Chuyện về một trong những nữ đảng viên cộng sản đầu tiên của Việt Nam

0:00 / 0:00
0:00
  • Nam miền Bắc
  • Nữ miền Bắc
  • Nữ miền Nam
  • Nam miền Nam
(Baonghean.vn) - Trong chuyến tham quan di tích Nhà tù Hoả Lò (Hà Nội) cách đây không lâu, tôi được biết đến câu chuyện cuộc đời của bà Hoàng Thị Ái - một trong những nữ đảng viên cộng sản đầu tiên của Việt Nam, vợ của nhà cộng sản kiên trung Nguyễn Phong Sắc - Bí thư Xứ uỷ Trung kỳ thời kỳ 1930 - 1931. Cuộc đời của bà tiêu biểu cho hàng triệu cuộc đời phụ nữ Việt Nam: vùng thoát khỏi ách áp bức, đô hộ của phong kiến, thực dân; một lòng trung trinh theo Đảng; nén chặt bao nỗi đau riêng tư để cống hiến cho cách mạng đến giây phút cuối cùng.

Tình đồng chí, nghĩa vợ chồng

Ngày 3/2/1900, tại xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, một gia đình Nho giáo yêu nước đón cô con gái bé bỏng cất tiếng khóc chào đời. Cô bé được đặt tên là Hoàng Thị Ái.

Tại vùng đất này, gia đình bé Ái khá nổi tiếng, bởi ông nội là cụ Hoàng Hữu Xứng, từng có 30 năm làm quan dưới 7 đời vua Nguyễn và cha cũng là trí thức Tây học, vì yêu nước mà khi trở về Việt Nam, thay vì ra làm quan đã quyết định mở trường tư dạy con em người Việt tinh thần yêu nước, chống ngoại xâm. Lớn lên trong gia giáo, được hun đúc và thấm nhuần tình yêu quê hương, đất nước, lòng căm thù giặc ngoại xâm sâu sắc, Hoàng Thị Ái sớm giác ngộ cách mạng. Năm 1927, bà tham gia vào tổ chức Việt Nam Cách mạng Đồng chí Hội tại quê nhà, sau đó trở thành một trong nữ đảng viên cộng sản đầu tiên của Việt Nam.

Ảnh chụp bà Hoàng Thị Ái trong hồ sơ lưu tại nhà tù thực dân (trái) và sau khi đất nước hòa bình, thống nhất (phải).
Ảnh chụp bà Hoàng Thị Ái trong hồ sơ lưu tại nhà tù thực dân (trái) và sau khi đất nước hòa bình, thống nhất (phải).

Bấy giờ, bà tham gia “Hưng nghiệp hội xã” ở Quảng Trị, tổ chức các hoạt động kinh doanh nhằm quyên góp tài chính cho Hội Việt Nam cách mạng thanh niên. Tháng 5/1929, “Hưng nghiệp hội xã” bị lộ, bà bị thực dân Pháp bắt ở Quảng Trị. Sau khi được trả tự do, cuối năm 1929, Hoàng Thị Ái đến thị xã Vinh, tỉnh Nghệ An làm liên lạc cho Xứ ủy Trung kỳ, Xứ ủy Bắc kỳ và đảm trách việc in ấn tài liệu, truyền đơn; tìm các địa điểm hoạt động cách mạng, mua vật liệu, dụng cụ ấn loát cho các địa phương. Tại đây, Hoàng Thị Ái gặp gỡ và được tổ chức bố trí làm thư ký cho đồng chí Nguyễn Phong Sắc - Bí thư xứ ủy Trung Kỳ.

