'Nước cờ' Syria mới của Tổng thống Trump: Gặp gỡ cấp cao, kêu gọi hòa giải với Israel

Ông Trump đã gặp ông Ahmed al-Sharaa của Syria trước thềm hội nghị thượng đỉnh giữa Mỹ và các quốc gia Arập vùng Vịnh. Hình ảnh được đăng trên truyền hình nhà nước Saudi Arabia cho thấy họ bắt tay nhau trước sự chứng kiến của Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman (MbS).

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đã tham gia cuộc gặp trực tuyến cùng ông Trump và Thái tử MbS, hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ đưa tin. Thư ký báo chí Nhà Trắng đăng trên X cho biết, ông Trump đã kêu gọi ông Sharaa tham gia cùng Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE), Bahrain và Ma-rốc, những nước đã bình thường hóa quan hệ với Israel theo Hiệp định Abraham do Mỹ làm trung gian vào năm 2020.

Mỹ cũng hy vọng Saudi Arabia sẽ tham gia Hiệp định Abraham. Các cuộc thảo luận về vấn đề này đã bị đình trệ sau khi cuộc chiến Gaza nổ ra và vương quốc này khẳng định không thể có bình thường hóa nếu không có nhà nước Palestine.

Ông Trump hôm 13/5 cho biết, Saudi Arabia sẽ tham gia hiệp định vào thời điểm thích hợp của riêng họ.

Bất chấp những lo ngại trong một số bộ phận của chính quyền về mối liên hệ trước đây của các nhà lãnh đạo Syria với Al Qaeda, ông Trump hôm 13/5 trong một bài phát biểu tại Riyadh cho biết, ông sẽ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Syria, đánh dấu một sự thay đổi chính sách lớn.

Ông cũng cho biết, Washington đang xem xét việc bình thường hóa quan hệ với chính phủ Syria, bắt đầu bằng cuộc gặp của ông với ông Sharaa.

Động lực cho các nhà lãnh đạo mới của Syria

Việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt diễn ra bất chấp sự nghi ngờ sâu sắc của Israel đối với chính quyền của ông Sharaa, những lo lắng ban đầu cũng được một số quan chức Mỹ chia sẻ. Các quan chức Israel tiếp tục mô tả ông Sharaa là một phần tử thánh chiến, mặc dù ông đã đoạn tuyệt quan hệ với al Qaeda vào năm 2016. Văn phòng Thủ tướng Israel chưa trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.

Quyết định này là một sự thúc đẩy lớn cho ông Sharaa, người đã phải vật lộn để đưa đất nước đặt dưới sự kiểm soát của chính phủ Damascus sau khi lật đổ cựu Tổng thống Bashar al-Assad vào tháng 12/2024.

Việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ, vốn đã cắt đứt Syria khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, sẽ mở đường cho sự tham gia nhiều hơn của các tổ chức nhân đạo làm việc tại Syria, tạo thuận lợi cho đầu tư nước ngoài và thương mại khi đất nước tái thiết.

Đồng minh của Mỹ là Israel đã phản đối việc dỡ bỏ trừng phạt cho Syria và đã leo thang các hoạt động quân sự kể từ khi ông Assad bị lật đổ, nói rằng họ sẽ không dung thứ cho sự hiện diện của lực lượng Hồi giáo ở miền Nam Syria.

Israel đã chiếm đóng lãnh thổ ở phía Tây Nam đất nước, cảnh báo Chính phủ Syria không triển khai lực lượng ở đó, và đã phá hủy phần lớn vũ khí hạng nặng cũng như trang thiết bị của Quân đội Syria trong những ngày sau khi ông Assad sụp đổ.

Những thách thức mà Chính phủ mới của Syria phải đối mặt cũng đã lộ rõ vào tháng 3 khi những người trung thành với Assad tấn công lực lượng Chính phủ, dẫn đến các cuộc tấn công trả đũa trong đó các tay súng Hồi giáo đã giết chết hàng trăm dân thường thuộc cộng đồng thiểu số Alawite, gây ra sự lên án mạnh mẽ từ Mỹ.

Ông Sharaa trong nhiều năm là lãnh đạo của nhánh chính thức của al Qaeda trong cuộc xung đột Syria. Ông lần đầu tiên gia nhập nhóm này ở Iraq, nơi ông đã ở tù 5 năm tại một nhà tù của Mỹ. Mỹ đã gỡ bỏ lệnh treo thưởng 10 triệu USD cho việc bắt giữ ông Sharaa vào tháng 12/2024.

Bộ trưởng Ngoại giao Syria cho biết, trong một tuyên bố hôm 14/5 rằng cuộc gặp giữa ông Trump và ông Sharaa bao gồm các cuộc thảo luận về chống khủng bố và hợp tác trong việc loại bỏ ảnh hưởng của các tác nhân phi nhà nước và các nhóm vũ trang đe dọa sự ổn định của Syria, bao gồm cả IS.

Sau cuộc gặp này sẽ là một cuộc gặp khác giữa Bộ trưởng Ngoại giao Syria và người đồng cấp Mỹ Marco Rubio.

Các thoả thuận kinh doanh

Ngày đầu tiên trong chuyến công du 4 ngày của ông Trump qua khu vực Vùng Vịnh được đánh dấu bằng nghi lễ xa hoa và các thỏa thuận kinh doanh, bao gồm cam kết 600 tỷ USD từ Saudi Arabia để đầu tư vào Mỹ và 142 tỷ USD doanh số bán vũ khí của Mỹ cho vương quốc này.

Vào cuối ngày 14/5, ông Trump sẽ bay đến Thủ đô Doha của Qatar, nơi ông sẽ có một chuyến thăm cấp nhà nước với Tiểu vương Sheikh Tamim bin Hamad al-Thani và các quan chức khác. Qatar, một đồng minh chủ chốt của Mỹ, dự kiến sẽ công bố các khoản đầu tư hàng trăm tỷ USD vào Mỹ.

Chuyến thăm của ông Trump tới Doha diễn ra sau thông báo của Nhà Trắng trong tuần này rằng, họ có kế hoạch nhận một chiếc máy bay Boeing 747-8, sẽ được trang bị để phục vụ như chuyên cơ Không lực Một, là quà tặng từ Qatar.

Chiếc máy bay hạng sang này, một trong những món quà giá trị nhất từng được chính phủ Mỹ nhận, cuối cùng sẽ được tặng cho thư viện tổng thống của ông Trump. Nó đã gây ra sự phẫn nộ từ các thành viên Đảng Dân chủ và những lo ngại về an ninh từ cả hai đảng.

Mặc dù chi tiết chính xác về các khoản đầu tư mà Qatar dự định công bố vàongày 14/5 chưa rõ ràng, Qatar Airways dự kiến sẽ công bố một thỏa thuận mua khoảng 100 máy bay thân rộng từ Boeing, theo một nguồn tin quen thuộc với vấn đề này.

Sau chuyến thăm Qatar, ông Trump sẽ bay đến Abu Dhabi để gặp các nhà lãnh đạo UAE vào ngày 15/5. Sau đó, ông dự kiến sẽ bay trở lại Washington vào ngày 16/5, nhưng ông cho biết thay vào đó mình có thể bay đến Thổ Nhĩ Kỳ dự một cuộc gặp tiềm năng giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.