Nghệ An điều chỉnh tiêu chí xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao

Những tiêu chí “gặp khó”

Huyện Con Cuông hiện có 3 xã đã đạt chuẩn nông thôn mới. Về cấp thôn, bản có 31 đơn vị đạt chuẩn và con số đó đã tăng theo từng năm: Nếu năm 2022 chỉ mới 3 thôn, bản đạt tiêu chuẩn, thì đến năm 2023 là 26 thôn, bản và hiện nay năm 2024 đến tháng 10 đã tăng thêm 5 thôn, bản. Việc xây dựng các thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới là trong lộ trình tiến tới xây dựng xã đạt chuẩn của các huyện.

Theo ông Lô Văn Lý - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Con Cuông, thì ở địa phương vùng cao, có khá nhiều tiêu chí trong bộ tiêu chí chuẩn nông thôn mới cấp thôn, bản, cấp xã khó thực hiện; như về tiêu chí thu nhập, lao động, việc làm. Trong đó, tiêu chí số 12.3 quy định về tỷ lệ lao động làm việc trong các ngành kinh tế chủ lực, thì nay trên địa bàn huyện Con Cuông chưa xã nào đạt được.

Vấn đề này, theo quy định tại Quyết định số 1563/QĐ-UBND ngày 7/6/2022 của UBND tỉnh về các tiêu chí xây dựng nông thôn mới về tỷ lệ lao động, thì tỷ lệ lao động trong các ngành kinh tế chủ lực thuộc lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp phải đạt dưới 30%; trong các ngành kinh tế chủ lực thuộc lĩnh vực công nghiệp - xây dựng phải đạt trên 40%, và trong các ngành kinh tế chủ lực thuộc lĩnh vực dịch vụ phải đạt trên 30%. Quy định về cơ cấu lao động này áp dụng cho các địa phương vùng cao hầu như không thể thực hiện khi xu hướng người dân đi làm ăn xa ngày càng nhiều.

Hơn nữa, các ngành dịch vụ, công nghiệp, xây dựng ở vùng miền núi còn kém phát triển, chỉ tập trung chủ yếu ở vùng thị trấn và một số trung tâm xã. Một số xã, hầu như không có hoặc rất ít cơ sở sản xuất công nghiệp, dịch vụ nên tỷ lệ lao động làm việc trong các ngành này của địa phương chỉ “đếm trên đầu ngón tay”.

Tìm hiểu thực tế này ở các huyện vùng cao khác như Kỳ Sơn, Tương Dương, Quế Phong, Quỳ Hợp…, chúng tôi cũng ghi nhận ý kiến của các cấp ủy, chính quyền về việc khó khăn trong đáp ứng các quy định về tỷ lệ lao động theo tiêu chí số 12.3 ở Quyết định 1563. Những khó khăn vướng mắc đó, đã được các địa phương phản ánh, báo cáo các cấp có thẩm quyền và đề nghị điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn triển khai ở cơ sở.

Điều chỉnh tiêu chí theo thực tiễn

Ghi nhận những phản ánh nói trên, thông qua các phiên họp, UBND tỉnh đã có Quyết định 2022/QĐ-UBND ngày 8/8/2024 (Quyết định số 2022) về việc sửa đổi và quy định một số nội dung, tiêu chí xã đạt chuẩn nông thôn mới, xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; huyện đạt chuẩn nông thôn mới, huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2025.

Trong các điều chỉnh tại Quyết định số 2022, về tiêu chí 12.3 quy định về tỷ lệ lao động làm việc trong các ngành kinh tế chủ lực trên địa bàn, UBND tỉnh đã quyết định bãi bỏ nội dung quy định tại Quyết định số 1563/QĐ-UBND ngày 7/6/2022. Việc bãi bỏ quy định 12.3, theo các địa phương vùng cao sẽ giúp “gỡ khó” rất lớn trong quá trình phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới cho các thôn, xóm, bản đáp ứng yêu cầu hoàn thiện các tiêu chí cấp xã.

Bên cạnh đó, Quyết định số 2022 cũng sửa đổi nội dung tiêu chí 13.4 về ứng dụng công nghệ số để thực hiện truy xuất nguồn gốc các sản phẩm chủ lực của xã. Cụ thể: Có tối thiểu 1 sản phẩm nông sản chủ lực của xã được các cơ sở sản xuất, kinh doanh thiết lập hệ thống điện tử truy xuất nguồn gốc đảm bảo các yêu cầu lưu trữ, truy xuất thông tin ở mỗi công đoạn từ sản xuất đến lưu trữ, chế biến và thương mại sản phẩm.

