Dự thảo Luật Nhà giáo tháo gỡ nhiều điểm nghẽn trong giáo dục

Tháo gỡ nhiều khó khăn và điểm nghẽn

Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, thảo luận tại tổ sáng 10/11, GS.TS Nguyễn Thị Lan – Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đại biểu Quốc hội đoàn TP Hà Nội đánh giá rất cao những nỗ lực, cố gắng của cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra đã công phu, nghiêm túc và dành nhiều thời gian để tổ chức các hội nghị, hội thảo, cầu thị lắng nghe và tiếp thu các ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo Luật Nhà giáo.

Dự thảo đã đề cập đến nhiều điểm mới về chính sách đối với nhà giáo như: vị trí pháp lý của nhà giáo công lập và ngoài công lập, chuẩn hóa chức danh của nhà giáo, chính sách tuyển dụng, điều động, biệt phái của nhà giáo; chính sách về bảo vệ, thu hút nhà giáo.

Theo dự thảo luật, nhà giáo được bảo vệ thông qua quyền và những điều không được làm đối với nhà giáo; thu hút, trọng dụng người có trình độ cao… chính sách đãi ngộ tiền lương với nhà giáo.

GS.TS Nguyễn Thị Lan ghi nhận, các điểm mới trên phù hợp với tình hình thực tiễn và có thể tháo gỡ được nhiều khó khăn, điểm nghẽn trong lĩnh vực giáo dục. Tuy nhiên, đại biểu đoàn Hà Nội đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát để đảm bảo sự đồng bộ về các quy định pháp luật, bảo đảm tính khả thi của dự án luật được thông qua.

Cần làm rõ thêm một số vấn đề

Với mong muốn dự thảo Luật Nhà giáo được hoàn thiện hơn nữa trước khi được Quốc hội thông qua, GS.TS Nguyễn Thị Lan đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc làm rõ thêm một số vấn đề:

Thứ nhất, quy định về quyền của nhà giáo. Tại điểm d khoản 1 Điều 11 dự thảo này quy định về quyền của nhà giáo như sau: “Được nghiên cứu khoa học và chuyển giao sản phẩm nghiên cứu khoa học theo quy định của pháp luật về nghiên cứu khoa học và sở hữu trí tuệ; được tham gia hoạt động ở các cơ sở sản xuất, kinh doanh phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ”.

Đây là quy phạm cho phép, được hiểu là: nhà giáo được trao quyền nghiên cứu khoa học và chuyển giao sản phẩm nghiên cứu khoa học; đồng thời, được tham gia hoạt động ở các cơ sở sản xuất – kinh doanh phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ.

Tuy nhiên, theo quy định tại điểm b, khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp năm 2020, cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức không có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam.

GS.TS Nguyễn Thị Lan đặt vấn đề, cần làm rõ Nhà giáo được tham gia hoạt động ở các cơ sở sản xuất kinh doanh phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ là được tham gia những hoạt động nào, khâu nào trong hoạt động sản xuất kinh doanh? Nhà giáo có được thành lập hoặc tham gia thành lập và quản lý doanh nghiệp không?

“Nếu không làm rõ, sẽ dẫn đến việc hiểu luật không giống nhau, khó thực hiện trong thực tế, có thể vô tình vi phạm quy định của pháp luật” – GS.TS Nguyễn Thị Lan băn khoăn và đề nghị, cơ quan soạn thảo rà soát làm rõ và thống nhất quy định tại điểm d khoản 1 Điều 11 của dự thảo Luật Nhà giáo và quy định tại điểm b khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp năm 2020.

Thứ hai, tại điều 34, Mục 2 quy định việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên là việc làm thường xuyên, liên tục và học tập suốt đời. Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đề nghị, cần làm rõ hơn việc đào tạo, bồi dưỡng và hợp tác quốc tế đối với cán bộ giáo viên là nhà quản lý.

Ban lãnh đạo, người đứng đầu cơ sở giáo dục, đặc biệt là tại các cơ sở giáo dục đại học, hiệu trưởng, giám đốc cần được bồi dưỡng đào tạo và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Thông qua hợp tác quốc tế để cập nhật, nâng cao kiến thức và thúc đẩy quốc tế hóa. Tuy nhiên, việc đi công tác nước ngoài của Hiệu trưởng/giám đốc đại học công lập bị quy định hạn chế số lượng và thời gian một lần đi. Điều này hạn chế việc đào tạo, bồi dưỡng và thúc đẩy hợp tác quốc tế đối với giáo viên là nhà quản lý, cũng như đối với cơ sở đào tạo.

GS.TS Nguyễn Thị Lan kiến nghị các cấp có thẩm quyền xem xét:

Một là, quy định nên mở thời gian đi công tác nước ngoài tùy thuộc vào nội dung, chương trình của chuyến đi (có kèm theo chương trình, thời gian làm việc tại nước ngoài).

