Mường Ham: Khơi nguồn bản sắc, kiến tạo tương lai số vùng cao

Vùng đất giàu bản sắc giữa đại ngàn xứ Nghệ

Nằm ở phía Tây của tỉnh Nghệ An, xã Mường Ham được thành lập trên cơ sở sáp nhập toàn bộ địa giới hành chính hai xã Châu Thái và Châu Cường. Với tổng diện tích 160,35km², Mường Ham là địa bàn rộng lớn, giàu tài nguyên với hơn 11.000 ha rừng, gần 1.200 ha đất nông nghiệp và hàng trăm hecta có tiềm năng khoáng sản. Toàn xã hiện có 22 xóm, bản, gần 14.214 nhân khẩu, trong đó người Thái chiếm gần 84%, tạo nên một cộng đồng dân cư đậm đà bản sắc văn hóa vùng cao.

Mường Ham mang đậm dấu ấn lịch sử và truyền thuyết của người Thái ở Tây Nghệ An. Theo sử liệu dân gian, vùng đất này gắn với Tạo Nọi – người được cho là đã khai mường, lập bản đầu tiên nơi đây. Dưới triều Nguyễn, Mường Ham từng là trung tâm hành chính của khu vực với tên gọi Thuần Hàm Tổng. Đến nay, lễ hội Mường Ham – tổ chức vào đầu tháng Giêng âm lịch vẫn được người dân trân trọng duy trì, như một dịp tưởng nhớ tổ tiên, tộc trưởng lập mường và gắn kết cộng đồng.

Không gian cư trú đặc trưng của người Thái với nhà sàn, chiêng trống, đền miếu, cùng các nghề thủ công như dệt thổ cẩm, đan lát, chạm bạc, đã tạo nên hệ sinh thái văn hóa độc đáo. Các truyền thuyết như chuyện tình bi tráng Nang Ni – Khủn Tinh, các nghi lễ cúng mường, hát giao duyên, múa xòe… vẫn sống động trong đời sống tinh thần của cộng đồng. Tiếng Thái và chữ Thái cổ còn được gìn giữ trong các bản lớn, tạo nên chiều sâu văn hóa đặc biệt.

Trong quá trình phát triển, Mường Ham không ngừng đổi mới. Việc sáp nhập hành chính đã mở ra không gian phát triển mới, giúp xã nâng cao năng lực quản trị, đầu tư hạ tầng đồng bộ, tiếp cận dịch vụ công hiện đại và phát triển kinh tế xanh gắn với bảo tồn văn hóa. Năm 2024, đền Mường Ham được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh – một dấu mốc khẳng định giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất đang vươn mình mạnh mẽ giữa lòng đại ngàn.

Nhiều kết quả nổi bật trên các lĩnh vực

Trong nhiệm kỳ 2020 – 2025, xã Mường Ham đã nỗ lực vượt qua khó khăn, phát huy nội lực, tranh thủ nguồn lực hỗ trợ để đạt được nhiều kết quả tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản phẩm bình quân đạt 6,29%/năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch hợp lý, trong đó nông, lâm, thủy sản chiếm 44,61%; công nghiệp - xây dựng 17,23%; dịch vụ 38,16%.

Lĩnh vực nông, lâm, thủy sản tiếp tục đóng vai trò chủ đạo, với tốc độ tăng giá trị sản phẩm bình quân 6,25%. Tổng giá trị sản phẩm toàn ngành ước đạt trên 153 tỷ đồng. Ngành trồng trọt có sự chuyển dịch tích cực theo hướng sản xuất hàng hóa, nhiều chỉ tiêu sản xuất đạt và vượt kế hoạch. Chăn nuôi phát triển ổn định, chú trọng phòng chống dịch bệnh, nâng cao chất lượng đàn vật nuôi. Công tác bảo vệ và phát triển rừng được thực hiện tốt, góp phần nâng cao độ che phủ và tạo sinh kế bền vững.

Ngành công nghiệp - xây dựng đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 5,06%/năm, tổng giá trị sản phẩm ước đạt hơn 168 tỷ đồng. Số lượng cơ sở sản xuất, kinh doanh tăng, tạo việc làm tại chỗ và nâng cao thu nhập cho người dân. Hạ tầng được đầu tư mạnh mẽ với 112 công trình xây dựng cơ bản, tổng vốn đầu tư hơn 111 tỷ đồng. Hệ thống giao thông, điện, viễn thông phủ rộng, tạo điều kiện phát triển toàn diện.

Khu vực dịch vụ phát triển ổn định với tốc độ tăng trưởng 7,01%. Tổng giá trị dịch vụ ước đạt gần 119 tỷ đồng. Các loại hình dịch vụ vận tải, thương mại, tiêu dùng, vật tư nông nghiệp đáp ứng tốt nhu cầu người dân. Thu nhập bình quân đầu người năm 2025 ước đạt 44 triệu đồng.

