Ứng phó với hạn hán vùng thủy nông nam

(Baonghean) - Ngay từ những ngày đầu tháng 4/2014, nắng nóng đã gây ra tình hình thiếu hụt nguồn nước phục vụ tưới cho nông nghiệp. Tại các hồ chứa, do lượng mưa bình quân thấp hơn hàng năm, cộng với nắng nóng bốc hơi làm cho 13 hồ chứa do Công ty Thủy nông Nam quản lý chỉ còn 40 - 60% dung tích thiết kế. Khả năng tưới cho vụ hè thu sẽ khó khăn nếu trời không có mưa tiểu mãn.

Công ty Thủy lợi Nam đảm nhiệm tưới cho 50.000 ha lúa của các địa phương: Nam Đàn, Hưng Nguyên, Nghi Lộc và Thành phố Vinh. Trước nguy cơ thiếu hụt lượng nước phục vụ cho vụ đông xuân, ngày 15/4, công ty đã có công văn chỉ đạo các xí nghiệp thủy lợi, các trạm đầu mối tăng cường các biện pháp tiết kiệm nước, chủ động trong công tác chống hạn để cung cấp đủ nguồn nước phục vụ lúa trổ đông xuân và gieo cấy hè thu. Do hạn năm nay xảy ra sớm hơn hàng năm đúng vào thời điểm lúa trổ lại rơi vào thời kỳ đỉnh triều đạt cực tiểu dẫn đến diễn biến của tình hình hạn hán càng phức tạp, ảnh hưởng đến thời kỳ sinh trưởng quan trọng nhất của cây lúa. Nếu không đủ nước, năng suất sẽ giảm. Để tránh tổn thất do hạn gây ra, công ty đề ra các biện pháp quản lý nguồn nước, vận hành các trạm: Các trạm bơm đầu mối kiểm soát, kiểm tra chặt chẽ nguồn nước, chủ động điều hành mực nước trong hệ thống. Các trạm bơm xây dựng vận hành theo phương án chống hạn mà đã được công ty, xí nghiệp phê duyệt. Lập kế hoạch phân phối nước cho từng đợt, từng đơn vị cụ thể chi tiết để phát huy hiệu quả cao nhằm tiết kiệm nguồn nước…

Hiện mực nước trên sông Lam xuống thấp, so với thiết kế ở cống đầu mối Nam Đàn từ 0,7 – 0,8m, dẫn đến việc thiếu hụt nguồn cung cho các trạm bơm đầu mối. Tại hồ Thanh Thủy thuộc xã Vân Diên huyện Nam Đàn, có dung tích 1,1 triệu m3 nước hiện còn khoảng 40% dung tích thiết kế. Xí nghiệp Thủy lợi huyện Nam Đàn đã xây dựng phương án vận hành hồ để đảm bảo đủ nước tưới cho vụ đông xuân, tăng cường các biện pháp chống thất thoát như gia cố thêm đập chống rò rỉ, khơi thông dòng chảy, phát hiện rò rỉ trên hệ thống mương để khắc phục tránh thất thoát nước… Tại cống Nam Đàn lúc 15h30’ là thời điểm triều cường đạt đỉnh, nhưng mực nước về cống vẫn thấp hơn mức thiết kế 30 cm (đạt 1,05m). Túc trực tại hiện trường, Trạm trưởng Bạch Hưng Trung cho biết, trạm có 12 người, chia 2 ca túc trực suốt ngày đêm để lấy nước. Khi thủy triều lên mở cống lấy nước vào hệ thống. Lúc thủy triều xuống đóng cống để nước khỏi chảy ra sông (mùa này nước ngoài sông lúc rặc thường thấp hơn trong kênh).

Xuôi về Nam Đàn tại Trạm bơm 4AC, cán bộ công nhân đang tập trung nạo vét hệ thống kênh cấp 2, mặc dù không thuộc diện quản lý của trạm, nhưng để khơi thông dòng chảy, nhằm tiết kiệm nước, trạm đã chủ động nạo vét.