Để đảm bảo bí mật và thuận tiện công tác, tổ chức đã yêu cầu hai ông bà đóng giả làm vợ chồng. Hai người phải cùng nhau chung sống dưới một mái nhà để che mắt địch và dễ dàng thâm nhập vào phong trào công nhân ở địa phương. Chính trong những ngày cùng nhau hoạt động cách mạng này, giữa hai người đã nảy sinh tình cảm. Được sự ủng hộ của tổ chức, ông bà đã trở thành vợ chồng thật sự, dù bà cũng biết rằng ông đã có vợ con ở Hà Nội…

Nỗi đau người mẹ

Trong suốt cuộc đời bà Hoàng Thị Ái dường như chẳng có được bao ngày hạnh phúc. Mấy năm ngắn ngủi kết nghĩa vợ chồng với người đồng chí Nguyễn Phong Sắc, hai người có với nhau 1 người con gái. Ông bà đặt tên con là Thanh Vân. Thanh Vân - áng mây trên bầu trời trong xanh - cái tên như gửi gắm bao ước vọng tự do, hạnh phúc, vậy mà chỉ sau khi sinh con hơn 1 tháng, ông bà phải chia tay nhau mỗi người một nơi đi làm nhiệm vụ, gửi Thanh Vân cho gia đình cơ sở cách mạng nuôi giúp. Cái ngày nén nỗi đau dứt đứa con thơ khóc ngằn ngặt vì khát sữa, người mẹ ấy chẳng thể ngờ rằng, đó là ký ức cuối cùng của hai mẹ con.

Cuốn hồi ký "Một lòng với Đảng" của bà Hoàng Thị Ái.

Cuốn hồi ký "Một lòng với Đảng" của bà Hoàng Thị Ái.

Sau khi gửi con, bà Hoàng Thị Ái và ông Nguyễn Phong Sắc tập trung vào nhiệm vụ duy trì, phát triển phong trào cách mạng ở Trung Kỳ đang lâm vào tình thế khó khăn. Bấy giờ, thực dân Pháp và phong kiến Nam triều ra sức khủng bố phong trào cách mạng. Toàn quyền Đông Dương, Khâm sứ Trung Kỳ, công sứ Nghệ An và Hà Tĩnh ra lệnh cho lính các đồn thẳng tay bắn giết quần chúng cách mạng, truy lùng cán bộ, đảng viên. Lần lượt các đồng chí trong Xứ ủy Trung Kỳ bị sa vào tay kẻ thù.Tháng 3/1931, sau khi dự Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần II ở Sài Gòn, Nguyễn Phong Sắc bị mật thám bắt và tra tấn dã man. Địch đã xử bắn đồng chí ngày 26/5/1931, tại đồn Song Lộc, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Lúc ấy, Nguyễn Phong Sắc mới 29 tuổi.

Thời điểm đó, bà Hoàng Thị Ái cũng bị địch bắt giam tại Sở Mật thám Vinh. Nhận tin người chồng - người đồng chí kiên trung đã hy sinh, lòng bà đau đớn khôn nguôi. Vững lòng tin theo Đảng, Hoàng Thị Ái kiên cường chịu đựng những trận đòn tra tấn tàn bạo nhất của kẻ thù. Hai tháng sau, chúng chuyển đồng chí về giam tại Nhà lao Vinh. Sau đó, Toà án Nam triều kết án Hoàng Thị Ái 13 năm tù giam, qua quá trình xét duyệt tại Huế đã giảm án còn 7 năm tù giam.

Khu mộ của đồng chí Nguyễn Phong Sắc tại xóm Bình Minh, xã Phúc Thọ, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Phước Anh

Khu mộ của đồng chí Nguyễn Phong Sắc tại xóm Bình Minh, xã Phúc Thọ, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Phước Anh

Năm 1936, Mặt trận nhân dân ở Pháp lên cầm quyền, ban hành một số quyền tự do dân chủ, trong đó có việc ân xá các chính trị phạm ở các nước thuộc địa. Cùng với nhiều đồng chí khác, Hoàng Thị Ái được trả tự do. Sau khi ra tù, việc đầu tiên bà làm là đi tìm Thanh Vân - giọt máu yêu thương mà trong suốt hàng nghìn ngày đêm trong lao tù khổ ải, bà vẫn đau đáu khôn nguôi. Hoàng Thị Ái tìm về gia đình cơ sở cách mạng mà năm xưa bà đã gửi con, nhưng niềm háo hức vỡ vụn khi biết tin sét đánh: Vợ chồng gia đình ấy cũng bị địch bắt sau phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh, con của bà cùng với con của đôi vợ chồng ấy đã chết vì khát sữa! Trời ơi! Chết vì khát sữa! Từng từ, từng chữ như đâm nát trái tim người mẹ. Còn gì đớn đau hơn thế!