Như vậy, quy định điều chỉnh mới này có “nâng cấp” so với quy định cũ. Nếu quy định cũ chỉ yêu cầu các cơ sở sản xuất, kinh doanh thiết lập hệ thống điện tử truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, thì quy định mới điều chỉnh thêm yêu cầu lưu trữ, truy xuất nguồn gốc sản phẩm ở tất cả các công đoạn từ nguồn gốc đến sản xuất và thương mại sản phẩm.

Ngoài ra, Quyết định số 2022 cũng sửa đổi một số tiêu chí khác đối với cấp xã đạt chuẩn nông thôn mới, gồm một số nội dung thuộc các tiêu chí số 8, 12, 13, 17 và 18.

Ví dụ như tiêu chí về môi trường: Tiêu chí 17.10 quy định tỷ lệ sử dụng hình thức hỏa táng. Ở các xã thuộc các địa phương: thành phố Vinh, thị xã Hoàng Mai, Nam Đàn, Hưng Nguyên, Nghi Lộc, Quỳnh Lưu, Diễn Châu phải đạt tối thiểu 10%. Các xã thuộc các huyện Thanh Chương, Đô Lương, Yên Thành, Nghĩa Đàn và thị xã Thái Hòa phải đạt tối thiểu 6%. Các xã thuộc các huyện: Anh Sơn, Tân Kỳ, Quỳ Hợp, Con Cuông phải đạt tối thiểu 3%. Các địa phương còn lại chưa áp dụng.

Về Tiêu chí 18 chất lượng môi trường sống, ở mục 18.2 quy định cấp nước sinh hoạt đạt chuẩn bình quân đầu người/ngày/đêm phải đạt bằng hoặc trên 50 lít. Ở mục 18.3 quy định tỷ lệ công trình cấp nước tập trung có tổ chức quản lý, khai thác hoạt động bền vững phải đạt bằng hoặc trên 25%.

Đối với huyện nông thôn mới, Quyết định số 2022 điều chỉnh 2 tiêu chí số 5 và số 6. Cụ thể, Tiêu chí số 5 về văn hóa, giáo dục và y tế điều chỉnh mục 5.5: Trung tâm GDNN - GDTX đạt kiểm định chất lượng giáo dục cấp độ 1 (thực hiện khi có văn bản mới của Bộ GD&ĐT ban hành), hoặc đạt cấp độ 1 về kiểm định chất lượng giáo dục theo quy định tại Thông tư số 42/2012/TT-BGDĐT ngày 23/11/2012 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, đối với chức năng, nhiệm vụ được giao của Trung tâm GDNN - GDTX (thực hiện đến khi có văn bản mới thay thế).

Tiêu chí số 6 về kinh tế, điều chỉnh mục 6.4: Có trung tâm kỹ thuật nông nghiệp hoặc đơn vị chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp hoạt động hiệu quả. Yêu cầu cần đạt là có đơn vị chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp hoạt động hiệu quả (Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp cấp huyện) khi đáp ứng các yêu cầu theo quy định tại Quyết định số 896/QĐ-BNN- VPĐP ngày 01/04/2024 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các yêu cầu sau: Chuyển giao được ít nhất 10 mô hình, kỹ thuật, công nghệ trong nông nghiệp/năm đánh giá xét công nhận. Đào tạo, tập huấn được ít nhất 50 nông dân, thành viên HTX/năm đánh giá xét công nhận. Tư vấn về chính sách, liên kết sản xuất, kết nối thị trường được ít nhất 20 hợp đồng liên kết sản xuất/năm đánh giá xét công nhận.

Đối với huyện nông thôn mới nâng cao, Quyết định số 2022 điều chỉnh 1 nội dung của Tiêu chí số 5 về văn hóa, giáo dục và y tế. Cụ thể, điều chỉnh mục 5.5: Trung tâm GDNN - GDTX đạt kiểm định chất lượng giáo dục cấp độ 2 (thực hiện khi có văn bản mới của Bộ GD&ĐT ban hành); hoặc đạt cấp độ 2 về kiểm định chất lượng giáo dục theo quy định tại Thông tư số 42/2012/TT-BGDĐT ngày 23/11/2012 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, đối với chức năng, nhiệm vụ được giao của Trung tâm GDNN - GDTX (thực hiện đến khi có văn bản mới thay thế).