Vì sao một số chợ ở Nghệ An xây xong lại bị bỏ hoang?
Địa bàn Nghệ An có khá nhiều công trình chợ được đầu tư tiền tỷ, tuy nhiên một số chợ vẫn không thu hút được người dân vào mua, bán, dẫn đến tình trạng chợ “bỏ hoang” lãng phí.
Nhiều chợ vừa xây xong đã bỏ hoang
Nằm ở vị trí trung tâm xã Hưng Đông, thành phố Vinh, năm 2018, chợ Hưng Đông được đầu tư xây dựng với kinh phí 5,7 tỷ đồng. Sau khi hoàn thành đưa vào sử dụng, chợ được kỳ vọng phục vụ nhu cầu kinh doanh hàng hóa của người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế của địa phương, góp phần chấn chỉnh tình trạng chợ cóc, chợ tạm gây mất mỹ quan đô thị. Tuy nhiên, sau lễ khai trương, chợ này lâm vào cảnh cửa đóng then cài vì không có người dân vào mua bán.
Chợ Hưng Đông được xây dựng trên diện tích 3.600 m2 gồm 1 đình chính và 2 dãy ki ốt bán hàng và các công trình phụ trợ như nhà vệ sinh, bể chứa nước sạch, hệ thống phòng cháy, chữa cháy, mương tiêu thoát nước thải.
Thời điểm này theo quan sát, chúng tôi thấy chợ Hưng Đông vắng vẻ, chỉ có vài tiểu thương bán thịt trước cổng chợ. Một tiểu thương cho hay: “Nguyên nhân chợ Hưng Đông vắng khách là một phần do ở khu vực này gần với chợ Già, xã Hưng Tây (Hưng Nguyên), chợ Quán Bàu nên người dân không đến đây mua hàng hóa”.
Hiện nay chợ Hưng Đông một số hạng mục đã xuống cấp, như hệ thống phòng chống cháy đã bị rỉ sét, một số cửa kính bị vỡ, khu vực nền chợ phía trong cỏ mọc um tùm, một số ki ốt người dân làm chỗ phơi quần áo.
Ông Nguyễn Văn Khiêm - Chủ tịch UBND xã Hưng Đông cho biết, lâu nay xã đã rất nỗ lực vào cuộc, tổ chức các hội chợ, trong đó giao cho mỗi tổ chức, đoàn thể 1 gian hàng, để duy trì hoạt động của chợ, nhưng chỉ sau thời gian ngắn chợ lại vắng hoe.
Cũng nằm trong tình cảnh trên, chợ Tân Long (xã Tân Long, huyện Tân Kỳ) nhiều năm qua vắng bóng tiểu thương. Hiện nay chợ bỏ hoang, đình chợ bị biến thành nơi chăn thả trâu vì xung quanh cỏ mọc um tùm. Khu vực đình chợ được người dân sử dụng đánh bóng chuyền, cầu lông. Nhiều hạng mục chợ bị xuống cấp nghiêm trọng, một số vị trí mái tôn đã bị gãy và thủng, hàng rào chắn phía sau chợ sắt thép đã bị rút hết còn trơ khung bê tông.
Được biết, chợ Tân Long được xây dựng từ năm 2009, trị giá 1,1 tỷ đồng được huy động vốn từ ngân sách Nhà nước và nhân dân đóng góp.
Tương tự, khu vực chợ thực phẩm tươi sống thuộc Dự án LIFSAP chợ Bài Sơn, huyện Đô Lương sau nhiều năm xây dựng xong cũng đang bỏ hoang.
Đi vào phía sau, đình chợ thuộc Dự án LIFSAP, được đầu tư xây dựng khá đồng bộ. Tuy nhiên, tất cả đều bị bỏ hoang, hệ thống quầy bán thịt tươi sống lâu ngày không sử dụng đã xuống cấp như các cánh tủ bị hư hỏng, bong tróc nền xi măng, phía mặt bàn bụi phủ kín. Một số dãy ki ốt khác gần đó cũng không được sử dụng đúng mục đích, người dân gần đó dùng để chứa củi, làm nơi phơi đồ đạc, chăn màn.
Phía trong đình chợ không ai vào, khu vực sát với cổng chợ, các tiểu thương lại bày bán các loại hàng hóa.
Ông Đào Danh Hà - Chủ tịch UBND xã Bài Sơn cho biết: chợ Bài Sơn xây dựng xong đưa vào sử dụng từ năm 2019, có vốn đầu tư gần 2 tỷ đồng, với tổng diện tích gần 2.000m2 do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm chủ đầu tư. Công trình chợ được thiết kế trên 20 sạp thực phẩm tươi sống, ngoài ra còn có các hạng mục đồng bộ như nhà vệ sinh, mương thoát nước, điện…
Hiện nay, xã đang tiếp tục triển khai các giải pháp để tuyên truyền, vận động các tiểu thương vào khu vực chợ đình chợ thực phẩm tươi sống được đầu tư hạ tầng đồng bộ để bán hàng. Tuy nhiên, việc này xem ra rất khó khăn bởi người mua hàng thường có thói quen mua ở phía gần ngoài cổng chợ.
Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh đang còn khá nhiều chợ khác xây dựng xong bỏ hoang như chợ Long Sơn (thuộc xã Long Sơn, huyện Anh Sơn), chợ Cô Ba (xã Châu Bình, huyện Quỳ Châu), chợ Đồng Vàng (xã Hưng Phúc, huyện Hưng Nguyên), chợ Tiền Phong (xã Tiền Phong, huyện Quế Phong)…
Cần có giải pháp để chợ phát huy hiệu quả
Theo báo cáo của Sở Công Thương, hiện nay, trên địa bàn toàn tỉnh có 371 chợ dân sinh đang hoạt động gồm 7 chợ hạng I, 20 chợ hạng II, 240 chợ hạng III, 104 chợ chưa được xếp hạng. Tổng số hộ kinh doanh trong chợ trên địa bàn tỉnh khoảng 73.000 hộ, thu hút khoảng 81.000 lao động. Các ngành hàng kinh doanh chính tại chợ hiện nay là thực phẩm tươi sống, tạp hoá, nông sản khô và sơ chế, sản phẩm của hộ sản xuất nhỏ...
Về cơ sở hạ tầng, có 154 chợ kiên cố, trong đó có nhiều chợ thu hút đầu tư có quy mô khá lớn như: Khu thương mại dịch vụ kết hợp chợ truyền thống Đô Lương, chợ Kim Sơn - Quế Phong, chợ Hoàng Mai, chợ Tân Kỳ… Có 133 chợ bán kiên cố, 84 chợ cơ sở vật chất tạm bợ.
Ông Nguyễn Văn Hiệp - Trưởng phòng Quản lý thương mại Sở Công Thương cho biết: Hiện nay, do việc thay đổi thói quen mua sắm và tiêu dùng của người dân từ mua bán trực tiếp sang hình thức thương mại điện tử nên người dân vào trao đổi buôn bán tại chợ ngày càng ít dẫn đến hoạt động của các chợ truyền thống đang gặp khó khăn.
Một số chợ hoạt động không hiệu quả hoặc hiệu quả chưa cao, trong tổng số 371 chợ trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 205 chợ hoạt động có hiệu quả, 128 chợ hiệu quả hoạt động chưa cao, 38 chợ hoạt động chưa hiệu quả. Mặt khác, cơ sở vật chất nhiều chợ lâu nay chưa được quan tâm đầu tư, cải tạo nên đã xuống cấp nhất là hệ thống cấp thoát nước, vệ sinh môi trường, ảnh hưởng đến thương nhân và người dân đến mua sắm tại chợ.
Cũng theo ông Nguyễn Văn Hiệp, để chợ truyền thống hoạt động hiệu quả Sở Công Thương đưa ra các giải pháp: Với các chợ hoạt động kém hiệu quả như hiện nay, cần phải thực hiện phương án chuyển đổi mục đích sử dụng. Cụ thể, các chợ ở địa bàn thành phố, thị xã, trung tâm các huyện cần thực hiện chuyển đổi mô hình, ưu tiên thu hút các doanh nghiệp đầu tư chợ truyền thống và kinh doanh các tổ hợp dịch vụ thương mại.
Các chợ truyền thống ở khu vực nông thôn cần rà soát để đề xuất ngành liên quan có các cơ chế chính sách hỗ trợ, cải tạo hạ tầng đáp ứng các quy định về phòng cháy chữa cháy, an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường. Đặc biệt, cần hỗ trợ các tiểu thương đào tạo kỹ năng về thương mại điện tử bán hàng trực tuyến, kết hợp với bán hàng trực tiếp. Bồi dưỡng nâng cao kiến thức cho đội ngũ cán bộ quản lý hệ thống chợ, đảm bảo đủ năng lực, trách nhiệm quản lý nghiệp vụ.
Đặc biệt, với những chợ mới sắp được được đầu tư xây dựng, các địa phương cần khảo sát, quy hoạch nơi đông dân cư, nhu cầu mua bán thiết thực, như gắn với các khu đô thị, khu công nghiệp… tránh tình trạng chợ đưa vào sử dụng không có người mua bán.
Từ thực tế nêu trên, nhiều ý kiến cho rằng, chợ đã xây dựng xong không được đưa vào sử dụng, các cơ quan chức năng cần phải làm rõ nguyên nhân và xem xét trách nhiệm của cá nhân, đơn vị triển khai. Trước khi khởi công dự án, chủ đầu tư và các ngành chức năng địa phương đã đánh giá tiềm lực, tiềm năng và hiệu quả công trình chợ chưa; Hay chỉ khảo sát sơ bộ rồi xây dựng khi không triển khai được đành bỏ hoang? Bất kể dự án nào khi triển khai chậm trễ nhiều năm đều để lại thiệt hại kinh tế, ảnh hưởng đến đời sống kinh doanh của người dân và sự phát triển của các vùng miền. Nếu có sự thất thoát, lãng phí, cần xác định rõ trách nhiệm của các cá nhân, tập thể... để có các biện pháp xử lý phù hợp./.
