Bảo vệ trẻ em khỏi 'cạm bẫy' trên không gian mạng

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Theo khảo sát “Tiếng nói trẻ em Việt Nam” năm 2024 của Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững (MSD) và Tổ chức Cứu trợ trẻ em quốc tế, có tới 83,9% trẻ em tham gia khảo sát có sử dụng điện thoại, 86,1% có sử dụng mạng xã hội.

Đối với trẻ em - đối tượng chưa có đầy đủ kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, khi tham gia hoạt động trên môi trường mạng có thể đối mặt với nhiều rủi ro. Nếu không có định hướng và sự quản lý, giám sát chặt chẽ của các bậc phụ huynh, trẻ em có thể tiếp xúc, bị tác động bởi những thông tin xấu, độc với những nội dung đồi trụy, bạo lực, không phù hợp với lứa tuổi.

Mặt khác, trẻ em trong giai đoạn dậy thì, đang phát triển là lứa tuổi dễ bị tác động, tổn thương về tâm lý. Các em luôn muốn chứng tỏ bản thân với bố mẹ, thầy cô, bạn bè, vì vậy, rất dễ có những suy nghĩ lệch lạc, dẫn đến hành động sai trái khi tiếp cận những thông tin xấu trên mạng xã hội.

Thực tế thông qua môi trường mạng, một số trường hợp trẻ em, nhất là trẻ em gái ở vùng khó khăn, vùng sâu đã bị các đối tượng xấu dụ dỗ, lôi kéo “việc nhẹ, lương cao” nhưng thực chất là lừa bán hoặc bóc lột sức lao động. Thời gian qua, lực lượng chức năng đã kịp thời ngăn chặn một số vụ việc như trên.

Điển hình, ngày 5/3/2025, Công an thị trấn Cầu Giát, huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An) đã bàn giao 2 cháu H'Nữ B và H'Cát B cho Công an phường Thống Nhất và đại diện buôn Blung 1A, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk.

Theo trình bày, 2 cháu H'Nữ B và H'Cát B đã nghe theo lời của 1 đối tượng quen trên mạng xã hội rủ ra miền Bắc làm "việc nhẹ, lương cao”. Người này hướng dẫn 2 cháu giấu gia đình, bắt xe khách từ Đắk Lắk ra Hà Nội.

Nghe theo lời dụ dỗ của đối tượng, tối 3/3/2025, 2 cháu rủ nhau trốn nhà, bắt xe khách đi Hà Nội. Đến tối 4/3, khi đến địa phận thị trấn Cầu Giát (Quỳnh Lưu) thông qua mạng xã hội, 2 cháu biết được gia đình đang tìm kiếm. Sợ bị kẻ xấu lừa bán ra nước ngoài nên 2 cháu đã chủ động liên lạc về với bố mẹ. Nhận được tin, người thân đã hướng dẫn các cháu xuống xe, báo địa điểm để ra đón. Thời điểm này, H'Nữ B và H'Cát B đã di chuyển quãng đường trên 1.000 km. Vì vậy, khi xuống xe, các cháu mất phương hướng, mất bình tĩnh.

Công an thị trấn Cầu Giát đã liên hệ Công an phường Thống Nhất, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk để xác minh sự việc. Đồng thời, bố trí nơi ăn, nghỉ và ổn định tư tưởng cho các cháu. Sau đó, Công an thị trấn Cầu Giát đã bàn giao 2 cháu cho Công an phường Thống Nhất và đại diện buôn Blung 1A.

Trước đó, vào khoảng 18 giờ 30 phút ngày 6/12/2024, Đội CSGT đường bộ số 2, thuộc Phòng CSGT, Công an tỉnh Nghệ An nhận được tin báo tại phường Hòa Đông, thị trấn Thạch Giám, huyện Tương Dương có 1 cháu gái bị người lạ trên mạng xã hội dụ dỗ bỏ nhà ra Hải Phòng làm việc. Nghi bị lừa, nên gia đình đã báo tin cho Đội CSGT đường bộ số 2 nhờ giải cứu con. Nhận được tin báo từ gia đình, Đội CSGT đường bộ số 2 vào cuộc và đón lõng trên tuyến Quốc lộ 7.

Khoảng 21h cùng ngày, tại Km28, Quốc lộ 7, Đội CSGT đường bộ số 2 tiến hành kiểm tra xe khách mang biển số 15B-038.28 do anh Trần Quang Tr. (SN 1978), trú tại Tây Tiến, Tiền Hải (Thái Bình) điều khiển. Qua kiểm tra thông tin và xác minh số hành khách trên xe có 1 cháu gái tên Vũ Minh Th. (SN 2010), trú tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An đúng như tin báo. Lúc này, các chiến sĩ Đội CSGT đường bộ số 2 đã giải thích cho cháu Th. nhận thức được các thủ đoạn, tác hại của hành vi mua bán người. Sau đó, cháu Th. đã nhận thức rõ vấn đề, trở về với gia đình.

Tuy nhiên, trên thực tế, không phải trường hợp nào cũng may mắn như vậy, đã có những trường hợp trẻ em bị lừa bán qua nước ngoài, chịu tổn thương cả về thể xác lẫn tinh thần trước khi được lực lượng chức năng giải cứu hoặc tự trốn về để tố cáo kẻ đã lừa bán mình.

