'Bàn cờ' Syria và vai trò 'người phán xử' của Nga

Lợi thế cho Chính phủ Syria

Quyết định của Mỹ rút quân khỏi Syria được xem là hành động “bật đèn xanh” để Thổ Nhĩ Kỳ triển khai cuộc tấn công ấp ủ bao lâu nay nhằm vào lực lượng người Kurd ở miền Bắc Syria. Nhưng Ankara không phải bên duy nhất “được lợi” sau khi người Mỹ rút đi.

Xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ tiến vào thị trấn Tel Abya, tấn công người Kurd ở Syria. Ảnh: Getty Images/EPA

Tổng thống Syria Bashar al-Assad vốn là mục tiêu cần bị lật đổ của các nước phương Tây nay có cơ hội trở lại nắm giữ thế chủ động trên chính “bàn cờ” Syria. Trong một động thái có phần gây bất ngờ, lực lượng người Kurd ở miền Bắc đã phải “cầu viện” Chính phủ Syria để hợp sức ngăn cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ. Theo thỏa thuận giữa hai bên, quân đội Syria triển khai dọc biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ để ngăn chặn các cuộc tấn công của quân đội nước láng giềng, bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ, ngăn chặn xung đột leo thang gây ra thảm họa nhân đạo tại khu vực.

Đối mặt với quân đội Thổ Nhĩ Kỳ hùng mạnh, Mỹ lại “quay lưng”, lực lượng người Kurd không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thỏa hiệp với Damascus.

Đổi lại, người Kurd phải từ bỏ một phần lớn quyền tự trị tại vùng Đông Bắc đất nước. Đây là sự thay đổi đáng kể từ sau cuộc nội chiến Syria nổ ra. Trước đó, chính quyền Syria coi lực lượng dân quân người Kurd ở miền Bắc là những “kẻ phản bội” khi bắt tay với Mỹ, hòng mong được thành lập một quốc gia riêng. Nhưng nay, đối mặt với quân đội Thổ Nhĩ Kỳ hùng mạnh, Mỹ lại “quay lưng”, lực lượng người Kurd không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thỏa hiệp với Damascus.

Dân thường di tản khi quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tràn vào miền Bắc Syria. Ảnh: AFP

Sự thỏa hiệp này mang đến một một “chiến thắng” không cần chiến đấu cho Chính phủ Syria. Thỏa thuận liên minh giữa người Kurd và Chính phủ Syria góp phần mở ra cơ hội hiếm có để Damascus có thể giành quyền kiểm soát nhiều thành phố và thị trấn ở Đông Bắc Syria và đi đến việc thống nhất toàn bộ lãnh thổ sau nhiều năm xung đột. Điều này có ý nghĩa mang tính bước ngoặt khi chính quyền Damascus hiện chỉ kiểm soát được khoảng 60% lãnh thổ, trong khi vùng Đông Bắc rộng lớn và giàu tài nguyên, đặc biệt là dầu mỏ, có nguồn nước dồi dào và đất nông nghiệp màu mỡ, trước đó do các lực lượng người Kurd kiểm soát.

Dù chưa thể khẳng định chắc chắn, chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad có thể tái lập chủ quyền vùng đông bắc đất nước nhưng ít nhất, đại diện Chính phủ Syria và người Kurd đã có thể tiếp xúc và đối thoại trong một thỏa thuận đáp ứng lợi ích của cả hai.

Theo các nhà quan sát, cuộc khủng hoảng Syria đã gần kết thúc - và ông Assad có thể trở thành người chiến thắng trong tất cả các kịch bản có thể xảy ra. Nếu lực lượng người Kurd đồng ý “đầu hàng” hoàn toàn Chính phủ Syria để tránh cuộc tàn sát của Thổ Nhĩ Kỳ, tất nhiên, chính quyền của ông Assad sẽ giành chiến thắng. Nếu Thổ Nhĩ Kỳ quản lý để chiếm được các khu vực của người Kurd - một quá trình có thể sẽ đẫm máu - về cơ bản, Assad vẫn sẽ giành chiến thắng khi không còn “cái gai” đòi ly khai ở miền Bắc.

Quân đội Chính phủ Syria đến thị trấn Tel Tamer, tỉnh Hasakeh. Ảnh: AFP

Vai trò “người phán xử” của Nga

Nga không chỉ là đồng minh của chính quyền Syria mà còn đóng vai trò “người phán xử”...