Vì đoàn đi công tác nước ngoài thường kết hợp làm việc với các trường, các đối tác nước ngoài để trao đổi về hợp tác nghiên cứu, đào tạo, trao đổi giảng viên. Vì vậy, quy định thời gian đi công tác mỗi nước 3 ngày có lúc chưa phù hợp.

Hai là, quy định nên mở thêm số lần đi công tác nước ngoài với lãnh đạo chủ chốt, cán bộ quản lý, người đứng đầu cơ sở giáo dục để mở rộng hợp tác quốc tế và thực hiện chủ trương hội nhập quốc tế, quốc tế hóa các cơ sở giáo dục, đặc biệt các trường đại học/Học viện.

Thứ ba, không trực tiếp nhưng liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của nhà giáo trong công tác hợp tác quốc tế. Theo Quyết định số 06/2020/QĐ-TTg ngày 21/2/2020 về việc tổ chức, quản lý hội nghị, hội thảo quốc tế tại Việt Nam, cơ sở giáo dục đại học phải làm thủ tục xin phép Bộ chủ quản; trong khi đó quy định không rõ quy mô thế nào, kinh phí tài trợ bao nhiêu được coi là hợp tác quốc tế quốc tế nên các cơ quan quản lý hiểu là: chỉ có 1 chuyên gia nước ngoài, chỉ có 1 đồng tài trợ, hay họp online cũng phải xin phép như đối với các hội nghị hội thảo lớn, nhiều chuyên gia nước ngoài đến, gây khó khăn cho các trường đại học, viện nghiên cứu nói riêng và hệ thống nghiên cứu, giáo dục nói chung triển khai hội nghị, hội thảo hợp tác quốc tế.

Trong khi đó, các nước tiên tiến cho phép các trường tự chủ về chuyên môn học thuật, tổ chức hội nghị hội thảo. Theo GS.TS Nguyễn Thị Lan, ở các nước, trong các trường đại học, việc tổ chức hội nghị, hội thảo, trao đổi học thuật là thông thường, hàng ngày.

Đa số không phân biệt hội nghị hội thảo quốc tế hay thông thường vì có rất nhiều khách quốc tế. Nếu quy định như chúng ta thì các hội thảo nhỏ thường kỳ của các bộ môn ở nước ngoài cũng phải xin phép, vì họ thường xuyên mời chuyên gia quốc tế đến báo cáo/chia sẻ/trao đổi.

Thứ tư, việc cử chuyên gia nước ngoài đến địa phương làm việc cần có hướng dẫn cụ thể hơn. Tại đa số các nước, nhà giáo, nhà khoa học của Việt Nam khi được cấp visa vào nước/khu vực đó có thể tự do đi lại làm việc ở các tỉnh/vùng/lãnh thổ thuộc khu vực.

Ví dụ nếu đã có visa vào làm việc với 1 trường đại học ở Châu Âu trong khối Schengen thì chỉ cần gửi kế hoạch đi lại trong hồ sơ xin visa 1 lần, sau đó tự do đi lại.

Trong khi chuyên gia sang làm việc và hợp tác tại Việt Nam (đã được cấp phép visa) vào làm việc tại một cơ quan ở 1 địa phương, khi đi đến làm việc tại các địa phương khác, thì cơ quan mời vào phải làm công văn báo cáo với các địa phương khác, mà mỗi địa phương có quy trình xử lý khác nhau.

Đại biểu đề nghị khi khách đã vào làm việc tại một cơ quan/tổ chức thì chỉ cần liên hệ đến cơ quan tổ chức khác trực tiếp không cần phải báo cáo, xin phép tại sở ngoại vụ các tỉnh.

Xem xét một số vấn đề cụ thể khác

Cho ý kiến về một số điểm cụ thể khác của dự thảo Luật Nhà giáo, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan đề nghị xem xét, bổ sung để làm rõ thêm khái niệm “cơ sở giáo dục” và đồng thuận với Luật Giáo dục; từ đó để có cách hiểu đúng và thống nhất về “cơ sở giáo dục”.

Ngoài ra, cần thống nhất về định nghĩa giáo viên giữa Khoản 1, Điều 66 (Luật Giáo dục, 2019) và trong Dự thảo Luật Nhà giáo. Bên cạnh đó, còn có điểm khác biệt giữa “giáo dục thường xuyên” trong dự thảo và “cơ sở giáo dục khác” trong Luật Giáo dục năm 2019.

Để bảo đảm tính hiệu quả, khả thi của chính sách thu hút, trọng dụng người có trình độ cao, người có tài năng, người có năng khiếu đặc biệt làm nhà giáo, cần phải gắn liền với chính sách đãi ngộ. Vấn đề này cũng được nêu trong Khoản 7, Điều 12 (Luật Giáo dục Đại học sửa đổi năm 2018). Do đó nên xem xét bổ sung chính sách “đãi ngộ thích hợp” cho phù hợp và thống nhất với Luật này.