Đảm bảo bữa ăn an toàn từ nông trại: Nghệ An triển khai nhiều giải pháp
Câu chuyện “ăn cái gì cũng sợ, mua cái gì cũng lo” không chỉ dừng lại ở quán cà phê, chợ dân sinh mà đã được đưa thẳng vào nghị trường HĐND tỉnh tại kỳ họp thứ 31, khóa XVIII, nhiệm kỳ 2021 - 2026.
Sát với đời sống dân sinh
Không phải ngẫu nhiên mà phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ 31, HĐND tỉnh Nghệ An diễn ra vào hồi đầu tháng 7/2025 vừa qua lại nóng lên với chủ đề an toàn vệ sinh thực phẩm. Đây chính là mối quan tâm hàng đầu của cử tri và nhân dân. Những băn khoăn, bức xúc kéo dài nhiều năm nay của người tiêu dùng “không biết đâu là thực phẩm sạch, đâu là thực phẩm bẩn”, đã được các đại biểu HĐND tỉnh Chu Đức Thái và Nguyễn Công Văn thẳng thắn đưa vào nghị trường.
Cử tri và nhân dân phấn khởi khi tiếng nói đời thường của mình, những lo lắng trong từng bữa ăn, những bất an trước những mớ rau, con cá, miếng thịt, được các đại biểu thay mặt nhân dân truyền tải đầy đủ, sắc sảo.
Cũng tại nghị trường, nhiều vấn đề nổi cộm được mổ xẻ: Từ cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, kiểm soát cơ sở sản xuất nông, lâm, thủy sản, cấp mã vùng trồng và chăn nuôi đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP, cho đến bài toán xây dựng một nền nông nghiệp sạch, minh bạch nguồn gốc sản phẩm.
Lỗ hổng trong công tác quản lý
Toàn tỉnh Nghệ An hiện có khoảng 28.151 cơ sở sản xuất, buôn bán vật tư nông nghiệp và thực phẩm nông, lâm, thủy sản, trong đó, trên 90% là cơ sở nhỏ lẻ, manh mún. Không ít cơ sở vì lợi nhuận đã vi phạm pháp luật, trong khi ý thức tiêu dùng của một bộ phận người dân vẫn hạn chế. Bộ máy quản lý an toàn thực phẩm bộc lộ sự bất cập, ở cấp xã trước đây chỉ bố trí 1 cán bộ kiêm nhiệm, lại không có chức năng thanh tra. Chế tài xử lý vi phạm còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Từ đó, hình thành những “lỗ hổng” lớn trong quản lý.
Đặc biệt, tình trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhập lậu, không rõ nguồn gốc vẫn diễn ra. Chỉ trong 2 năm (2023 - 2024), cơ quan chức năng kiểm tra 42 mẫu thì có 3 mẫu không đạt chuẩn, xử phạt các cơ sở vi phạm hơn 278 triệu đồng.
Việc thẩm định, cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản cũng đang đặt ra nhiều bất cập.
Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh Nghệ An hiện có khoảng 24.659 cơ sở sản xuất, kinh doanh nông, lâm, thủy sản, trong đó, tỉnh quản lý 1.792 cơ sở; cấp huyện và xã trước đây quản lý 22.867 cơ sở (chủ yếu là các cơ sở sản xuất ban đầu thuộc diện ký cam kết).
Số cơ sở được cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm toàn tỉnh là 1.868/4.766 cơ sở, đạt 39,2%, trong đó, cấp tỉnh đã cấp 1.556/1.625 cơ sở, đạt 95,8%; cấp huyện trước đây cấp 312/3.141 cơ sở, đạt 9,9%.
Cùng với đó, số cơ sở được ký cam kết an toàn thực phẩm đối với cấp tỉnh đạt 100% cơ sở thì cấp huyện và xã trước đây đạt rất thấp, chỉ đạt 18,5%. Đây chính là lỗ hổng trong công tác quản lý về an toàn vệ sinh thực phẩm.
Nguyên nhân, như Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An - ông Hoàng Quốc Việt chỉ ra là do một số UBND cấp huyện trước đây chưa quan tâm, một mặt chưa có cán bộ chuyên môn mà chủ yếu kiêm nhiệm nên chưa quan tâm đúng mức về quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm; trong khi phần lớn các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, hạ tầng thô sơ, khó đáp ứng điều kiện để cấp giấy chứng nhận. Đối với cơ sở chăn nuôi, trồng trọt, nuôi trồng thủy sản thuộc diện phải cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm khá ít, chủ yếu là hộ gia đình thuộc diện ký cam kết an toàn thực phẩm.
Việc cấp mã số vùng trồng, xây dựng cơ sở chăn nuôi đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ… cũng còn quá khiêm tốn.
