinh tế xã Châu Bình, ông Bùi Hoàng Tùng kể: Trong ngày 22/7, liên tục có mưa nên một số khu vực gần cầu Cô Ba, bản Kẻ Khoang, Kẻ Tằm… đã có ngập nhẹ. Đến rạng sáng 23/7, nước từ sông Hiếu dâng nhanh, tràn qua khu vực đang thi công đập phụ số 3 gây ngập nhiều khu vực sản xuất, các bản dân cư của xã Châu Bình, đặc biệt là tại bản Kẻ Khoang. Thời điểm này, tại khu vực thi công đập phụ số 3 có Ban Quản lý Dự án Thủy lợi Bản Mồng và đơn vị thi công túc trực, họ đã huy động nhân lực, máy móc đắp đất ngăn, nhưng do đất bị ướt nhão nên không thể ngăn nước tràn vào.
Cũng theo ông Tùng, từ khoảng 22h đêm 22/7 xã nhận được điện từ Ban Chỉ huy phòng, chống lụt bão của tỉnh thông báo các nhà máy thủy điện phía trên xả lũ với lưu lượng lớn, có nguy cơ gây ngập lụt cho địa bàn xã Châu Bình. Xác định khu vực bản Kẻ Khoang là nơi trũng thấp, nên ngay sau đó, các lực lượng xã Châu Bình đã khẩn trương đến gõ cửa từng hộ gia đình ở bản Kẻ Khoang để giúp nhân dân di chuyển người và các tài sản có giá trị lên vùng an toàn tránh lũ lụt.
Việc giúp người dân di dời tránh lũ lụt kéo dài đến 3 giờ sáng 23/7. Thời điểm này nước đã dâng rất cao, có vị trí đã ngập đến 1,5 - 2m nước…”.
Ông Bùi Hoàng Tùng - Phó phòng Kinh tế xã Châu Bình
Trực tiếp chỉ huy các lực lượng xã Châu Bình phòng, chống bão số 3, ông Lô Văn Thế - Chủ tịch UBND xã Châu Bình cho biết, đến cuối ngày 21/7, xã đã nắm được toàn bộ nhân khẩu trên địa bàn rời các vùng sản xuất trở về nhà; kể cả 8 đồng bào Mông cư trú tại xã Châu Bình làm tại các vườn cao su cũng được lực lượng của xã đón từ rừng ra, bố trí nơi ăn nghỉ để đảm bảo an toàn. Chuẩn bị phòng, chống bão chu đáo là vậy, tuy nhiên, do ngày 22/7 mưa nhiều, đến đêm khuya nước sông Hiếu tràn qua vùng thi công đập phụ 3 nên cán bộ, nhân dân xã Châu Bình hết sức vất vả.
“Khoảng 10h đêm 22/7, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Quốc Việt điện thoại khẩn thông báo các nhà máy thủy điện xả lũ, nguy cơ sẽ gây ngập lụt. Vì vậy, chúng tôi phải huy động lực lượng tổ chức di dân và tài sản có giá trị đến khu vực an toàn. Ở khu vực thi công đập phụ số 3, từ chỗ khơi lối thoát nước lụt ra sông Hiếu, nhưng khi nước sông Hiếu dâng cao tràn trở vào thì lại phải tổ chức đắp đất ngăn. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hào cùng lãnh đạo Ban Quản lý Dự án Thủy lợi Bản Mồng trực tại đây đã chỉ đạo đơn vị thi công đắp đất ngăn nước sông tràn vào. Thế nhưng, nước sông Hiếu quá lớn, đất đắp ướt, sự việc lại diễn ra giữa đêm khuya nên không thể ngăn chặn được. Vì vậy, nhiều khu vực của xã Châu Bình bị ngập nước, bản Kẻ Khoang và Quốc lộ 48 bị ngập sâu…”, ông Lô Văn Thế trao đổi.
Ngày 24/7/2025, UBND xã Châu Bình có Báo cáo số 42/BC-UBND xác định ảnh hưởng của cơn bão số 3 kết hợp mưa lớn làm bị ngập, tốc mái và cô lập 95 hộ dân tại các bản Kẻ Khoang, Đồng Phầu, Kẻ Nâm, Kẻ Móng, 3/4, Quỳnh 2 và bản Bình Quang; khu vực bản Kẻ Khoang và Quốc lộ 48 đoạn Km 68 + 500 và đoạn Km 72 + 700 bị ngập sâu trên 1,5m. Mưa bão, ngập lụt khiến xã Châu Bình thiệt hại khoảng gần 1,3 tỷ đồng.
