Sơ đồ 3-4-3 thực chất được xuất phát từ 3-5-2 vốn đã không còn được ưa chuộng từ lâu bởi tính mạo hiểm và yêu cầu khắt khe về con người của nó. Một trong những HLV áp dụng thành công sơ đồ này là HLV Antonio Conte khi dẫn dắt Chelsea vô địch mùa 2014/15. Để khắc chế sơ đồ này, buộc các đối thủ cũng phải dùng chính 3-4-3 để khắc chế lại. Kết thúc mùa giải năm đó, 18/20 đội Ngoại hạng Anh áp dụng sơ đồ này, đồng thời có tới 135 lần các đội chơi với 3 hậu vệ, nhiều hơn 22 lần mùa trước đó.
Thủ môn
Thứ nhất, yêu cầu của thủ môn trong sơ đồ này là sải tay dài, phản xạ tốt bởi điểm yếu của sơ đồ này là thường xuyên phải đón nhận những tình huống sút xa. Nguyên nhân là bởi đối thủ buộc phải sút xa khi vấp phải hệ thống phòng ngự và trung tuyến dày đặc, nhiều lớp.
 |
| Thủ môn Văn Lâm có lợi thế về chiều cao và sải tay dài. Ảnh: Trung Kiên |
Và đó là lý do HLV Park đã triệu tập Văn Cường (1m86), Tuấn Mạnh (1m80) và Văn Lâm (1m88) dù cho Nguyên Mạnh (1m77) đang có phong độ tốt nhất tại V.League 2019. Với sải tay dài, Văn Lâm luôn tạo được cảm giác yên tâm mỗi khi phải không chiến hoặc bị đối phương dứt điểm từ xa.
Trung vệ
Vị trí 3 trung vệ cần có những cầu thủ giỏi bắt bài đối phương, giữ vị trí tốt và giỏi 1 vs 1, đặc biệt là cầu thủ chơi ở vị trí trung tâm. Cầu thủ này cần có khả năng đọc trận đấu tốt và mạnh trong khâu bọc lót. Đặc biệt, phải là người có tốc độ tương đối nhanh để lót kịp khi phản công.
 |
| Quế Ngọc Hải đang phải đá vào vị trí của Đình Trọng. Ảnh: Trung Kiên |
Khi Đình Trọng chưa gặp chấn thương, anh được xếp đá trung tâm, còn những trận đấu gần đây, Quế Ngọc Hải là người đá vị trí này, hai bên là Tiến Dũng (trái) và Duy Mạnh (phải). Ở trận đấu gặp Thái Lan, Quế Ngọc Hải làm tốt hơn với những đường phất bóng dài vượt tuyến lên cho Văn Toàn bứt tốc.
Tiền vệ trung tâm 1
Vị trí này cần 1 cầu thủ hạn chế dâng cao, thường xuyên lùi về sâu khi tham gia phòng ngự. Cầu thủ này không cần quá nổi trội về mặt đánh chặn từ xa, nhưng cần biết bọc lót hợp lý cho hàng phòng ngự. Nếu có khả năng chuyền dài tốt, có thể tạo ra nhiều cơ hội nguy hiểm cho các tiền đạo phía trên. Thông thường, HLV Park sử dụng Xuân Trường Hoặc Hùng Dũng cho vị trí này.
Tiền vệ trung tâm 2
Đây là vị trí cốt lõi trong sơ đồ 3-4-3, cần có một cầu thủ có sức mạnh nền thể lực cực sung mãn, biết đánh chặn từ xa và nếu chuyền tốt cũng là một lợi thế. Xông xáo khi cần thiết và đầu óc đúng thời điểm. Phối hợp tốt, có thể hoạt động rộng là ưu tiên hàng đầu cho những cầu thủ chơi ở khu vực giữa sân. Vị trí này đòi hỏi những tiền vệ trung tâm khá toàn diện, cả trong tấn công lẫn phòng ngự.
 |
| Tiền vệ Tuấn Anh là cầu thủ có khả năng thoát "pressing" rất tốt. Ảnh: Trung Kiên |
Vị trí này vốn thuộc về Đức Huy hoặc Huy Hùng, nhưng khá bất ngờ, ở trận đấu gặp Thái Lan, Tuấn Anh lại được chọn và đảm nhiệm quá tốt nhiệm vụ nói trên. Khả năng phòng ngự của Tuấn Anh đã khiến nhiều người nhầm tưởng rằng HLV Park tung hai tiền vệ trung tâm có xu hướng tấn công.
