Xã hội

Để trẻ được yêu thương và lan tỏa yêu thương

Thanh Quỳnh • 01/06/2025 08:45

Trong xã hội hiện đại, việc xây dựng một môi trường an toàn, thân thiện và lấy trẻ làm trung tâm không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục mà còn là trách nhiệm chung của gia đình và toàn xã hội. Khi trẻ được lắng nghe, tôn trọng và yêu thương, các em sẽ phát triển toàn diện về thể chất lẫn tinh thần. Từ nền tảng đó, trẻ sẽ biết yêu thương gia đình, kính trọng thầy cô, trân quý những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, để trở thành những công dân có ích cho đất nước.

Nhân ngày Quốc tế Thiếu nhi (1/6), Báo Nghệ An có cuộc trò chuyện với thầy giáo Biện Ngọc Khánh - Giáo viên Tổng phụ trách Đội Trường Tiểu học Vinh Tân (TP. Vinh), Ủy viên Hội đồng Đội tỉnh, chủ nhiệm Câu lạc bộ phát triển hát dân ca ví, giặm – Nghệ Tĩnh cho học sinh trong trường học.

P.V: Nhiều người vẫn nhận xét rằng, trong xã hội hiện đại, trẻ em được đủ đầy hơn về mặt vật chất nhưng lại dễ tổn thương hơn về mặt tinh thần. Là người gắn bó nhiều năm với công tác Đội và giáo dục học sinh tiểu học, thầy có đồng tình với nhận định này không?

Thầy Biện Ngọc Khánh: Tôi hoàn toàn đồng tình với nhận định đó. Có thể nói, trẻ em ngày nay đang sống trong điều kiện vật chất tốt hơn rất nhiều so với trước kia. Các em được học hành trong môi trường khang trang, hiện đại, đa phần được đáp ứng đầy đủ về vật chất – từ quần áo đẹp, đồ chơi hiện đại, đến thiết bị công nghệ tiên tiến.

Nhưng ở mặt nào đó, các em lại thiếu không gian được lắng nghe, thiếu thời gian để được thấu hiểu và thiếu những kết nối cảm xúc thực sự với cha mẹ, thầy cô và bạn bè. Điều đó tạo nên một nghịch lý: Các em có nhiều thứ hơn, nhưng lại dễ cô đơn và tổn thương hơn.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), có khoảng 10-20% trẻ vị thành niên từng trải qua ít nhất một rối loạn tâm thần, trong đó, trầm cảm là dạng phổ biến nhất. Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ mắc trầm cảm được ước tính vào khoảng 5-8%. Con số này phản ánh một thực tế đáng lo ngại về sức khỏe tinh thần của trẻ em và thanh, thiếu niên trong bối cảnh xã hội hiện đại.

Tôi từng nghe một số học trò của mình tâm sự rằng, dù các em được sống trong gia đình đủ đầy, bố mẹ quan tâm rất sát chuyện học hành, nhưng lại thiếu thời gian lắng nghe cảm xúc của con. Các em được kỳ vọng nhiều, nhưng lại ít được hỏi: “Hôm nay con vui không?”, hay đơn giản là “Con có cần bố mẹ giúp gì không?”. Dần dần, các em thu mình lại, khó chia sẻ và nhạy cảm với mọi lời góp ý. Tôi cho rằng, việc thiếu thốn vật chất không nguy hại bằng việc trẻ thiếu sự kết nối, thiếu sẻ chia đúng lúc.

Một yếu tố nữa không thể không nhắc đến, đó là ảnh hưởng ngày càng rõ rệt của công nghệ đến đời sống tinh thần của trẻ em. Có thể nói, công nghệ không xấu, thậm chí, nếu sử dụng đúng, nó là công cụ rất hữu ích. Nhưng không ít các em đang lệ thuộc vào thế giới ảo, dẫn đến giảm khả năng kết nối thực và dễ chịu ảnh hưởng tiêu cực từ các tương tác trên mạng.

Chính vì thế, giáo dục đời sống tinh thần cho trẻ ngày nay càng cần được quan tâm đúng mức. Để trẻ cảm thấy mình được yêu thương đúng cách, các em mới vững vàng, tự tin và biết lan tỏa yêu thương trở lại với gia đình, bạn bè, quê hương và cuộc sống.

P.V: Thầy khẳng định rằng, trẻ em cần được quan tâm đúng mức, vậy theo thầy thế nào mới là đúng mức?

