Văn tự cổ của người Thái trên lá cây có nguy cơ thất truyền

(Baonghean.vn) - Các văn bản viết bằng chữ Thái Lai Pao hiện trên địa bàn Kỳ Sơn, Nghệ An còn rất ít và những người biết sử dụng lại càng hiếm hoi, vì vậy nguy cơ thất truyền là điều dễ hiểu.

Gia đình ông Vi Thanh Tuấn bản Kèo Lực 2, xã Phà Đánh là một trong những chủ nhân may mắn còn lưu giữ được bộ sách cổ viết trên lá cây bằng chữ Lai Pao của dân tộc Thái.

Ông Vi Thanh Tuấn là thế hệ thứ 4 lưu giữ được bộ sách cổ viết trên lá cây. Ảnh: Lữ Phú

Theo ông Tuấn, bộ sách này được gia đình ông lưu giữ đến nay đã qua 4 thế hệ. Bộ sách gồm 5 cuốn, có bìa được làm bằng gỗ, với các hình vẽ khác nhau, có chiều dài khoảng chừng 25cm, rộng 5cm được kết với nhau bằng sợi dây gai xuyên ở chính giữa cuốn sách. Loại chữ và hoa văn được vẽ trên lá cây này rất hiếm gặp.

Một cuốn sách cổ bằng chữ Thái Lai Pao. Ảnh: Lữ Phú

Mặc dù là người lưu giữ và bảo quản bộ sách cổ đã gần 40 năm nay, nhưng ông Vi Thanh Tuấn cũng như nhiều vị cao niên khác trong bản cũng không thể đọc được dạng chữ viết này. Theo ông Tuấn, gia đình giữ quyển sách này là muốn đưa dịch sang Tiếng Việt để bày cho con cháu hiểu về chữ cổ của người Thái trước đây.

Gia đình ông Kha Ngọc Minh bản Xốp Tụ, xã Mỹ Lý cũng đang giữ một cuốn sách tương tự. Với ông Minh, sách cổ được xem là báu vật, bởi đó là sự tỷ mẩn, khéo léo và kỳ công để tạo nên nó và đặc biệt là nội dung ẩn chứa bên trong, chủ yếu là kể lại những câu chuyện dân gian mang đậm bản sắc của người Thái như truyền thuyết lập bản, lập mường, chuyện kể về quá trình chống giặc ngoại xâm...

Ông Kha Ngọc Minh lưu giữ cuốn sách hiện có. Ảnh: Lữ Phú.

Tên gọi Lai Pao theo tiếng Thái nhóm “Tay Mương” có nghĩa là “chữ viết của người Thái vùng dọc sông Pao”. Sông Pao (tiếng Thái gọi là Nặm Pao) là tên gọi con sông Cả (sông Lam) của người Việt ở tỉnh Nghệ An. Được biết, cuối thế kỷ XIX, người Thái vùng Sông Pao này vẫn còn sử dụng loại văn tự này trong đời sống hàng ngày.

Tuy nhiên, hiện nay theo thống kê chưa đầy đủ của Phòng Văn hóa thông tin huyện Kỳ Sơn, trên địa bàn hiện chỉ có hơn 10 bộ. Theo đó, những người còn biết sử dụng chữ Thái còn rất ít, bởi phần lớn là những người đã cao tuổi, già yếu, còn người trẻ hầu như không ai biết sử dụng.

Theo ông Lô Văn Liệu, Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý: Những quyển sách này hiện nay còn rất ít, vì vậy nếu không lưu giữ, không bảo tồn thì một ngày sẽ không còn. Do đó, các cơ quan chuyên môn cần nghiên cứu, có biện pháp lưu giữ để lại cho con cháu sau này, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.

Lữ Phú