Tại Trạm bơm số 6 thuộc Xí nghiệp Thủy lợi Hưng Nguyên, cung cấp nước cho 337 ha lúa thuộc các xã Hưng Đạo - Hưng Thái - Hưng Tây. Trạm có 2 máy (1 trục đứng, 1 trục ngang) trước ngày 14/4 lượng nước còn đủ để bơm 2 máy. Nay lượng nước giảm, máy bơm trục đứng không hoạt động được. Biết trước tình hình khô hạn sẽ xẩy ra trạm đã chủ động xây dựng lịch bơm trước, đến nay 80% diện tích tưới đã đủ nước. Theo ông Nguyễn Văn Hinh – Trạm trưởng, ngoài kế hoạch bơm nước sớm, trạm cùng với các địa phương xây dựng lịch bơm cấp nước một cách hợp lý, ưu tiên vùng xa, vùng khó khăn, cán bộ nhân viên của trạm chia nhau về các xã phối hợp với địa phương kiểm tra kênh mương, đắp bờ giữ nước. Mỗi đợt tưới phải giữ được nước trên mặt ruộng từ 10 - 15 ngày để giảm lượng nước tưới.

Máy bơm dã chiến được lắp đặt tại Trạm bơm Hưng Châu để ứng phó với hạn hán.

Trạm bơm Hưng Châu gồm 8 tổ máy, mỗi tổ có công suất 8.000m3/h vừa làm nhiệm vụ tưới vừa tiêu úng. Trạm đề ra phương châm “tưới cùng – tiêu kiệt”. Ngoài việc xây dựng lịch tưới một cách khoa học dựa vào nhu cầu nước từng thời kỳ của cây lúa để cung cấp đủ nước, tránh cung cấp thừa gây lãng phí, trạm còn áp dụng các biện pháp phi công trình như tuyên truyền để người dân biết ý thức được nước là nguồn tài nguyên hữu hạn để từ đó họ có ý thức sử dụng nước một cách hợp lý, cải tiến phương pháp canh tác nhằm tiết kiệm nước, tổ chức địa bàn tưới một cách hợp lý… Từ việc tuyên truyền của trạm, HTX nông nghiệp xã Hưng Châu đã có cách làm hợp lý, để tiết kiệm nước 100% diện tích lúa của HTX (220 ha) được cấy, gieo thẳng sẽ tốn nhiều nước hơn. Đắp bờ giữ tích trữ nước. Trong lịch tưới trước vùng cao trước, thấp sau để lượng nước thất thoát từ vùng cao, chảy xuống vùng thấp tránh lãng phí… Đó là những cách làm mà HTX Hưng Châu đã áp dụng theo ông Nguyễn Văn Hảo chủ nhiệm HTX.

Để bảo đảm đủ nước chống hạn trong vụ đông xuân và hè thu năm nay, ngoài sự chủ động sáng tạo của các trạm, các xí nghiệp thì Công ty Thủy nông Nam cũng đã có sự chỉ đạo sát sao cụ thể khoa học, tập trung nguồn lực cao nhất cho việc chống hạn. Theo ông Bạch Hưng Tuyên – Giám đốc Công ty thì lịch cung cấp nước cho từng địa phương, từng xứ đồng được các trạm căn cứ vào tình hình cụ thể của trạm mình xây dựng thông qua xí nghiệp tập hợp xây dựng thành lịch chung của toàn bộ hệ thống, căn cứ vào đó để công ty chỉ đạo. Ngoài ra căn cứ vào tình hình thực tế để công ty điều hành lịch, cấp nước cho các địa phương một cách khoa học nhất. Phối hợp với các địa phương trong hệ thống để tuyên truyền phổ biến các biện pháp tiết kiệm nước… Ngoài ra, công ty còn xây dựng các trạm bơm dã chiến để ứng phó khi mực nước xuống thấp, lắp các máy bơm trục ngang tại các trạm đầu nguồn để tận dụng triệt để nguồn nước... Để phục vụ tưới tiêu cho vụ đông xuân – hè thu 2014, công ty đã đầu tư hơn 44 tỷ đồng để nạo vét kênh mương 33 tỷ đồng, sửa chữa cơ điện, 6,3 tỷ đồng tu sửa máy bơm dầu dự phòng và dầu chống hạn 2,7 tỷ đồng…

Anh Tuấn