Thầy Biện Ngọc Khánh: Theo tôi, “đúng mức” không chỉ là đủ về lượng, mà còn phải đúng về cách thức và xuất phát từ những chủ thể có vai trò quan trọng đối với trẻ. Trong bối cảnh hiện nay, chúng ta không thể chăm lo cho trẻ chỉ bằng việc cung cấp thêm vật chất, mà cần chú trọng đến những nhu cầu sâu sắc hơn – đó là nhu cầu tâm lý theo lứa tuổi, sự thấu hiểu, tình cảm chân thành và tình yêu thương đích thực.

Để đạt được điều đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình – nhà trường – giáo viên – và cộng đồng. Với giáo viên, “đúng mức” không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là dạy bằng cả trái tim: Kiên nhẫn lắng nghe, bao dung với lỗi sai, và giúp học sinh tin tưởng vào giá trị của bản thân. Với nhà trường, “đúng mức” nghĩa là xây dựng một môi trường học tập thân thiện – nơi học sinh được là chính mình, được khuyến khích sáng tạo, và nơi sai lầm không bị xem là thất bại.

Ngành Giáo dục hiện nay đang theo đuổi phương châm “lấy học sinh làm trung tâm”, nhằm kiến tạo một môi trường học tập lý tưởng, hướng đến sự phát triển toàn diện của học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục. Phương châm này được thể hiện trên nhiều phương diện: Từ việc đổi mới chương trình, phương pháp giảng dạy, đến việc đề cao vai trò của giáo viên, gia đình và xã hội trong việc đồng hành cùng học sinh trên hành trình học tập và trưởng thành.

“

Quan tâm trẻ đúng mức là khi mỗi người lớn đều đặt mình vào vị trí của đứa trẻ, để hiểu các em cần gì, sợ điều gì và mong chờ điều gì.

Khi đó, tình yêu thương sẽ không còn là lý thuyết, mà là hành động thiết thực, từng ngày, từng việc nhỏ.

Thầy giáo Biện Ngọc Khánh

Với gia đình, sự quan tâm đúng mức không chỉ dừng lại ở việc chăm lo đầy đủ về vật chất, mà còn thể hiện qua việc thấu hiểu tâm trạng, sở thích, cảm xúc và các mối quan hệ xã hội của con. Cha mẹ cần đồng hành như một người bạn, thay vì luôn đứng ở vị trí bề trên. Đôi khi, chỉ 15 phút ngồi bên con mỗi tối – cùng đọc sách, lắng nghe con kể chuyện – cũng giá trị hơn nhiều lần so với những món quà đắt tiền.

Với xã hội, quan tâm đúng mức là kiến tạo những không gian sống lành mạnh cho trẻ em – từ các sân chơi cộng đồng, tủ sách công cộng, đến việc chủ động bảo vệ các em khỏi nguy cơ tiếp xúc sớm với những nội dung độc hại trên mạng.

P.V: Ở một khía cạnh khác, theo thầy chúng ta phải làm sao để trẻ không chỉ biết đón nhận tình yêu thương, mà còn biết trân trọng, biết ơn sự quan tâm của người khác để lan tỏa tình yêu thương đó thành những hành động cụ thể, thiết thực trong cuộc sống hàng ngày?

Thầy Biện Ngọc Khánh: Trước hết, chúng ta cần xây dựng một môi trường giáo dục thấm đẫm tình yêu thương và sự gương mẫu từ những người lớn xung quanh. Trẻ em học hỏi rất nhiều qua việc quan sát, vì vậy, cha mẹ, thầy cô và các thành viên trong gia đình cần trở thành những tấm gương sống động về lòng yêu thương, sự chia sẻ và tinh thần biết ơn – thể hiện qua từng hành động nhỏ trong cuộc sống hằng ngày.

Bên cạnh đó, giáo dục kỹ năng sống là yếu tố thiết yếu, giúp trẻ hiểu rằng, yêu thương không chỉ là một cảm xúc, mà cần được thể hiện bằng hành động cụ thể: Giúp đỡ người khác, sẻ chia với bạn bè, và có trách nhiệm với chính bản thân cũng như với cộng đồng.

Ngoài ra, việc khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động xã hội, thiện nguyện ngay từ nhỏ sẽ giúp các em nhận ra rằng, tình yêu thương cần được lan tỏa bằng hành động thực tế. Từ đó, trẻ sẽ dần hình thành thói quen sống tích cực, biết trân trọng những gì mình đang có. Khi trẻ biết ơn và sẵn sàng đóng góp cho cộng đồng, đó chính là nền tảng vững chắc để các em phát triển nhân cách toàn diện và trở thành những công dân có trách nhiệm trong tương lai.

Với vai trò Ủy viên Hội đồng Đội tỉnh, tôi nhận thấy các trường học trên địa bàn tỉnh ngày càng có nhiều hoạt động thiết thực để khơi dậy trong các em lòng yêu thương và ý thức, trách nhiệm với cộng đồng.

