Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh - nâng tầm trí tuệ dân tộc

Sáng 3/6, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã tới dự và phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.

Báo Nghệ An trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu:

"Thưa các vị đại biểu, các vị khách quý,

Thưa các đồng chí,

Hôm nay, tôi rất vui mừng đến dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam - tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam. Thay mặt Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, tôi nhiệt liệt chào mừng các đồng chí đại biểu về dự Đại hội và qua các đồng chí, cho tôi gửi lời thăm hỏi chân tình và lời chúc tốt đẹp nhất tới tất cả các thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cũng như đội ngũ trí thức cả nước.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Đại hội.

Thưa toàn thể Đại hội,

Chúng ta đều đã biết, trải qua mấy ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, cha ông ta đã từng rút ra triết lý: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu. Trong thời đại ngày nay, Đảng ta cũng nhiều lần khẳng định: Tri thức luôn là nền tảng tiến bộ xã hội, đội ngũ trí thức là lực lượng nòng cốt sáng tạo và truyền bá tri thức. Trí thức Việt Nam là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt quan trọng trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt là trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, xây dựng kinh tế tri thức, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là trực tiếp nâng tầm trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nước, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng và chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị. Đầu tư xây dựng đội ngũ trí thức là đầu tư cho phát triển bền vững.

Trong suốt mấy chục năm qua, đội ngũ trí thức Việt Nam không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, giàu tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, luôn gắn bó và đồng hành với sự nghiệp cách mạng của đất nước do Đảng ta lãnh đạo vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Bằng những hoạt động sáng tạo, đội ngũ trí thức nước ta đã có những đóng góp to lớn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, được Đảng, Nhà nước, toàn xã hội ghi nhận và đánh giá cao.

Đào tạo, xây dựng và phát huy sức mạnh của đội ngũ trí thức đáp ứng đòi hỏi của đất nước trong giai đoạn mới là trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội, trong đó có Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.

Qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, với 6 kỳ Đại hội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã khẳng định được vị trí, vai trò quan trọng của mình: Là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nơi quy tụ, đoàn kết đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ Việt Nam ở cả trong nước và ở nước ngoài, tạo điều kiện để đội ngũ trí thức đóng góp được nhiều nhất tâm huyết và trí tuệ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong nhiệm kỳ 5 năm (2010 - 2015), Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã có nhiều hoạt động phong phú, sáng tạo, đạt nhiều kết quả nổi bật. Liên hiệp Hội Việt Nam đã trở thành tổ chức giữ vai trò nòng cốt trong việc tập hợp, đoàn kết và động viên anh chị em trí thức khoa học và công nghệ tham gia tích cực giải quyết các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Liên hiệp Hội đã làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng lòng yêu nước, trách nhiệm công dân và tính tích cực xã hội đối với các hội viên, tạo dựng môi trường tốt để đoàn kết đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ. Tích cực tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước những vấn đề lớn về chủ trương, đường lối, chính sách; chủ động đẩy mạnh hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội, góp phần củng cố các luận cứ khoa học đối với những chương trình, đề án, dự án lớn trước khi cấp có thẩm quyền quyết định. Có nhiều đóng góp trong việc tuyên truyền, phổ biến kiến thức khoa học, công nghệ cho các tầng lớp nhân dân, góp phần xã hội hóa công tác giáo dục - đào tạo, nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài.

Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng thiết thực, phát triển khoa học và công nghệ, chăm sóc sức khỏe, nâng cao đời sống nhân dân, bảo vệ môi trường, xóa đói, giảm nghèo; là lực lượng quan trọng thúc đẩy phong trào nhân dân sáng tạo, áp dụng có hiệu quả những tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất, đời sống cũng như trong việc tổ chức các giải thưởng, hội thi, hội thi sáng tạo khoa học và công nghệ; đã chú trọng việc tôn vinh các tập thể, cá nhân tiêu biểu có nhiều đóng góp về khoa học và công nghệ.

Trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ chính trị của mình, tổ chức và hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật ở Trung ương cũng như các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cũng đã được củng cố, tăng cường và không ngừng phát triển. Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã có 140 hội thành viên. Tổng số hội viên của các hội thành viên lên tới trên 2,8 triệu người (tăng thêm 1 triệu người so với nhiệm kỳ trước). Đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ cả nước, đặc biệt là đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ thuộc hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật đã tăng nhanh về số lượng và nâng lên về chất lượng, có nhiều đóng góp cho sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ.

