Văn hóa - Sức mạnh nội sinh, động lực phát triển Nghệ An trong kỷ nguyên mới

Văn hóa xứ Nghệ - bản sắc độc đáo trong kho tàng văn hóa dân tộc

Mở đầu tham luận, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An nhấn mạnh: Trong dòng chảy chung của văn hóa dân tộc, Nghệ An từ lâu đã được khẳng định là một tiểu vùng văn hóa đặc sắc, hội tụ tinh hoa, lắng đọng lịch sử và hun đúc nên những phẩm chất truyền thống cao quý của con người xứ Nghệ. Trái tim và tâm hồn của bao thế hệ người dân nơi đây đã kiến tạo nên mạch nguồn văn hóa riêng biệt, không trộn lẫn với bất kỳ vùng văn hóa nào khác.

Cộng đồng các dân tộc Nghệ An đã sáng tạo, gìn giữ và lưu truyền một kho tàng văn hóa vật thể và phi vật thể đa dạng, giàu bản sắc, mà hơn hết là dân ca ví, giặm - di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được UNESCO vinh danh; nhiều công trình kiến trúc, nghệ thuật, lịch sử, văn hóa đặc sắc.

Con người Nghệ An, với phẩm chất hiếu học, nghĩa tình, kiên cường trong đấu tranh nhưng mềm mại, tài hoa trong nghệ thuật, đã góp phần làm nên bản sắc riêng có.

Mảnh đất này sinh ra những bậc anh hùng, trí thức, văn nhân nổi tiếng, như Mai Hắc Đế, bà chúa thơ Nôm - Hồ Xuân Hương, nhà cải cách Nguyễn Trường Tộ, chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu… Hồn thiêng sông núi cũng đã hun đúc, làm nên một Xô viết Nghệ Tĩnh anh hùng, cùng những chiến sĩ cộng sản ưu tú; tiêu biểu là Chủ tịch Hồ Chí Minh - kết tinh rực rỡ nhất của văn hóa, trí tuệ, khí phách Việt Nam.

Những giá trị ấy không chỉ là di sản quá khứ, mà còn là sức mạnh tinh thần cho hiện tại và tiếp nối, phát huy, với khát vọng vươn lên trong tương lai, đưa Nghệ An phát triển nhanh và bền vững.

5 nhóm giải pháp trọng tâm

Nhấn mạnh quan điểm xuyên suốt: “Văn hóa là nền tảng - Thông tin là mạch dẫn - Thể thao là sức mạnh - Du lịch là nhịp cầu kết nối”, cùng phương châm “Quyết liệt hành động, khát vọng cống hiến”; Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An đưa ra đề xuất 5 nhóm giải pháp để bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống và định hình bản sắc văn hóa dân tộc trong kỷ nguyên mới trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

Một là, lấy con người là trung tâm, tập trung xây dựng con người Nghệ An trí tuệ, hiếu học, nhân ái, nghĩa tình; biết giữ gìn bản sắc nhưng sẵn sàng hội nhập. Từ trường học đến cộng đồng, cần đưa tinh hoa văn hóa xứ Nghệ vào đời sống, để thế hệ trẻ thấm nhuần, tự hào và quảng bá văn hóa truyền thống.

Những mô hình “dạy dân ca trong trường học”, “giáo dục địa phương”, tổ chức không gian trải nghiệm di sản tại bảo tàng, di tích… được tổ chức thời gian qua đã chứng minh rằng, giới trẻ không hề thờ ơ với truyền thống. Khi văn hóa thấm vào tâm hồn, họ sẽ trở thành lực lượng quan trọng để sáng tạo, bảo vệ bản sắc trước làn sóng hội nhập quốc tế.

Hai là, bảo tồn, phát huy giá trị, gắn kết gìn giữ di sản văn hóa dân tộc với việc đánh thức tiềm năng du lịch không để di sản bị đóng băng. Đầu tư bảo tồn các di tích, làng nghề, lễ hội truyền thống để gìn giữ, kết nối thành hành trình trải nghiệm. Bổ sung nguồn lực, cơ chế, chính sách để phát huy vai trò của nghệ nhân trong thực hành và trao truyền di sản. Đưa di sản dân ca ví, giặm tiếp tục vang xa, được bảo tồn, phục dựng và “biến” thành sản phẩm du lịch đặc sắc. Cần phải xây dựng tour đêm “Thanh âm ví dặm”, “Đêm thành cổ” “Mô tê show” hay “Lửa Xô viết”, “Trầm tích sông Lam”… để phát triển du lịch, phát triển kinh tế đêm.

Xây dựng thương hiệu du lịch Nghệ An dựa trên giá trị văn hóa - lịch sử, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương. Hình thành các sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù như: Lễ hội Làng Sen, Lễ hội sông nước Cửa Lò, Lễ hội Đền Cờn, Festival ví dặm.., du lịch cộng đồng ở miền Tây Nghệ An. Xây dựng các tuyến du lịch gắn kết nhiều loại hình theo các chủ đề như: “Hành trình về nguồn”, “Con đường Di sản”, “Dấu chân Bình ngô”...

Ba là, huy động sức mạnh cộng đồng và nguồn lực xã hội. Văn hóa thuộc về nhân dân, nên cần phát động phong trào toàn dân bảo tồn di sản, khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư. Việc xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa – thể thao hiện đại từ tỉnh đến cơ sở, trong đó có trung tâm văn hóa – thể thao đa chức năng quy mô lớn, là giải pháp nâng cao đời sống tinh thần nhân dân và tổ chức sự kiện quy mô cấp vùng và toàn quốc.

Bốn là, phát triển công nghiệp văn hóa, đưa Nghệ An ra thế giới. Thực tế đã chứng minh, những chương trình nghệ thuật, điện ảnh, sự kiện văn hóa - giải trí lớn có thể mang lại doanh thu khổng lồ, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Vì vậy, tỉnh cần quan tâm khuyến khích mọi nguồn lực đầu tư vào du lịch văn hóa, nghệ thuật, điện ảnh, thiết kế, truyền thông…; quảng bá hình ảnh Nghệ An ra thế giới, để văn hóa trở thành thương hiệu, là “hộ chiếu mềm” của tỉnh trên bản đồ hội nhập.

Năm là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa. Xây dựng hệ thống bảo tàng số, thư viện số, tham quan di tích ảo 3D, 4D, ứng dụng thuyết minh tự động bằng nhiều ngôn ngữ. Phát triển các nền tảng số giới thiệu di sản Nghệ An đến bạn bè quốc tế. Khuyến khích sáng tạo nội dung số về văn hóa Nghệ An trên mạng xã hội, để lan tỏa giá trị truyền thống tới giới trẻ.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An cũng khẳng định: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và định hình bản sắc dân tộc ở Nghệ An là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài; là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành và mỗi người dân xứ Nghệ.

Với sự nỗ lực, quyết tâm cao, với tinh thần đồng lòng của toàn xã hội, Nghệ An sẽ trở thành tỉnh phát triển toàn diện, giàu bản sắc, xứng đáng là quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, đóng góp tích cực cho nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.