Chính quyền Trump muốn gì từ phần còn lại của thế giới?

Mua thêm khí đốt tự nhiên từ các công ty Mỹ; giảm thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của Mỹ; giảm thuế đối với các tập đoàn công nghệ lớn ở Thung lũng Silicon... Đây chỉ là một vài trong số những yêu cầu mà chính quyền Tổng thống Donald Trump được cho là sẽ đưa ra trong các cuộc đàm phán với hàng chục quốc gia đang cố gắng tránh các loại thuế nhập khẩu cao mà Mỹ đã áp dụng vào tuần trước sau đó bất ngờ hoãn lại.

Dù vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn về chính xác những gì Nhà Trắng sẽ mong muốn, nhưng theo tờ Washington Post dẫn hơn chục nguồn tin có liên quan hoặc được thông báo về các cuộc đàm phán, một số trong đó yêu cầu giấu tên vì nội dung mang tính chất riêng tư, bức tranh rõ nét hơn về dáng vẻ của các thỏa thuận song phương này đang bắt đầu lộ diện.

Tìm kiếm các thỏa thuận

Hôm 9/4, Tổng thống Trump đột ngột tạm dừng các loại thuế quy mô lớn dự kiến sẽ có hiệu lực với hơn 70 quốc gia. Ông cho biết, động thái này phần nào do những biến động đáng lo ngại trên thị trường trái phiếu. Tổng thống Mỹ thông báo rằng, các loại thuế này sẽ được hoãn trong 90 ngày để nhóm cố vấn của ông và các đối tác nước ngoài có thời gian đạt được các thỏa thuận riêng - một quá trình mà ông nói đã bắt đầu với một số quốc gia. Cần lưu ý, ông Trump vẫn giữ mức thuế 10% đối với gần như toàn bộ hàng nhập khẩu vào Mỹ, đồng thời, nâng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc lên hơn 100% trong khi hoãn áp thuế đối với các quốc gia khác.

“Vấn đề lớn nhất họ gặp phải là không có đủ thời gian trong ngày”, ông Trump nói về các trợ lý của mình hôm 9/4. “Ai cũng muốn đến để đàm phán”.

Tuy nhiên, tờ Post nhận định, vẫn còn rất nhiều điều mơ hồ về hình thức cụ thể của những thỏa thuận này, một phần vì thiếu rõ ràng trong các mục tiêu của Tổng thống Mỹ. Theo 2 nguồn tin có liên quan, ngay cả một số cố vấn của ông Trump cũng thừa nhận họ không rõ ràng về các mục tiêu.

Chẳng hạn, ông Trump nhiều lần nhấn mạnh mong muốn thu hẹp thâm hụt thương mại của Mỹ với các quốc gia khác. Ý tưởng này đã bị nhiều nhà kinh tế cả phe tự do lẫn bảo thủ bác bỏ — vì việc Mỹ xuất khẩu nhiều như nhập khẩu từ các nước nghèo hơn là điều không thực tế, và thậm chí nếu cố gắng làm như vậy cũng có thể gây thiệt hại kinh tế.

Có khả năng Trump sẽ chấp nhận các thỏa thuận giúp thu hẹp thâm hụt thông qua việc buộc các quốc gia khác mua nhiều hàng Mỹ hơn. Tuy nhiên, điều đó vẫn không làm rõ cách thức đàm phán với các nền kinh tế phát triển có thặng dư thương mại với Mỹ, như Australia và Anh. Và các thỏa thuận mà trong đó các quốc gia đồng ý mua thêm một số hàng hóa Mỹ khó có thể đạt được mục tiêu cân bằng thương mại toàn cầu mà Trump theo đuổi — điều chủ yếu bị tác động bởi thực tiễn thương mại của một số quốc gia chuyên xuất khẩu hàng hóa.

Thêm phần gây bối rối cho cả các quan chức Mỹ và nước ngoài là phát biểu gần đây của cố vấn Nhà Trắng Peter Navarro, người cho rằng, khoản đầu tư hàng tỷ Đô la của hãng xe Đức BMW vào một nhà máy ở South Carolina là “có hại cho nước Mỹ”. Trong khi, nhà máy này dường như thể hiện đúng kiểu sản xuất nội địa tại Mỹ mà ông Trump đã đòi hỏi từ lâu.

“Chúng tôi không biết họ muốn gì từ các quốc gia khác, và điều tệ hơn là các quốc gia khác cũng không biết Trump muốn gì từ họ”, Doug Holtz-Eakin- Chủ tịch Diễn đàn Hành động Mỹ – một viện nghiên cứu trung hữu thường hoài nghi về chính sách thuế của ông Trump nhận xét. “Tôi không hiểu làm sao người ta có thể đàm phán trong hoàn cảnh như vậy”.

Trong bối cảnh thiếu thông tin, các đại sứ, đại diện thương mại và quan chức cấp cao khác đã phải gọi điện, nhắn tin cho nhau để chia sẻ thông tin. Họ bàn về việc liệu nên được chỉ định Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent hay Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick làm đối tác chính, và cố gắng tìm hiểu điều gì có thể khiến ê kíp của ông Trump “hứng thú”.