Những giá trị này được vun đắp qua các chương trình giàu ý nghĩa như các hoạt động tri ân vào các ngày lễ lớn có ý nghĩa lịch sử, văn hóa của dân tộc như Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7), Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4), ngày sinh và ngày mất của Bác Hồ… Đồng thời, tổ chức các hoạt động thực tiễn như về nguồn tại các địa chỉ đỏ, thăm hỏi gia đình thương binh, liệt sĩ, tham gia phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, tổ chức sinh hoạt ngoại khóa, giao lưu với các nhân chứng lịch sử và các buổi nói chuyện chủ đề tri ân. Những dịp này không chỉ là cơ hội để các em ôn lại truyền thống, tưởng nhớ công lao to lớn của các thế hệ đi trước, mà còn giúp các em thấm thía sâu sắc giá trị của tự do, hòa bình và trân trọng những điều tốt đẹp trong cuộc sống hiện tại.

Song song với đó, nhà trường phối hợp chặt chẽ với các đội, nhóm, câu lạc bộ thanh niên tổ chức nhiều chương trình hỗ trợ học sinh nghèo vượt khó, trao học bổng, đồng thời, trang bị cho các em kiến thức và kỹ năng sống cần thiết để tự tin vươn lên trong cuộc sống. Những hoạt động này đã giúp các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn được tiếp sức và tạo môi trường để tất cả học sinh rèn luyện phẩm chất sẻ chia, đồng cảm và trách nhiệm xã hội một cách thiết thực và hiệu quả.

P.V: Được biết, thầy đã có hơn 10 năm tâm huyết duy trì Câu lạc bộ phát triển hát Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh dành cho các em học sinh. Theo thầy, việc đưa dân ca vào trong hoạt động giáo dục ngoại khóa mang lại những giá trị gì cho các em trong việc hình thành nhân cách, bồi đắp tình yêu quê hương, văn hóa dân tộc ở giai đoạn hiện nay?

Thầy Biện Ngọc Khánh: Việc đưa Dân ca ví, giặm vào hoạt động ngoại khóa là một cách giáo dục nhẹ nhàng mà thấm lâu. Các em được tiếp xúc với những giá trị văn hóa truyền thống qua lời ca, điệu hò, qua những bài học về tình nghĩa, thủy chung, hiếu thảo, nghĩa tình làng, xóm… Việc tham gia hát, biểu diễn, tìm hiểu về lịch sử, hoàn cảnh ra đời của từng làn điệu khiến các em không chỉ hiểu mà còn thấy tự hào vì quê hương mình có một di sản được UNESCO công nhận. Những điều ấy góp phần hình thành nhân cách, rèn luyện sự tinh tế trong ứng xử, và nuôi dưỡng lòng tự hào về cội nguồn văn hóa của dân tộc mình.

Điều khiến tôi vô cùng hạnh phúc là từ chính câu lạc bộ, nhiều học trò đã tỏa sáng và khẳng định được giá trị của mình. Có thể kể đến em Lê Thị Trà My (sinh 2007, khối Vĩnh Mỹ – Vinh Tân), người từng đạt Giải A “Tiếng hát Sơn Ca” cấp thành phố năm 2014 với bài hát Xẩm Nghệ; hay em Nguyễn Thị Lê Na (Nam Cát – Nam Đàn), đạt giải Triển vọng cấp tỉnh năm 2017.

Gần đây, nhiều em như: Lê Sỹ Luân, Bạch Khánh Linh, Nguyễn Trà My, Nguyễn Khánh Vy... cũng đã đạt giải Triển vọng cấp tỉnh năm 2023 với những tiết mục dân ca về Bác Hồ và tình cảm gia đình, quê hương. Những thành tích ấy không chỉ là phần thưởng cho sự nỗ lực cá nhân, mà còn là minh chứng sống động cho sức sống và giá trị giáo dục bền bỉ của dân ca trong trường học.

Có thể khẳng định, trong thời đại công nghệ, khi nhiều em nhỏ dễ bị cuốn vào thế giới ảo, thì dân ca là sợi dây giữ các em lại với những gì chân thật, gần gũi và giàu tính nhân văn. Tôi cho rằng, việc bồi đắp tình yêu quê hương, văn hóa dân tộc phải bắt đầu từ những điều giản dị, tự nhiên như thế. Và dân ca – với tất cả sự mộc mạc và sâu sắc của nó chính là một trong những “người thầy” âm thầm nhưng rất bền bỉ trong hành trình giáo dục tâm hồn thế hệ trẻ hôm nay.

P.V: Cảm ơn thầy về cuộc trò chuyện!