Giải Nobel Vật lý năm 2024 vinh danh 'cha đẻ' của công nghệ học máy

Công nghệ học máy (Machine Learning) là một nhánh của AI, cho phép máy tính học hỏi và đưa ra dự đoán hoặc quyết định mà không cần được lập trình cụ thể cho từng nhiệm vụ. Thay vào đó, máy học sẽ tự động tìm ra các mẫu và quy luật từ dữ liệu lớn, sau đó sử dụng những kiến thức này để thực hiện các tác vụ khác nhau.

Công nghệ học máy là một công cụ mạnh mẽ đang thay đổi cách chúng ta sống và làm việc. Với khả năng học hỏi và thích ứng, học máy đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ y tế, tài chính đến giải trí.

Mặc dù được kỳ vọng sẽ mang đến những đột phá lớn trong khoa học và quản lý, công nghệ mới nổi mà bộ đôi này nghiên cứu cũng đồng thời dấy lên lo ngại về một tương lai mà con người có thể bị chính những sáng tạo của mình vượt qua.

Được mệnh danh là "cha đẻ của AI", Geoffrey Hinton đã gây chấn động giới công nghệ khi quyết định rời khỏi Google. Ông cho biết quyết định này nhằm mục đích lên tiếng mạnh mẽ hơn về những rủi ro tiềm ẩn của công nghệ mà chính ông đã dày công nghiên cứu.

Trong cuộc họp báo về giải Nobel qua điện thoại từ California, Hinton đã chia sẻ một quan điểm đáng suy ngẫm: "Chúng ta chưa từng trải nghiệm cảm giác có những sinh vật thông minh hơn mình".

"Nó sẽ tuyệt vời ở nhiều khía cạnh, trong các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe", Hinton nói. "Nhưng chúng ta cũng phải lo lắng về một số hậu quả xấu có thể xảy ra. Đặc biệt là chúng ta phải luôn cảnh giác với khả năng nó vượt khỏi tầm kiểm soát".

Trong khi đó, John Hopfield, 91 tuổi, Giáo sư danh dự tại Đại học Princeton (Mỹ), đã tạo ra một bộ nhớ liên kết nhằm mục tiêu mô phỏng cách bộ não con người lưu trữ và hồi tưởng thông tin. Bộ nhớ này có khả năng lưu trữ và tái tạo hình ảnh cũng như các mẫu dữ liệu khác.

Giáo sư John Hopfield cho rằng: "Khi chúng ta tạo ra những hệ thống đủ phức tạp, chúng có thể có những hành vi mà chúng ta không thể dự đoán được dựa trên các thành phần ban đầu. Điều này cho thấy bên trong những hệ thống đó, có thể tồn tại những quy luật vật lý mới mà chúng ta chưa khám phá hết".

Đồng quan điểm với Hinton, ông John Hopfield nhấn mạnh rằng, chúng ta cần phải thận trọng trước những khả năng chưa được khám phá đầy đủ của AI, đặc biệt là những tác động không lường trước được của nó

"Chúng ta đều biết rằng, công nghệ thường là con dao hai lưỡi, vừa mang lại lợi ích to lớn vừa tiềm ẩn những nguy hại khôn lường", ông John Hopfield nói.

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển cho biết họ trao giải thưởng cho hai nhà khoa học này vì họ đã sử dụng "các công cụ vật lý để phát triển các phương pháp tạo nên nền tảng cho công nghệ học máy ngày nay", những phát minh này đang "cách mạng hóa khoa học, kỹ thuật và cuộc sống hàng ngày".

Geoffrey Hinton, 76 tuổi, sinh ra ở Anh, hiện là Giáo sư danh dự tại Đại học Toronto (Canada), đã phát minh ra một phương pháp có khả năng tự động tìm kiếm các thuộc tính trong dữ liệu và thực hiện các nhiệm vụ như xác định các thành phần cụ thể trong hình ảnh.

Mặc dù đã rời khỏi Google vào năm 2023 sau khi nhận ra máy tính có thể trở nên thông minh hơn con người sớm hơn nhiều so với dự kiến của ông và các chuyên gia khác, Hinton vẫn đánh giá cao những nỗ lực của công ty trong việc quản lý và phát triển công nghệ một cách có trách nhiệm.

Hinton thừa nhận rằng, ông cảm thấy hối hận về một số nghiên cứu trước đây của mình, nhưng ông cũng nhấn mạnh rằng, những quyết định đó được đưa ra dựa trên hiểu biết hạn hẹp vào thời điểm ấy.

"Nếu được đặt vào hoàn cảnh tương tự, tôi vẫn sẽ đưa ra quyết định như vậy. Tuy nhiên, tôi không khỏi lo lắng về khả năng những hệ thống thông minh mà chúng ta tạo ra sẽ vượt khỏi tầm kiểm soát của con người", ông Hinton chia sẻ trong cuộc họp báo.

Bà Ellen Moons - Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý đã nhấn mạnh rằng, trong khi học máy mang đến nhiều lợi ích đáng kể, chúng ta cũng cần phải đối mặt với những thách thức và rủi ro đi kèm. Việc sử dụng công nghệ này một cách có trách nhiệm là điều vô cùng quan trọng để đảm bảo tương lai tốt đẹp cho nhân loại.

Theo công bố của Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska, Stockholm, Thụy Điển, những nhà khoa học chiến thắng sẽ cùng chia sẻ giải thưởng trị giá lên đến 11 triệu Kronor Thụy Điển (tương đương khoảng hơn 1 triệu USD). Số tiền này được trích từ di sản khổng lồ mà nhà phát minh vĩ đại Alfred Nobel để lại.

Đây được xem là một trong những vinh danh cao quý nhất trong lĩnh vực khoa học. Số tiền thưởng này không chỉ là sự ghi nhận cho những đóng góp xuất sắc mà còn là minh chứng cho sự cạnh tranh khốc liệt để giành được giải thưởng danh giá này.

Giải Nobel Vật lý năm ngoái đã vinh danh các nhà khoa học Pierre Agostini, Ferenc Krausz và Anne L'Huillier vì thành tựu đột phá trong việc tạo ra những xung ánh sáng cực ngắn. Công nghệ này cho phép các nhà khoa học quan sát trực tiếp những quá trình siêu nhanh diễn ra bên trong nguyên tử, như sự chuyển động của electron.

Nhờ đó, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về cơ chế gây bệnh ở cấp độ phân tử, mở ra những triển vọng mới trong việc phát triển các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

Trong suốt hơn 1 thế kỷ qua, giải thưởng Nobel đã trở thành một trong những danh hiệu cao quý nhất mà bất kỳ nhà khoa học nào cũng mơ ước đạt được. Thống kê cho thấy, trong danh sách những người đoạt giải, chỉ có 13 người là phụ nữ, trong số 229 người được vinh danh.