Nga đóng vai trò là một đồng minh quan trọng nhất của Chính phủ Syria trong nhiều thập kỷ và tham gia cuộc chiến Syria từ năm 2015 trong sứ mệnh bảo trợ chính quyền của Tổng thống Assad. Quân đội Nga đã vận chuyển vũ khí tới Damascus, huấn luyện hàng ngàn binh sĩ và đưa các cố vấn của họ vào các đơn vị quân đội chủ chốt của Syria. Tuy nhiên, khi người Mỹ rút khỏi đây, Nga không chỉ là một đồng minh của chính quyền Syria mà còn đóng vai trò “người phán xử” trong bối cảnh cục diện cuộc chiến đang thay đổi.

Trước mắt, quân đội Nga đang tiến hành tuần tra khu vực biên giới phía Bắc Syria với nhiệm vụ ngăn chặn lực lượng Syria và Thổ Nhĩ Kỳ giao tranh với nhau. Các chuyên gia quân sự cho rằng, ngoài mục tiêu kiềm chế đụng độ giữa hai lực lượng này, việc triển khai quân đội cho thấy Nga còn muốn đảm bảo không để Thổ Nhĩ Kỳ tìm cách tiến sâu hơn vào lãnh thổ Syria. Trước đó, Nga cũng là thể hiện vai trò nhà trung gian hòa giải, thúc đẩy Chính phủ Syria và người Kurd ký một thỏa thuận hợp tác tạm thời.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad (trái), Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỹ Recep Tayyip Erdogan. Ảnh: Reuters

Còn với Thổ Nhĩ Kỳ, Mockva đã đi một nước cờ khôn ngoan khi không công khai ủng hộ chiến dịch “Mùa xuân hòa bình” của Ankara nhưng cũng không kịch liệt phản đối chiến dịch này. Nga chỉ đơn giản là đưa ra những lời cảnh báo nhằm đảm bảo chiến dịch quân sự của Ankara tại miền Bắc Syria sẽ có giới hạn về quy mô và thời gian. Tổng thống Putin đã kêu gọi đối tác Thổ Nhĩ Kỳ cân nhắc hành động một cách cẩn trọng và phải rút lực lượng khỏi lãnh thổ Syria sau khi hoàn tất chiến dịch, đảm bảo chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Syria.

Trong cuộc điện đàm mới nhất hôm 15/10, ông Putin và ông Erdogan đã tái xác nhận sự ủng hộ của mình với toàn vẹn lãnh thổ Syria và duy trì tiến trình dàn xếp chính trị ở quốc gia này. Giới phân tích cho rằng, chiến dịch quân sự của Ankara cũng mang lại cơ hội quý giá cho Moskva, đó là “đẩy” quân đội Mỹ khỏi Syria và tăng cường sức ảnh hưởng của mình.

Đoàn xe quân sự của Nga ở ngoại ô Manbij, sau khi Mỹ rút quân khỏi nơi này. Ảnh: Reuters

Nga đã thành công trong việc kéo người Kurd ngồi vào bàn đối thoại với Chính phủ Syria, nhiệm vụ tiếp theo là giải quyết vấn đề của Thổ Nhĩ Kỳ. Theo các nguồn tin của Nga, dự kiến, vài ngày tới Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan sẽ tới Nga để gặp người đồng cấp Putin, nhằm bàn thảo vấn đề an ninh tại Syria. So với Washington, việc Mockva đàm phán với Ankara sẽ dễ dàng có được kết quả hơn rất nhiều. Đặc biệt trong bối cảnh, hai quốc gia này đang duy trì mối quan hệ tốt đẹp, trong nhiều lĩnh vực từ kinh tế đến quân sự. Cục diện chiến sự Syria có thể sẽ sớm được định đoạt sau các cuộc thảo luận giữa Putin - Erdogan, giữa chính quyền Damascus và người Kurd.

Nếu vai trò “phán xử” này thành công, cuộc chiến gần 9 năm ở Syria có thể khép lại. Đó sẽ là một thắng lợi địa chính trị quan trọng cho Tổng thống Nga Putin, mang lại vị thế mới cho Moskva ở Trung Đông trong bối cảnh Washington ngày càng tách rời khỏi khu vực.

Bản đồ thể hiện tình hình Syria. Đồ họa: BBC