Hoàng Thị Ái trở thành người phụ nữ góa chồng, mất con khi mới 35 tuổi. Sau này, tổ chức nhiều lần ngỏ ý động viên bà đi bước nữa, cũng không thiếu người cảm mến, nhưng bà đều từ chối. Bà nói, sau khi chồng con mất, bà chỉ có hai nguyện vọng: Ở vậy thờ chồng, thờ con và dành trọn đời mình cho cách mạng.

Tháng 5/1940, Hoàng Thị Ái bị thực dân Pháp bắt và giam tại khu trại nữ Nhà tù Hỏa Lò. Tháng 6/1945, được trả tự do, bà Hoàng Thị Ái trở về quê hương tiếp tục tham gia hoạt động cách mạng. Bà được cử làm Tỉnh ủy viên, thành viên Ủy ban Khởi nghĩa của tỉnh Quảng Trị, đồng thời đảm nhận nhiệm vụ Bí thư Phụ nữ cứu quốc của tỉnh. Đại hội Phụ nữ toàn quốc lần thứ nhất (nhiệm kỳ 1950 - 1956) tại Đại Từ, Thái Nguyên đã bầu bà Hoàng Thị Ái giữ chức Phó Chủ tịch Hội. Sau đó, bà tiếp tục giữ chức vụ này cho đến khi nghỉ hưu.

Trọn đời cho cách mạng, nén đi bao nỗi niềm riêng tư, cuộc đời bà Hoàng Thị Ái đã được bù đắp phần nào khi bà gặp người con trai út của nhà cách mạng Nguyễn Phong Sắc và người vợ đầu của ông. Ngày gặp mặt, hai người phụ nữ cùng chung nỗi đau mất chồng, coi nhau như chị em ruột. Người vợ đầu - bà Trịnh Thị Cán, đã nắm tay bà Hoàng Thị Ái rưng rưng nước mắt: “Từ giờ, con của chị cũng là con của em. Anh Sắc không còn, chị em ta đùm bọc yêu thương nhau, coi nhau như chị em ruột thịt”.

tin mới

Bâng khuâng... làng nồi Trù Sơn

Bâng khuâng... làng nồi Trù Sơn

(Baonghean.vn) - Hội tụ đầy đủ tiềm năng, lợi thế để phát triển mô hình du lịch trải nghiệm, nhưng để nghề làm nồi đất Trù Sơn (Đô Lương) vươn xa thì còn cần rất nhiều yếu tố…

Lưu giữ điệu ru của người Thái cổ

Lưu giữ điệu ru của người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Để lưu giữ những làn điệu ru con của dân tộc Thái, các thành viên CLB Bảo tồn bản sắc văn hóa Thái tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu) đã thay nhau tìm hiểu, ghi chép lại các điệu hát ru, đồng thời tổ chức các lớp học để truyền dạy cho con cháu.

Điểm tựa của những người phụ nữ vùng biển

Điểm tựa của những người phụ nữ vùng biển

(Baonghean.vn) - Thấu hiểu nỗi đau của những người vợ mất chồng, của con mất cha nơi biển lớn, Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp tại vùng biển Quỳnh Lưu đã tích cực đồng hành với những người phụ nữ yếu thế, tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ, sẻ chia với những hoàn cảnh khó khăn.

Làng khoa bảng ở Nghệ An làm du lịch

Làng khoa bảng ở Nghệ An làm du lịch

(Baonghean.vn) - Hiếm có một vùng quê nào lại có nhiều người đỗ đạt thành danh và có nhiều di tích được xếp hạng như xã Quỳnh Đôi (Quỳnh Lưu). Nắm bắt lợi thế đó, gần đây địa phương này đã tiên phong phát triển du lịch, với những tour du lịch mang nhiều ý nghĩa.

Cùng Mường Chiêng Ngam vui hội Hang Bua

Cùng Mường Chiêng Ngam vui hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Lễ hội Hang Bua ở huyện Quỳ Châu là một sinh hoạt văn hóa tâm linh của cộng đồng người Thái phía Tây Bắc Nghệ An. Sinh hoạt văn hóa này cũng là không gian lưu giữ những nét truyền thống của cư dân bản địa vừa góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của người dân địa phương

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…