Thiệt hại về vật chất là không nhỏ, nhưng điều khiến cấp ủy, chính quyền xã Châu Bình băn khoăn là tình trạng “cứ mưa là lụt”, đặc biệt, bản Kẻ Khoang đã trở thành “túi nước” khi có mưa lớn. Chủ tịch UBND xã Châu Bình Lô Văn Thế đánh giá, trong những ngày mưa bão vừa qua, nhờ ngăn đập phụ số 1 nên đã chắn được dòng chảy của khe Cô Ba, cắt giảm được một lượng nước lớn từ khe tràn vào vùng trung tâm xã Châu Bình. Về nguyên nhân gây ngập lụt là do mưa lớn kéo dài, cùng việc xả lũ từ các thủy điện trên địa bàn huyện Quế Phong (cũ) khiến nước sông Hiếu dâng cao tràn vào. Tuy nhiên, dẫn đến ngập lụt còn có nguyên nhân từ hệ thống kênh tiêu Châu Bình khi chưa phát huy công năng tiêu thoát nước, đặc biệt là trong điều kiện mưa lớn, xả lũ cùng lúc.
Sở dĩ có đánh giá như vậy vì UBND xã Châu Bình đã tổ chức kiểm tra, rà soát hệ thống toàn tuyến kênh tiêu đi qua địa bàn. Qua rà soát cho thấy, một số đoạn kênh đã bị xói lở, bồi lấp, làm giảm tiết diện dòng chảy. Đoạn kênh tiêu qua bản Kẻ Khoang sử dụng lại lòng khe cũ, không được cải tạo, lòng khe nhỏ, hẹp, không thể thoát nước kịp thời; không chỉ vậy, đoạn kênh tiêu qua bản Kẻ Khoang còn có cao độ lớn hơn so với các đoạn kênh tiêu tại các bản Kẻ Nâm, Quỳnh 1, Quỳnh 2, gây ứ đọng nước tại khu vực đầu kênh, làm chậm quá trình tiêu thoát chung của cả tuyến.
Về vùng trung tâm xã Châu Bình, gồm các bản: Đồng Phầu, Kẻ Tằm, Kẻ Khoang, Kẻ Nâm, 3/4, Quỳnh 1, Quỳnh 2, với hàng nghìn hộ dân sinh sống. Hiện nay, đã ngăn đập phụ số 1, tới đây sẽ tiếp tục ngăn đập phụ số 3, cùng với hệ thống đồi núi bao bọc, vùng trung tâm xã Châu Bình sẽ trở thành vùng lòng chảo, việc tiêu thoát nước mặt sẽ dựa hẳn vào hệ thống kênh tiêu. Thế nên, với hệ thống kênh tiêu kém phát huy công năng tiêu thoát nước như hiện tại, trung tâm xã Châu Bình sẽ trở thành điểm ngập lụt trong mùa mưa.
“Với thực tế này, UBND xã Châu Bình kiến nghị cấp trên khẩn trương kiểm tra, đánh giá lại toàn bộ hệ thống kênh tiêu, đặc biệt là đoạn qua bản Kẻ Khoang. Cần xem xét hạ thấp cao độ đoạn đầu kênh tiêu qua bản Kẻ Khoang, cải tạo, mở rộng đoạn kênh sử dụng khe cũ để tăng khả năng tiêu thoát. Đồng thời, có biện pháp khơi thông khẩn cấp tại các điểm bị bồi lấp, xói lở nhằm giảm ngập úng cho người dân trong thời điểm cao điểm mưa bão…”, Chủ tịch UBND xã Châu Bình Lô Văn Thế trao đổi.
Trong 2 ngày (22 - 23/7), chúng tôi có mặt tại xã Châu Bình chứng kiến tình trạng ngập sâu ở bản Kẻ Khoang và Quốc lộ 48.
Trong những ngày này, cũng đã tận thấy thực trạng yếu kém của hệ thống kênh tiêu Châu Bình, dẫn đến những tác động không hay lên đất vườn, đất ở của người dân. Theo ông Nguyễn Xuân Sơn - Trưởng phòng Quản lý xây dựng công trình, Sở Nông nghiệp và Môi trường, kênh tiêu Châu Bình sau nhiều năm thi công đã bị xuống cấp, bồi lắng, sạt lở. Cũng vì vậy, thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã yêu cầu nhà thầu thi công kênh tiêu trước đây tổ chức nạo vét để khơi thông dòng chảy. Đồng thời khẳng định, đây chỉ là giải pháp tình huống trong giai đoạn mưa lũ. Còn trong quyết định điều chỉnh dự án của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thì đã có giải pháp cho kênh tiêu Châu Bình.
Bộ đã chỉ đạo đơn vị tư vấn kiểm tra, đánh giá lại toàn tuyến kênh tiêu Châu Bình, và bố trí nguồn vốn 80 tỷ đồng để thực hiện vào cuối năm nay…”.
Ông Nguyễn Xuân Sơn - Trưởng phòng Quản lý xây dựng công trình - Sở Nông nghiệp và Môi trường
Nói về những giải pháp xử lý tồn tại ở hệ kênh tiêu Châu Bình và tình trạng sạt lở đất vườn, đất ở của các hộ dân hai bên kênh, Trưởng phòng Quản lý xây dựng công trình - Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Xuân Sơn trao đổi: “Giải pháp cho những đoạn kênh xung yếu đã được tính đến. Cụ thể là sẽ phải gia cố, cứng hóa những vị trí xung yếu, bị sạt lở…”.