Nhiều người đã hăng say, tâm huyết nghiên cứu, sáng tạo, góp phần tạo bước phát triển trong nghiên cứu cơ bản, tạo cơ sở cho việc hình thành một số lĩnh vực khoa học và công nghệ đa ngành mới; đồng thời, đẩy mạnh nghiên cứu triển khai ứng dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; góp phần cải thiện năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế; một số lĩnh vực đã tiếp cận trình độ tiên tiến khu vực và thế giới.

Với những thành tích đó, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý. Nhân dịp này, một lần nữa, thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, tôi nhiệt liệt chúc mừng, biểu dương và cảm ơn những đóng góp, cống hiến to lớn đối với đất nước của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ nước nhà, của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.

Tuy nhiên, chúng ta cũng cần thẳng thắn thừa nhận rằng, hoạt động của Liên hiệp Hội còn chưa tương xứng với tiềm năng của tổ chức và của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, với yêu cầu và những đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Hệ thống tổ chức, bộ máy còn nhiều bất cập; nội dung và phương thức hoạt động hội chưa có nhiều đổi mới; môi trường tập hợp trí thức còn thiếu hấp dẫn, chưa đáp ứng yêu cầu mới đặt ra. Liên hiệp Hội chưa thật chủ động tham gia giải quyết những vấn đề lớn của đất nước; công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, đạo đức nghề nghiệp đối với trí thức còn chưa được coi trọng đúng mức; việc tổ chức ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống còn hạn chế. Liên hiệp Hội chưa thực sự là lực lượng nòng cốt đưa khoa học và công nghệ trở thành động lực chính phát triển bền vững đất nước.

Thưa toàn thể Đại hội,

Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang ra sức phấn đấu, phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, xây dựng nền tảng để sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Dự báo trong những năm tới, tình hình thế giới và trong nước tiếp tục có những diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin, tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển nhảy vọt trên nhiều lĩnh vực, tạo ra cả thời cơ và thách thức đối với mọi quốc gia. Tình hình đó đòi hỏi các tổ chức khoa học và công nghệ, đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ cả nước, đặc biệt là Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và đội ngũ các nhà khoa học thuộc Liên hiệp các Hội cần nỗ lực phấn đấu, có nhiều đóng góp to lớn hơn nữa cho sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Tôi cơ bản đồng tình với những phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhiệm kỳ VII (2015 - 2020) do lãnh đạo Liên hiệp Hội đã nêu ra trong Báo cáo trình Đại hội; đồng thời, nhấn mạnh, lưu ý thêm một số vấn đề sau:

Một là, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cần chủ động, tích cực hơn nữa trong việc quán triệt, triển khai thực hiện thắng lợi Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về phát triển khoa học và công nghệ. Phấn đấu sớm đạt được mục tiêu phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, làm cho khoa học và công nghệ thực sự là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Đồng thời, cần sát cánh cùng với ngành Giáo dục và Đào tạo tổ chức thực hiện có kết quả Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, phấn đấu tạo chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo để đến năm 2030, nền giáo dục nước ta đạt trình độ tiên tiến trong khu vực.

Hai là, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phải thực sự là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong sự nghiệp xây dựng đội ngũ trí thức Việt Nam, trước hết là đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về xây dựng đội ngũ trí thức, thực hiện Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức đến năm 2020, phấn đấu từng bước xây dựng đội ngũ trí thức lớn mạnh, đạt chất lượng cao, có số lượng và cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.

Đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, giúp anh chị em trí thức khoa học và công nghệ nhận thức sâu sắc trách nhiệm và làm tròn bổn phận của mình đối với đất nước, dân tộc; phát huy những phẩm chất tốt đẹp như lòng yêu nước, tính tích cực xã hội, tính nhân văn, đạo đức, lối sống theo truyền thống của dân tộc. Quan tâm bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp của người trí thức, đặc biệt là lớp trí thức trẻ; trọng dụng, tôn vinh những người có đóng góp thiết thực và hiệu quả. Làm sâu sắc hơn nữa các mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân với trí thức; giữa trí thức với Đảng, Nhà nước và nhân dân; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân trên nền tảng liên minh công nhân - nông dân - trí thức. Khẩn trương xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách nhằm phát huy có hiệu quả tiềm năng của đội ngũ trí thức.