Phát biểu trong một chương trình đối thoại trực tiếp về công tác phòng, chống mua bán người, đại diện lãnh đạo Phòng Cảnh sát hình sự (Công an tỉnh Nghệ An) cho biết: “Hiện nay, tội phạm mua bán người đã có sự chuyển hướng từ trực tiếp sang sử dụng mạng xã hội và ứng dụng công nghệ cao vào hoạt động phạm tội”.

Một số đối tượng phạm tội đã tô vẽ hoặc tạo ra những thông tin ảo trên mạng xã hội về cuộc sống khá giả, giàu sang để dễ dàng tiếp cận, làm quen, khiến trẻ tin tưởng, ngưỡng mộ... sau đó lừa phỉnh, dụ dỗ nhằm thực hiện các hành vi chăn dắt, mua bán, xâm hại tình dục, bóc lột sức lao động của trẻ vị thành niên.

Mới đây, trên Cổng thông tin điện tử Bộ Công an đã cảnh báo về tình trạng xâm hại trẻ em trên không gian mạng. Theo đó, hiện các đối tượng xấu đang lợi dụng mạng xã hội Facebook, Zalo, Instagram, các ứng dụng hẹn hò (Tinter, Litmarch), phòng chat “ảo”, game online (liên quân Mobile, PUBG, Free Fire) để tiếp cận, nhắn tin làm quen với trẻ em.

Sau một thời gian trò chuyện, các đối tượng chuyển chủ đề từ học hành, sở thích sang chủ đề về giới tính, tình dục và lôi kéo trẻ cùng xem phim, hình ảnh khiêu dâm trên mạng rồi dụ dỗ các em tự quay, tự chụp lại các hình ảnh khiêu dâm của bản thân.

Sau khi có được hình ảnh, các đối tượng thực hiện hành vi “tống tiền” hoặc sẽ bán hình ảnh các em cho các đối tượng khác. Bên cạnh đó, một số đối tượng còn hứa hẹn chuyện tình cảm, thậm chí cho vay tiền, tặng quà với mục đích để dễ tiếp cận, gặp gỡ các em ở ngoài thực tế rồi thực hiện các hành vi xâm hại tình dục, có trường hợp còn dụ dỗ đưa sang nước ngoài.

Chủ động phòng ngừa

Thời gian qua, công tác bảo vệ trẻ em trên Internet đã được Đảng, Nhà nước quan tâm, huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 830/QĐ-TTg ngày 01/6/2021, "Phê duyệt chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025".

Theo đó, cùng với các giải pháp đồng bộ khác, các ngành chức năng đã phối hợp với các nhà trường tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, tập huấn cho trẻ em về kỹ năng tự bảo vệ mình và kỹ năng tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng.

Tuy nhiên, trước diễn biến phức tạp trên không gian mạng, để phòng tránh những sự việc đáng tiếc có thể xảy ra, cần sự chung tay, vào cuộc của các cấp, ngành, nhà trường và gia đình để xây dựng một môi trường mạng an toàn, lành mạnh cho trẻ; bảo vệ trẻ khỏi các hành vi lừa đảo, dụ dỗ, xâm hại, bắt nạt và thông tin xấu, độc.

Cơ quan Công an khuyến cáo: Các bậc phụ huynh, phải kiểm soát chặt chẽ hoạt động online của con, em mình, kiểm tra danh sách bạn bè, các hội, nhóm mà con, em mình tham gia trên mạng xã hội…

Thường xuyên giáo dục con em mình về an toàn thông tin trên mạng, không nói chuyện với người lạ, giải thích cho trẻ về mối nguy hiểm khi chia sẻ thông tin, hình ảnh, video nhạy cảm trên mạng xã hội, khuyến khích trẻ báo ngay với bố mẹ, thầy cô khi bị ai đó dụ dỗ, đe dọa. Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh cũng cần cẩn trọng khi chia sẻ hình ảnh, thông tin cá nhân của con em trên không gian mạng, tránh bị kẻ xấu lợi dụng.

Đối với trẻ em và thanh, thiếu niên cẩn trọng khi sử dụng mạng xã hội, không gửi ảnh, video nhạy cảm của bản thân cho người khác (kể cả người lạ và người quen), không chia sẻ thông tin cá nhân như tên tuổi, địa chỉ nhà, địa chỉ trường học, số điện thoại... với người lạ. Cảnh giác với các trường hợp yêu cầu gọi video, gửi ảnh riêng tư hoặc hứa hẹn tặng quà. Không truy cập vào đường link lạ, các liên kết hoặc các tập đính kèm trong tin nhắn, email hoặc những bài đăng đáng ngờ trên mạng xã hội vì có thể chứa mã độc hoặc lừa đảo.

Lực lượng chức năng cũng khuyến cáo phụ huynh và trẻ nên thường xuyên cập nhật thông tin về các phương thức xâm hại trẻ em trên không gian mạng và các biện pháp phòng, chống. Khi nhận thấy dấu hiệu con, em mình bị xâm hại và lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì ngay lập tức dừng mọi giao dịch, lưu lại bằng chứng (tin nhắn, hình ảnh chụp màn hình) và trình báo với cơ quan Công an nơi gần nhất để kịp thời xử lý.

Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh cũng cần nắm bắt, tuân thủ và hướng dẫn con em tiếp cận các nội dung của Bộ Quy tắc ứng xử về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, nhằm góp phần bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng. Đồng thời, nâng cao nhận thức về các rủi ro mà trẻ em phải đối mặt khi hoạt động trên môi trường mạng.