Toàn tỉnh Nghệ An mới cấp 118 mã số vùng trồng nội địa với diện tích hơn 913 ha; xây dựng và duy trì 92 cơ sở an toàn dịch bệnh và đạt tiêu chuẩn an toàn trong hoạt động chăn nuôi; hỗ trợ xây dựng 54 mã vạch; thiết kế và cung cấp 206 mã QR code cho 157 cơ sở sản xuất nông, lâm, thủy sản.
Nhiều giải pháp cần tập trung
Từ thực tế nêu trên, nhiều giải pháp mạnh mẽ đã được các cấp, ngành đưa ra. Theo đó, phải tăng cường kiểm tra liên ngành, xử lý nghiêm, thậm chí khởi tố, xét xử lưu động để răn đe những vi phạm về an toàn thực phẩm.
Đặc biệt, việc quản lý thuốc bảo vệ thực vật cần được siết chặt, vừa kiểm soát chặt chẽ nguồn nhập khẩu, vừa hướng dẫn nông dân sử dụng các thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả theo “4 nguyên tắc”, gắn với tăng cường chế biến, sử dụng các chế phẩm sinh học, hữu cơ thay thế. Song song là các kế hoạch phòng trừ sâu bệnh chủ động, hạn chế tối đa hóa chất độc hại.
Một trong giải pháp trọng tâm đảm bảo an toàn thực phẩm trong lĩnh vực nông nghiệp là tổ chức cấp giấy chứng nhận và ký cam kết an toàn thực phẩm đối với 100% cơ sở giết mổ, vùng trồng, vùng nuôi trên địa bàn tỉnh.
Đồng chí Hoàng Quốc Việt - Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An
Một giải pháp căn cơ khác là thay đổi thói quen tiêu dùng, khuyến khích người dân lựa chọn sản phẩm rõ nguồn gốc, có chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ. Chỉ khi người tiêu dùng tạo áp lực, thị trường mới thúc đẩy sản xuất sạch.
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường ông Hoàng Quốc Việt khẳng định: Ngành sẽ quyết liệt đẩy mạnh cấp Giấy chứng nhận và ký cam kết an toàn thực phẩm đạt 100% đối với các cơ sở giết mổ, vùng trồng, vùng nuôi; đồng thời, tiếp tục tham mưu HĐND tỉnh ban hành các chính sách và biện pháp hỗ trợ điều kiện sản xuất an toàn thực phẩm, bao gồm cơ sở vật chất, thiết bị, quy trình sản xuất theo VietGAP, GlobalGAP, HACCP, ISO, hữu cơ…
Một trọng tâm quan trọng là tổ chức lại sản xuất, giảm nhỏ lẻ, phát triển chuỗi liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng công nghệ cao và nhật ký điện tử để quản lý từ gốc đến bàn ăn.
Đặc biệt, nhấn mạnh yêu cầu phân cấp mạnh cho chính quyền cấp xã, gắn trách nhiệm người đứng đầu với quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm. Đây được coi là chìa khóa để “bịt lỗ hổng” quản lý ở cơ sở, nơi trực tiếp giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng ngày.
Ngay sau phiên chất vấn, trên cơ sở Thông báo kết luận của HĐND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành 4 văn bản chỉ đạo, đôn đốc tăng cường quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp và an toàn thực phẩm. Các văn bản này nêu rõ nhiệm vụ, trách nhiệm của từng cấp, từng đơn vị, địa phương, nhằm chấn chỉnh triệt để tình trạng buông lỏng quản lý. Cùng với đó, các giải pháp truyền thông, nâng cao kiến thức cho nông dân về canh tác an toàn, quản lý dịch hại tổng hợp, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc an toàn, hiệu quả cũng được triển khai mạnh mẽ.
An toàn vệ sinh thực phẩm không chỉ là quyền lợi của người tiêu dùng, mà còn là yếu tố sống còn đối với thương hiệu nông sản Nghệ An. Nếu một nền nông nghiệp thiếu minh bạch, để tồn tại thực phẩm bẩn sẽ đánh mất niềm tin của thị trường, làm suy giảm sức cạnh tranh.
Do vậy, việc HĐND tỉnh yêu cầu các cấp, ngành truy trách nhiệm đến cùng là bước đi cần thiết, kịp thời. Quan trọng hơn, sự chuyển biến phải được đo bằng kết quả thực tế: tỷ lệ cơ sở được chứng nhận tăng lên, vùng trồng an toàn mở rộng, sản phẩm sạch được người tiêu dùng tin tưởng.
Đây là chặng đường dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự giám sát chặt chẽ của HĐND, sự quyết liệt của chính quyền các cấp và ý thức, trách nhiệm của mỗi người dân, mỗi cơ sở sản xuất, kinh doanh.
