Nét cổ làng Trung Cần

(Baonghean) - Men theo con đê hữu ngạn sông Lam, tìm về làng Trung Cần (xã Nam Trung, Nam Đàn) - một vùng quê cổ kính với bề dày truyền thống văn hoá đã đi vào sử sách “Làng ta khoa bảng thật nhiều/Như cây trên núi, như diều trên không”.

Làng có đình Trung Cần - 1 trong 4 ngôi đình nổi tiếng của đất Nam Hoa, được Tiến sỹ Nguyễn Trọng Đường khởi xướng xây dựng năm 1781, thờ Thành hoàng là Quận công Tống Tất Thắng. Đình có cổng tam quan, 5 gian bái đường và 3 gian hậu cung toạ lạc trên khu đất rộng 1.750 m2 nhìn ra cánh đồng Giã Rào. Bên trong đình, được chạm trổ, điêu khắc, kỳ công, tinh xảo và được đánh giá là một trong những ngôi đình đẹp nhất miền Trung. Hơn 2 thế kỷ qua, đình Trung Cần là nơi hội họp, tế lễ của làng, nơi các danh nhân lịch sử, văn hoá như Vua Quang Trung, Đại thi hào Nguyễn Du, Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc đã từng ghé thăm. Trong cách mạng, đình là nơi cán bộ tổ chức diễn thuyết, kêu gọi đấu tranh, cướp chính quyền. Trong kháng chiến, đình là nơi luyện tập của dân quân, du kích, là cơ sở sản xuất vũ khí của Quân khu IV (1947 - 1948), là nơi cải tạo hàng binh Âu - Phi (1954), là trạm giao liên đưa đón cán bộ, bộ đội, thương binh phục vụ cho chiến trường miền Nam...
Đình Trung Cần.
Đình Trung Cần.
Trước mặt đình là mộ của Nghĩa Quận công Tống Tất Thắng (SN 1487 - ?) - người từ nhỏ đã nổi tiếng thần đồng, 18 tuổi đậu tiến sỹ, từng giữ chức Lại bộ Thượng Thư - Đông các Đại học sỹ ở triều Hậu Lê. Ông là người văn võ song toàn, đã mấy lần cầm quân đi đánh giặc, bảo vệ phên dậu phía Nam của đất nước; từng chiêu dân lập làng, khai phá các vùng đất ở Nghệ An - Hà Tĩnh. Mộ Quận công Tống Tất Thắng và Đình Trung Cần đã được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hoá Quốc gia từ năm 1996. Bên phải đình là khu tưởng niệm Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn - Vị Bộ trưởng Bộ Công an đầu tiên của nước ta; tất cả đã tạo nên một quần thể Di tích Lịch sử - Văn hoá đặc sắc.
Làng Trung Cần là nơi “thiên thời, địa lợi”, nhiều dòng họ đã về đây sinh cơ lập nghiệp, hun đúc nên những truyền thống vẻ vang. Dòng họ Nguyễn Văn, tự hào “tam thế kế đại khoa” (3 đời đỗ đại khoa), nổi tiếng với Thám hoa Nguyễn Văn Giao (1811 - 1863). Dòng họ Nguyễn Trọng, tự hào “tam thế ngũ hoàng hoa” (3 đời, 5 lần đi sứ), nổi tiếng với 3 cha con, ông cháu gồm: Lại bộ Thị lang - Hầu quận công Nguyễn Trọng Thường (1681 - 1735), Hữu Thị lang - Nguyễn Trọng Đương (1724 –-1786), Hàn lâm viện Hiệu thảo Nguyễn Trọng Đường (1746 - ?). Cả 3 tiến sỹ họ Nguyễn Trọng thời Lê, đều được cử đi sứ nhà Thanh, đều được khắc tên tuổi tại nhà bia Văn miếu Quốc Tử giám ở kinh thành Thăng Long…
Giữa làng, có nhà thờ họ Nguyễn Nhân, nổi tiếng với Trụ quốc Thương trật - Trung Quận công Nguyễn Nhân Mỹ (thời Lê Trung hưng). Ông có công lớn trong việc “phù Lê diệt Mạc”, khai khẩn đất hoang, chiêu dân lập làng. Nhà thờ họ Nguyễn Nhân có lịch sử gần 500 năm, nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ như bia đá, sắc phong, đồ tế khí (gươm đao, long ngai, bài vị, lư hương…). Dưới thời phong kiến, nhà thờ đã được các triều đại ban cấp sắc phong, hiện còn 2 sắc phong của triều Nguyễn. Nhà thờ họ Nguyễn Nhân và mộ Quận công Nguyễn Nhân Mỹ đã được công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hoá cấp tỉnh năm 2004.
Ở xóm Chùa, trên cách đồng làng có chùa Quỳnh Hoa (chùa Giai), xây dựng từ thời Mạc với 3 toà bề thế và đền Quỳnh Trai (đền Trúc - đền Voi Mẹp), thờ Trần Hưng Đạo, Tống Tất Thắng... có khánh đá và bia đá cổ, ghi danh 15 vị quận công, vương, hầu thời Lê – Trịnh. Năm 2000, chùa Quỳnh Hoa đã được dân làng phục dựng ngay sát đền Quỳnh Trai, tạo nên một quần thể kiến trúc đền – chùa linh thiêng. Ở xóm Bàu, bên cạch bàu sen 7 mẫu, ẩn hiện trong vườn cây rậm rạp là đền Bàu (đền Lum Tum) xây dựng cách nay gần 300 năm, thờ Tống Tất Thắng và nhiều vị thần khác. Theo các cụ cao niên, ngày trước, phía Nam bàu sen còn có văn chỉ Hương Hiền, thờ Khổng Tử và các vị tiên hiền. Đối diện với bàu sen, phía trong làng còn có nhà thánh Võ Hội thờ các vị võ tướng, kiến trúc uy nghi, có đủ cổng tam quan, tượng voi chầu, ngựa hí và 3 toà nhà bề thế. Văn chỉ và nhà thánh đều không còn nữa, bia xưa đã được đưa về dựng tại đình làng. Ngày nay, những đền, chùa trên đã được dân làng trùng tu, tôn tạo khang trang, trở thành những điểm sinh hoạt văn hoá tâm linh của người dân trong vùng. 
Ở xóm Đình có giếng nước giống hình nghiên mực, nằm cạnh dải đất kéo dài tựa như chiếc bút, theo người địa phương, đó là những hình ảnh tượng trưng cho truyền thống hiếu học của làng. Ở xóm Chùa, ngay con đường liên hương là giếng Quỳnh Trai ra đời từ thời lập xóm. Giếng không chỉ là nơi cung cấp nguồn nước trong mát cho làng, mà còn là nơi “neo đậu hồn quê” của bao thế hệ. Ngày nay, giếng đã được dân làng ghép đá, xây thành, trồng cây, tôn tạo cảnh quan sạch đẹp.
Về Trung Cần, vui thay quê hương khoa bảng đang từng ngày khởi sắc trong diện mạo nông thôn mới. Bên cạnh những con đường phong quang, những ngôi nhà hiện đại, vẫn còn đó nét xưa cổ kính của mái đình, giếng nước, sân đền. Những di tích, những danh nhân trên “miền đất học” đã để lại trong lòng người bao cảm xúc tự hào, ngưỡng mộ về truyền thống văn hoá - lịch sử của một vùng quê.
Huy Thư

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.