Ba là, tiếp tục triển khai thực hiện tốt Chỉ thị của Bộ Chính trị khóa X về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, phấn đấu hoàn thành mục tiêu: đến năm 2020, xây dựng Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam thực sự trở thành tổ chức chính trị - xã hội vững mạnh ở Trung ương và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; giữ vai trò nòng cốt trong tập hợp, đoàn kết và phát huy năng lực sáng tạo của đội ngũ trí thức, đại diện cho tiếng nói của đội ngũ những người làm khoa học và công nghệ cả nước; góp phần đưa khoa học, công nghệ trở thành một trong những động lực quan trọng hàng đầu cho phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tập hợp đội ngũ, tập trung nguồn lực để đề xuất, tham mưu cho Đảng và Nhà nước những vấn đề quan trọng về đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước; tiếp tục chủ động thực hiện các hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong quá trình xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các chương trình, dự án, đề án lớn về kinh tế - xã hội trước khi cấp có thẩm quyền quyết định. Liên hiệp Hội Việt Nam phải thực sự trở thành một bộ phận tham mưu tin cậy của Đảng và Nhà nước, nhất là đối với công tác vận động trí thức.

Tạo môi trường và các điều kiện để trí thức đi đầu trong việc truyền bá những tinh hoa tri thức của nhân loại trong cộng đồng, góp phần thiết thực nâng cao dân trí; áp dụng có hiệu quả những tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống; tích cực, chủ động tham gia công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ mới; là lực lượng xung kích xây dựng phong trào thi đua sáng tạo khoa học kỹ thuật rộng khắp trong toàn quốc.

Khẩn trương củng cố, kiện toàn và phát triển hệ thống tổ chức ở Cơ quan Trung ương Liên hiệp Hội, các hội thành viên ở Trung ương và các liên hiệp hội tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động cho phù hợp với bối cảnh mới để nâng cao hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Hội, hình thành môi trường dân chủ, rộng mở, thuận lợi để tập hợp, đoàn kết đông đảo anh chị em trí thức khoa học và công nghệ hoạt động trên tất cả mọi lĩnh vực. Tạo điều kiện thuận lợi để anh chị em có nhiều đóng góp, cống hiến cho đất nước; đồng thời chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của anh chị em. Bên cạnh việc từng bước hoàn thiện mô hình tổ chức, cần chú trọng lựa chọn những cán bộ hoạt động hội, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo, có phẩm chất chính trị tốt, tận tụy với công tác hội, am hiểu công tác vận động trí thức.

Bốn là, xây dựng và phát triển Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam không chỉ là trách nhiệm và bổn phận của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ mà còn là trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền và các đoàn thể trong hệ thống chính trị. Vì vậy, cấp ủy và chính quyền các cấp cần nâng cao hơn nữa nhận thức về vai trò, vị trí của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong tình hình mới; đổi mới, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền; bổ sung, hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi, trong đó có việc bảo đảm kinh phí và các điều kiện vật chất cần thiết, để Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.

Thưa các vị đại biểu và các đồng chí,

Đảng và Nhà nước ta, nhân dân ta luôn tin tưởng và mong rằng, với truyền thống vẻ vang hơn 30 năm xây dựng và phát triển, với một đội ngũ đông đảo gần 3 triệu người, bao gồm nhiều nhà khoa học và công nghệ tài năng, tâm huyết, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ cả nước, sẽ tiếp tục có nhiều đóng góp to lớn hơn nữa cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước. Đặc biệt là trong nhiệm kỳ này, sẽ chủ động, tích cực hơn nữa, cùng với toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, làm cho nước ta phát triển nhanh và bền vững hơn trong thời gian tới.

Một lần nữa, tôi xin chúc các vị đại biểu và các đồng chí mạnh khỏe, hạnh phúc và có nhiều đóng góp xứng đáng cho Tổ quốc. Chúc Đại hội thành công tốt đẹp.

Xin trân trọng cảm ơn!"