Hậu vệ cánh trái và phải
Những cầu thủ chơi chạy cánh là một trong những cầu thủ lên công về thủ tốt và có nền tảng thể lực sung mãn. Tạt bóng tốt cũng là một yếu tố mà các HLV thường tính đến. Đặc biệt, 2 vị trí này cần chọn lựa một bên là cầu thủ có khả năng thủ tốt hoặc công thủ toàn diện và một bên là cầu thủ thiên hướng công hơn dễ gây đột biến bằng kỹ thuật cá nhân.
 |
| Trọng Hoàng đáp ứng được yêu cầu vì có thể lực sung mãn. Ảnh: Trung Kiên |
Và Trọng Hoàng là ưu tiên hàng đầu cho vị trí này tại ĐTQG, cánh phải của ĐT Việt Nam cũng thường xuyên dâng cao so với cánh trái ở trận Thái Lan, bất chấp sức tấn công của Thái Lan được dồn ở cánh này khi có Titiphan, Phitiwat và Theerathon.
Tiền đạo trái – phải
Đây là vị trí cần cầu thủ thiên hướng công hơn dễ gây đột biến bằng kỹ thuật của chính mình. Sút tốt, chạy nhanh, dẻo, kỹ thuật cá nhân khéo léo. Trận gặp Thái Lan, Quang Hải và Văn Toàn là hai gương mặt được chọn. Công Phượng hoặc Văn Đức cũng đã là cặp ăn ý với Quang Hải tại AFF Cup 2018 và Asian Cup 2019.
 |
| Tốc độ của Quang Hải và Văn Toàn rất phù hợp cho vị trí tiền đạo lùi. Ảnh: Trung Kiên |
Trung phong
Lựa chọn hài hòa nhất vẫn là một tiền đạo không chiến tốt, giỏi làm tường, có khả năng độc lập tác chiến hoặc có kỹ năng cá nhân. Khi triệu tập ĐTQG, HLV Park đã chọn Anh Đức và Tiến Linh, dĩ nhiên Hồ Tuấn Tài không đáp ứng được yêu cầu này dù có phong độ 8 bàn tại V.League 2019. Đáng tiếc là Tiến Linh đã chơi mờ nhạt vì còn non kinh nghiệm và không thể tự độc lập tác chiến.
 |
| Trận gặp Thái Lan, Tiến Linh không khỏa lấp được vai trò của Anh Đức. Ảnh: Trung Kiên |
Tuy 3-4-3 chỉ với ba cầu thủ hậu vệ, nhưng sơ đồ này tỏ ra rất chắc chắn trong việc phòng ngự nếu biết chọn cầu thủ phù hợp. Điểm yếu cố hữu của sơ đồ này chính là việc chống phản công tương đối kém. Sơ đồ 3 trung vệ cũng chưa bao giờ được đánh giá cao ở khả năng chống bóng bổng từ hai biên.
Đây cũng là lý do khiến ĐT Việt Nam gặp khá nhiều khó khăn trên sân Thammasat khi bị đối phương phản công, đặc biệt là khi Trọng Hoàng đã rời sân và Văn Thanh không kịp lui về, không giữ được cư ly đội hình.
HLV Park cũng đã đoán cầu thủ Thái Lan sẽ thường xuyên tạt bóng từ hai cánh và yêu cầu các thủ môn phải tập trung đối phó với bóng bổng. Ngược lại, ĐT Việt Nam lại rất mạnh trong việc phản công, phòng ngự chủ động, đối đầu với lối chơi lên bóng chậm rãi vì đã có Tuấn Anh hay Huy Hùng, Đức Huy và Hùng Dũng ở giữa càn quét.
"Khi cần tấn công, 1 hậu vệ biên sẽ lên tham gia tấn công và vẫn giữ được đủ người nơi hàng tiền vệ. Nếu phòng ngự, hai cầu thủ này sẽ trở thành hậu vệ biên. Sơ đồ này không phải là mới, giảng viên FIFA đã từng khuyên các HLV không nên đá 3-5-2 vì yêu cầu các hậu vệ biên phải di chuyển nhiều.