Tuy nhiên, tiến triển vẫn rất chậm. Một nhà ngoại giao cấp cao từ một đối tác thương mại lớn của Mỹ cho biết, trong những ngày sau thông báo thuế tại Vườn Hồng, Nhà Trắng không phản hồi về những gì có thể được đề xuất để giảm thuế. Giờ đây, khi các mức thuế cao nhất đã bị hoãn, các quan chức của ông Trump dường như rốt cuộc cũng sẵn sàng đàm phán một cách “bình thường” thay vì chỉ đưa ra yêu sách mà không có gì đổi lại — nhưng nhà ngoại giao này nói, cách thức Nhà Trắng muốn tiến hành vẫn chưa rõ ràng.

“Phía Ấn Độ gặp rất nhiều khó khăn để tìm được người đối thoại rõ ràng. Nhật Bản cũng không biết phải nói chuyện với ai bên phía Mỹ. Có rất nhiều sự bối rối”, một nguồn thạo tin cho biết, yêu cầu ẩn danh vì nội dung nhạy cảm.

Tuy nhiên, theo các quan chức và chuyên gia, những nội dung cơ bản trong yêu cầu của phía Mỹ đang dần rõ ràng trong các cuộc trò chuyện ban đầu.

Các thỏa thuận có khả năng sẽ cụ thể theo từng vấn đề mà giới chức Mỹ nhận định ở mỗi quốc gia. Các cố vấn cấp cao của ông Trump như Navarro và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết, họ muốn các quốc gia khác giảm cả rào cản thuế quan lẫn các rào cản “phi thuế quan”, như trộm cắp sở hữu trí tuệ và hạn ngạch nhập khẩu. Các quan chức tại Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ đã dành nhiều tuần nghiên cứu các chính sách mà họ cho là gây ra thâm hụt thương mại lớn với Trung Quốc và tìm kiếm cơ hội thúc đẩy xuất khẩu Mỹ. Những nghiên cứu này sẽ định hình yêu cầu cụ thể từ chính quyền Mỹ.

Một trong những yêu cầu hàng đầu là các quốc gia không còn đóng vai trò là điểm trung chuyển cho hàng hóa và doanh nghiệp Trung Quốc nhằm lách thuế Mỹ, Daniel Kishi, cố vấn chính sách tại American Compass – một viện nghiên cứu trung hữu cho biết. Ông nói rằng, ê-kíp của ông Trump nhiều khả năng sẽ thúc ép các nước khác áp mức thuế với Trung Quốc tương tự như Mỹ và phối hợp sử dụng các công cụ khác để ngăn Trung Quốc kiểm soát chuỗi cung ứng trong các lĩnh vực quan trọng.

Khí đốt, thịt bò và công nghệ

Hai nguồn tin được cho là nắm được cách nghĩ của chính quyền Mỹ cho biết, các thỏa thuận dự kiến sẽ bao gồm một loạt cam kết nhằm hỗ trợ các ngành công nghiệp trong nước này. Chẳng hạn, Nhật Bản có thể sẽ được đề nghị cam kết mua lượng lớn khí đốt tự nhiên từ Mỹ. Châu Âu có các loại thuế và quy định nhắm vào các “gã khổng lồ” công nghệ cùng những hạn chế nhập khẩu thịt bò Mỹ — tất cả đều có thể đưa vào bàn đàm phán. Vì châu Âu và Mỹ về cơ bản đã bãi bỏ phần lớn thuế quan giữa hai bên, nên các thỏa thuận thương mại phải giải quyết các rào cản phi thuế quan.

Nông dân Mỹ — nhóm đã bị ảnh hưởng nặng nề từ chiến tranh thương mại cũng có thể hưởng lợi từ các thỏa thuận theo từng quốc gia, đặc biệt, nếu các nước châu Âu sẵn sàng nới lỏng hạn chế đối với một số sản phẩm nông nghiệp của Mỹ.

Một số chuyên gia thương mại hoài nghi rằng, những thỏa thuận cụ thể theo ngành như vậy sẽ giúp trả lại ánh hào quang cho ngành sản xuất của Mỹ. Tuy nhiên, khi thị trường trái phiếu vẫn biến động ngay cả sau khi hoãn thuế, Tổng thống Trump có thể cảm thấy cần phải đạt được những thỏa thuận hẹp hơn thay vì để các mức thuế gây xáo trộn thương mại có hiệu lực trở lại đối với hàng chục quốc gia.

Các quốc gia cũng có thể đưa ra biện pháp đáp trả của riêng họ, đặc biệt, nếu họ sẵn sàng bán tháo trái phiếu Chính phủ Mỹ mà họ đang nắm giữ. Và Trump đã cho thấy ông sẵn sàng nhượng bộ khi thị trường tài chính biến động mạnh — điều có thể làm suy yếu vị thế đàm phán của Mỹ.

“Câu hỏi then chốt là liệu họ sẽ tiếp tục thực hiện các thỏa thuận mang tính trình diễn để giúp một vài công ty cụ thể, hay sẽ tập trung vào các cam kết thực chất nhằm tái cân bằng thương mại và tạo không gian cho sản xuất trong nước”, Lori Wallach - Giám đốc tổ chức tả khuynh Rethink Trade thuộc Dự án Tự do Kinh tế Mỹ nhận định. “Nếu kế hoạch chỉ là để châu Âu dỡ bỏ chính sách bảo mật dữ liệu công nghệ và cho phép chúng ta xuất khẩu thịt bò sang, thì điều đó chẳng liên quan gì đến việc giảm thâm hụt thương mại kinh niên của Mỹ với thế giới”.