Thu ngân sách nhà nước bình quân đạt 891,6 triệu đồng/năm; năm 2025 ước đạt 1.250 triệu đồng. Công tác chi ngân sách thực hiện đúng quy định, đảm bảo hoạt động của hệ thống chính trị và an sinh xã hội. Chương trình xây dựng nông thôn mới đạt kết quả rõ nét với 6 xóm đạt chuẩn. Tổng nguồn lực huy động được hơn 107 tỷ đồng, trong đó có sự đóng góp lớn từ nhân dân.

Các lĩnh vực văn hóa – xã hội, giáo dục – y tế, cải cách hành chính, chuyển đổi số, quốc phòng – an ninh đều có chuyển biến tích cực. Tỷ lệ đường xã được cứng hóa đạt trên 78%. Công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm, giảm nghèo bền vững được triển khai hiệu quả, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 1-2%/năm. Quốc phòng - an ninh được giữ vững, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững toàn diện.

Khơi thông nguồn lực, kiến tạo tương lai số hóa

Bước sang nhiệm kỳ 2025–2030, xã Mường Ham xác định mục tiêu tổng quát là xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, khai thác hiệu quả mọi tiềm năng, lợi thế để phát triển kinh tế - xã hội toàn diện, bền vững. Đặc biệt, xã đặt khát vọng phát triển thành một địa phương có nền kinh tế số nông thôn khởi sắc, hạ tầng đồng bộ, văn hóa bản địa được bảo tồn và phát huy, du lịch cộng đồng gắn với thương mại điện tử lan tỏa đến từng hộ dân.

Mường Ham hướng đến xây dựng chính quyền số hiện đại, lấy người dân làm trung tâm phục vụ. Mỗi người dân có thể tiếp cận dịch vụ công ngay tại nhà qua điện thoại thông minh; chính quyền vận hành hiệu quả, minh bạch thông qua nền tảng số hóa, từng bước trở thành một xã hành chính số cơ bản, hiện đại.

Để cụ thể hóa mục tiêu trên, Đảng bộ xã đề ra 24 chỉ tiêu phát triển trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa - xã hội, môi trường, quốc phòng - an ninh và xây dựng hệ thống chính trị. Đồng thời, xác lập 7 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, 3 khâu đột phá chiến lược và 5 nhóm giải pháp lớn để tạo xung lực phát triển mới, mở rộng không gian tăng trưởng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhân dân.

Trong ba khâu đột phá được xác định, nổi bật là công cuộc cải cách hành chính gắn với chuyển đổi số. Mường Ham đặt trọng tâm vào đơn giản hóa thủ tục hành chính, xây dựng mô hình "Một cửa điện tử hiện đại" kết nối với hệ thống điều hành tỉnh, đưa dịch vụ công đến từng xóm bản qua tổ công nghệ cộng đồng. Cùng với đó, xã tập trung đào tạo đội ngũ cán bộ theo hướng “tinh gọn, chuyên nghiệp, số hóa”, đảm bảo bộ máy hành chính đáp ứng yêu cầu điều hành trong thời đại mới.

Khâu đột phá thứ hai là huy động mọi nguồn lực để xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, gắn với tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững. Xã sẽ phát triển vùng nguyên liệu tập trung như cây mía, keo, dược liệu gắn với công nghệ tưới thông minh, cảm biến khí hậu, mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, thành lập chợ số nông sản Mường Ham, đưa đặc sản địa phương lên sàn thương mại điện tử, mở rộng thị trường tiêu thụ, tăng thu nhập cho người dân.

Mường Ham cũng chú trọng phát triển tiểu thủ công nghiệp, làng nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, mộc, hương, kết hợp xây dựng thương hiệu số, mã QR và tiêu chuẩn hóa sản phẩm. Ứng dụng dữ liệu số trong sản xuất và tiêu dùng, tiến tới hình thành hợp tác xã số, nông dân điện tử.

Đột phá thứ ba là đào tạo nguồn nhân lực số - yếu tố then chốt cho chuyển đổi số bền vững. Xã sẽ triển khai chương trình “Công dân số nông thôn”, đặt mục tiêu mỗi hộ có ít nhất một người biết sử dụng thiết bị thông minh và giao dịch điện tử. Song song, xã phối hợp với các trường nghề, trung tâm đào tạo mở lớp kỹ năng số, thương mại điện tử, vận hành nông nghiệp công nghệ cao tại địa bàn. Phấn đấu đến năm 2030, 100% cán bộ xã thành thạo công nghệ thông tin, 1–2 xóm có mô hình nông nghiệp số hóa, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh địa phương trong nền kinh tế số.

Với tầm nhìn chiến lược, định hướng rõ ràng và bước đi cụ thể, Mường Ham đang chuyển mình mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu trở thành xã vùng cao kiểu mẫu – hiện đại trong quản lý, năng động trong phát triển và chủ động hội nhập.