Ukraine nhận được gì từ thỏa thuận tài nguyên đất hiếm với Mỹ?

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cho biết, thỏa thuận giữa Washington và Kiev về tài nguyên thiên nhiên của Ukraine có thể lên tới 1.000 tỷ USD.

Theo nhà lãnh đạo Mỹ, điều này sẽ bù đắp cho chi phí viện trợ của nước này dành cho Ukraine. Trả lời câu hỏi của một trong những nhà báo về những gì Ukraine sẽ nhận được theo thỏa thuận, ông Trump nhắc lại số tiền mà Mỹ đã chi trước đó cho Ukraine và số vũ khí được phân bổ cho nước này.

“

Nếu không có Mỹ, không có tiền bạc, không có thiết bị và vũ khí của chúng tôi, cuộc xung đột này sẽ kết thúc rất nhanh chóng

Tổng thống Mỹ Donald Trump

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã lưu ý, Washington vẫn chưa nhất trí với Ukraine về các điều khoản của thỏa thuận sắp tới.

"Tôi không thể xác nhận điều này. Đánh giá mới nhất của tôi là nó đã rất gần với vạch đích”, ông Rubio nói trong một cuộc phỏng vấn với Fox News.

Thỏa thuận có thể là một món hời?

Cần lưu ý rằng, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đề xuất phát triển chung các nguồn tài nguyên dưới lòng đất của Ukraine với chính quyền ông Joe Biden, đưa vấn đề này vào cái gọi là kế hoạch chiến thắng. Tuy nhiên, New York Times đưa tin vào giữa tháng 12/2024, ông Zelensky đã hai lần hoãn ký thỏa thuận. New York Times giải thích, đây là một tín hiệu "cho thấy Kiev có thể đang đợi đến khi ông Trump nhậm chức mới coi thỏa thuận này là chiến thắng sớm cho chính quyền của ông".

Tuy nhiên, ngay cả sau khi đảng Cộng hòa giành chiến thắng, Kiev vẫn trì hoãn việc ký kết thỏa thuận, cố gắng đạt được những điều kiện thuận lợi hơn từ Washington và khăng khăng đưa các điều khoản về bảo đảm an ninh vào thỏa thuận.

Có thể thấy, đến nay chính quyền Ukraine đã không đạt được mục đích của mình. Theo Financial Times ngày 24/2, các quan chức Kiev trong cuộc trò chuyện với ấn phẩm này cho hay, mặc dù thiếu các đảm bảo an ninh rõ ràng trong các điều khoản, họ vẫn có thể đồng ý về "các điều kiện thuận lợi hơn đáng kể" và trình bày thỏa thuận này như một cách để tăng cường quan hệ với Mỹ nhằm cải thiện triển vọng của Ukraine.

Đặc biệt, có thông tin cho rằng phía Mỹ đã từ chối yêu cầu khắt khe nhất: trả 500 tỷ USD tiền doanh thu từ việc bán bất kỳ nguồn tài nguyên nào của Ukraine. Thay vào đó, Washington và Kiev sẽ tạo ra một quỹ mà Ukraine sẽ đóng góp 50% lợi nhuận từ các khoáng sản do nhà nước sở hữu, bao gồm dầu khí, cũng như các hoạt động hậu cần liên quan. Tuy nhiên, thỏa thuận này sẽ không áp dụng cho các mỏ dầu hiện có cũng như hoạt động của Naftogaz và Ukrnafta, những nhà sản xuất khí đốt và dầu mỏ lớn nhất tại Ukraine.

Đồng thời, các vấn đề như quy mô cổ phần của Mỹ trong quỹ và thỏa thuận về thẩm quyền của hiệp ước vẫn chưa được giải quyết. Mặc dù vậy, các quan chức Ukraine nói với Financial Times rằng thỏa thuận này đã được các bộ trưởng tư pháp, kinh tế và ngoại giao chấp thuận. Theo họ, văn bản này sẽ được ký vào ngày 28/2, ngày mà ông Zelensky sẽ tới Washington. Chuyến thăm của nhà lãnh đạo Ukraine cũng được Tổng thống Donald Trump xác nhận tại một cuộc họp báo ở Nhà Trắng.

Trong khi đó, như truyền thông Ukraine đưa tin ngày 26/2, thỏa thuận được xây dựng theo hình thức không cần phải phê chuẩn tại quốc hội. Sau đó, Nội các của Ukraine đã thông qua quyết định cho phép ký kết thỏa thuận về tài nguyên khoáng sản với Mỹ.

Bất chấp những nỗ lực của chính quyền Ukraine nhằm trình bày thỏa thuận sắp tới là chiến thắng của họ, thì những đồng minh khác của Kiev lại xem đó là điều bất lợi. Cựu Thủ tướng Anh Boris Johnson, tại hội nghị Chiến lược châu Âu Yalta (YES), đã gọi thỏa thuận này là “mang tính săn mồi”, nhưng ông vẫn xem nó là sự cần thiết.

“Một mặt, các điều kiện đưa ra là quá đắt đỏ, nhưng điều tương tự cũng đã xảy ra với chương trình Cho thuê-Cho mượn năm 1941. Tôi hiểu cảm giác khó chịu khi nghĩ rằng thỏa thuận này có thể mang tính săn mồi đối với Ukraine, nhưng tôi tin rằng chúng ta cần phải vượt qua giai đoạn này để hiểu được thỏa thuận này thực sự là gì” – ông Johnson nói.

Theo chính trị gia này, tài liệu này chứa đựng “những điều tích cực” cho Ukraine. "Tôi nghĩ rằng nó có hạt giống của hy vọng và tiến bộ", Johnson nhận định.