Muốn đá được chiến thuật này, các cầu thủ phải có thể lực tốt, đặc biệt là hậu vệ biên và tiền vệ biên. Với Trọng Hoàng và Văn Hậu, HLV Park đã mạnh dạn áp dụng và cải tiến sơ đồ này thành 3-4-3".
 |
| Đội hình xuất phát ĐT Việt Nam trận gặp Thái Lan ngày 5/9. Ảnh: VFF |
HLV Akira Nishino cũng không phải là một nhà cầm quân tầm thường, các cầu thủ Thái Lan, đặc biệt là Chanathip đã khai thác rất tốt khoảng trống giữa Duy Mạnh và các cầu thủ còn lại mỗi khi Trọng Hoàng hoặc Văn Thanh dâng cao. Cũng chính vì điều này, HLV Park buộc phải tung Văn Hậu vào thay để gia cố hàng thủ ở phút 74, thời điểm hàng thủ gặp nhiều áp lực nhất.
Kết luận
Tại giải giao hữu M-150 Cúp hồi 2017, HLV Park bắt đầu áp dụng sơ đồ 3-4-3 cho U23 Việt Nam. Đặc điểm của sơ đồ này là cầu thủ càng chơi càng vận hành tốt và để khắc chế sơ đồ 3-4-3, hoặc phải có đẳng cấp trội hơn hẳn, hoặc phải có một nền tảng, kỷ luật chiến thuật và thể lực rất tốt.
Đội hình 3-4-3 mang dáng dấp của xu hướng tấn công, nhưng thực tế khi phòng ngự lại biến hóa thành 5-4-1 hoặc 5-2-3. Khoảng trống tốt nhất mà đối phương có thể khai thác nằm giữa các hậu vệ cánh và 3 trung vệ vì cặp tiền vệ trung tâm nhiều khi không thể quán xuyến.
Hai cầu thủ quan trọng nhất và cũng dễ trở thành điểm yếu nhất là hai hậu vệ biên thì đã được HLV Park “cố định” bằng hai cầu thủ công thủ toàn diện là Văn Hậu và Trọng Hoàng, khi họ lui về hỗ trợ được thì đội hình này trở nên rất chắc chắn.
 |
| HLV Park Hang-seo đang thành công với sơ đồ 3-4-3 vì lựa chọn cầu thủ phù hợp. Ảnh: Trung Kiên |
Khi sử dụng sơ đồ 3 trung vệ, HLV Park có thể phục vụ mọi ý đồ, từ phòng ngự, kiểm soát, tới tấn công. Đặc điểm riêng của sơ đồ này là không có chỗ cho sự mất tập trung. Sơ đồ 3 trung vệ sẽ là rất khó bị đánh bại nếu được triển khai đúng. Còn nếu vận hành sai, chọn người sai, hậu quả là khôn lường. Với các cầu thủ tấn công của HAGL, họ không chỉ có kỹ thuật, cầm bóng tốt mà còn đáp ứng rất tốt yêu cầu của sơ đồ 4 tiền vệ và 3 tiền đạo.
Sơ đồ chiến thuật hiện tại của ĐT Việt Nam rõ ràng là một bài toán quá khó với cả Đông Nam Á. Không những vậy, nhiều đội hàng đầu châu Á cũng gặp khó khăn. Với ĐT Việt Nam lúc này khi đối mặt với những đội bóng như Nhật Bản, Iran hay Hàn Quốc, chúng ta mới bị khoan thủng. Với Thái Lan, dù có hàng tiền vệ mạnh, kỹ thuật tốt, chơi với 2 tiền đạo trung phong thì chúng ta vẫn giữ sạch lưới là điều dễ hiểu.
Tới nay, các đội tuyển của Việt Nam đã có 3 năm áp dụng sơ đồ 3-4-3, nên tỷ lệ vận hành chuẩn lại càng cao. Thực tế với sơ đồ này, ĐT Việt Nam không gặp bất lợi về chiến thuật, mà thường chỉ thua khi đối phương ở trình độ quá cao, hoặc một số cá nhân đồng loạt thi đấu dưới sức. Nên người hâm mộ có thể yên tâm rằng tại vòng loại World Cup 2022, dù có xếp đầu bảng G hay không thì cũng không có chuyện ĐT Việt Nam để thua một cách dễ dàng hay mắc sai lầm ngớ ngẩn.