Quốc hội Ukraine lại có quan điểm khác. Cựu phó chủ tịch quốc hội Ukraine Dmytro Razumkov, đã lưu ý rằng thu nhập từ tiền gửi của Ukraine hiện sẽ chảy ra nước ngoài. Ông cũng nhớ lại rằng, khi bắt đầu nhiệm kỳ, Tổng thống Zelensky đã thúc đẩy sáng kiến ​​phân phối lợi nhuận từ khai thác khoáng sản cho trẻ em Ukraine thông qua việc thực hiện dự luật năm 2021 “Về Hộ chiếu kinh tế”.

Theo đó, tiền từ tiền thuê nhà để sử dụng tài nguyên khoáng sản sẽ được tích lũy vào một tài khoản liên kết với những người trẻ tuổi Ukraine, họ có thể dùng để chi trả cho việc học hoặc nhà ở của mình khi trưởng thành. “Tuy nhiên, hiện tại người hưởng lợi từ nguồn tài nguyên của Ukraine sẽ là trẻ em Mỹ”, nghị sĩ này cho hay.

Yêu cầu của châu Âu

Trong bối cảnh Mỹ đưa ra yêu sách về tài nguyên của Ukraine, châu Âu cũng trở nên tích cực hơn theo hướng này. Do đó, trong chuyến thăm Kiev vào ngày 24/2, Ủy viên châu Âu về Chiến lược Công nghiệp, Stéphane Sejourné, đã đề xuất một phương án thay thế “cùng có lợi” với Ukraine.

“Một điểm cộng nữa từ châu Âu là chúng tôi sẽ không bao giờ yêu cầu một thỏa thuận không có lợi cho cả hai bên”, ông Sejourne nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ngay ngày hôm sau, Ủy ban châu Âu đã lưu ý đến thực tế rằng, họ không cạnh tranh với Mỹ về tài nguyên đất hiếm của Ukraine, vì họ đã có biên bản ghi nhớ về tài nguyên khoáng sản được ký kết với Kiev vào năm 2021.

Tại một cuộc họp báo sau cuộc hội đàm với người đồng cấp Latvia Edgars Rinkēvičs, Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda đã gợi ý về một thỏa thuận giữa châu Âu và Ukraine liên quan đến tài nguyên khoáng sản. Theo ông, điều này không chỉ đảm bảo nguồn thu từ tài nguyên mà còn đảm bảo an ninh cho Kiev.

“Câu hỏi đặt ra là ai sẽ cung cấp sự đảm bảo an ninh tốt hơn và đáng tin cậy hơn. Mọi chuyện đều phụ thuộc vào điều này” – Tổng thống Duda nói.

Nghèo đói và tàn phá trong nhiều thập kỷ tới

Phó giám đốc Viện Nghiên cứu và Dự báo Chiến lược tại Đại học Hữu nghị các dân tộc Nga, Victoria Fedosova, lưu ý trong cuộc trò chuyện với RT rằng, xét theo dự thảo thỏa thuận đang được truyền thông phương Tây phát tán, nó không mang lại bất kỳ lợi ích nào cho Ukraine.

“Điều khoản về đảm bảo an ninh mà Ukraine yêu cầu đã không được đưa vào. Nhưng điều khoản ràng buộc về khấu trừ thu nhập vẫn được giữ nguyên, mặc dù đã được sửa đổi. Người Mỹ có thể xóa bỏ con số 500 tỷ USD để nó không quá gây sốc, nhưng điều khoản về việc 'trao 50% cho người Mỹ' vẫn chưa biến mất” – chuyên gia Fedosova cho hay.

Chuyên gia cho rằng, ông Trump cần thỏa thuận này để quảng bá hình ảnh trong nước, trong khi châu Âu và Ukraine coi đây ít nhất là một cơ hội để gián tiếp buộc Mỹ phải bảo vệ quyền tự chủ của Ukraine.

“Nhưng họ đã sai khi nghĩ rằng điều này sẽ đảm bảo được điều gì đó. Tình trạng pháp lý của ông Zelensky là điều hiển nhiên đối với Tổng thống Trump. Và nếu người đứng đầu Nhà Trắng cần, ông ta sẽ loại bỏ Zelensky, quay trở lại vấn đề bầu cử. Người ta vẫn chưa biết sau khi thỏa thuận được ký kết, các nhà đầu tư sẽ đổ xô đến Ukraine bao lâu và ai sẽ bảo hiểm cho họ trong trường hợp khẩn cấp. Việc thực hiện thỏa thuận theo như Mỹ hình thành có thể thực sự được triển khai ngay cả sau khi hòa bình đã đạt được, nhưng hình thức mà Ukraine sẽ áp dụng để đạt được hòa bình này lại là một vấn đề khác” – chuyên gia Fedosova lý giải.

Nhà khoa học chính trị Vladimir Kornilov tin chắc chắn rằng các thỏa thuận sắp tới sẽ có tác động tiêu cực đến toàn bộ Ukraine trong tương lai. Ukraine có thể đang trên bờ vực trở thành thuộc địa tài nguyên của Mỹ.

“Các thế hệ tương lai của người Ukraine sẽ rơi vào tình trạng phụ thuộc về tài chính. Nhưng những câu hỏi như vậy chưa bao giờ khiến chính quyền Kiev hiện tại hay trước đây đặc biệt lo lắng. Theo truyền thống, họ hoạt động theo nguyên tắc: “Chúng tôi sẽ ký bây giờ, và sau đó những người khác sẽ giải quyết”- ông Kornilov nhận định.